Մասնակից:Maga86arm/Ավազարկղ

Ջոն Տուզո Ուիլսոն (или Тузо Уилсон, անգլ.՝ John Tuzo Wilson; 24 октября 1908 — 15 апреля 1993), կանադացի գեոֆիզիկ և երկրաբան: Համաշխարհային ճանաչում է ստացել սալերի տեկտոնիկայի տեսության մեջ ունեցած ներդրման համար:

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1908 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Օտտավայում: Հայրը՝ Ջոն Արմիստեդ Ուիլսոնը, շոտլանդական ծագում ուներ, մայրը՝ Հենրիետա Տուզոն, ֆրանսիական ծագմամբ երրորդ սերնդի կանադացի էր^[1]:

Կանադայում նա առաջիններից մեկն էր , ով, 1930 թվականին ավարտելով Տորոնտոյի համալսարանի Թրինիտիի քոլեջը, ստացել է գեոֆիզիկի մասնագիտություն^[2]: 1932 թվականին Քեմբրիջի Սուրբ Յոհանի վարժարանում ստացել է երկրաբանի մասնագիտություն: Հետագայում ասպիրանտուրան շարունակել է Փրինսթոնի համալսարանում, որտեղ ստացել է դոկտորի կոչում: 1936 թվականին ավարտել է դոկտորական դիսերտացիան՝ վերնագրված «Մայլ Քրիկի ստորջրյա տարածքի երկրաբանություն, Մոնտանա»^[3]:

Իր ուսումնասիրություններն ավարտելուց հետո, 1936 թվականին Ուիլսոնը միացել է Կանադայի երկրաբանական հետազոտությանը ՝ որպես կառավարության երկրաբան, որտեղ աշխատել է մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսելը: Պատերազմի ընթացքում կանադական թագավորական ինժեներների հետ ծառայել է Եվրոպայում և հասել գնդապետի կոչման:

Պատերազմից հետո, 1946 թվականին դարձել է Տորոնտոյի համալսարանի գեոֆիզիկայի առաջին պրոֆեսորը, 1967 թվականին՝ համալսարանի ռեկտոր: 1974 թվականին հեռացել է՝ դառնալու Օնտարիոյի գիտական կենտրոնի գլխավոր տնօրեն: 1983 թվականին նշանակվել է Տորոնտոյի Յորքի համալսարանի ռեկտոր:

Թոշակի է անցել 1986 թվականին, մահացել է Տորոնտոյում, 1993 թվականի ապրիլի 15-ին:

Անդամակցություն կազմակերպություններին խմբագրել

Գեոդեզիայի և գեոֆիզիկայի միջազգային միության նախագահ (1957-1960 թթ.),
Կանադայի թագավորական ընկերության պատվավոր փոխնախագահ^[4],
Լոնդոնի թագավորական ընկերություն (1968 թ.)^[5],
Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն^[6],
ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ (1968 թ.)^[7],
Ամերիկյան գեոֆիզիկական միության նախագահ (1978-1980 թթ), պատվավոր նախագահ (1980-1982 թթ.)

Մրցանակներ և կոչումներ խմբագրել

1969 թվական - Կանադայի շքանշան^[8],
1975 թվական - Ջոն Կարտի մրցանակ՝ ԱՄՆ Գիտությունների ազգային ակադեմիայից^[9],
1978 թվական - Վոլաստոնի կրծքանշան՝ Լոնդոնի երկրաբանական ընկերությունից,
1978 թվական - Կանադայի թագավորական ընկերության ոսկե կրծքանշան:

Հիշատակ խմբագրել

Ուիլսոնի պատվին՝

մայրցամաքի ձևավորման և քայքայման ցիկլը անվանվել է Ուիլսոնի ցիկլ,
ստեղծվել է Կանադական գեոֆիզիկայի միության կրծքանշան՝ գեոֆիզիկայի բնագավառում հաջողության հասնելու համար,
անվանվել է հրաբուխ՝ Տուզո Ուիլսոն^[10]:

Լուսանկարչություն խմբագրել

Ուիլսոնը ճանապարհորդության սիրահար էր: Ուղևորությունների ժամանակ բազմաթիվ թվով լուսանկարներ է արել եվրոպական երկրներում, նախկին ԽՍՀՄ տարածքում, Չինաստանում, Խաղաղ օվկիանոսում, Աֆրիկայում և երկու բևեռային շրջաններում: Թեև նրա լուսանկարներից շատերը երկրաբանական են՝ ժայռերի և դրանց կառուցվածքների մանրամասներ, խոշոր կազմավորումների համայնապատկեր, բայց նրա լուսանկարների մեծ մասը այն վայրերից, գործողություններից են, որոնք նա տեսել է իր ճանապարհորդությունների ընթացքում՝ լանդշաֆտներ, քաղաքային տեսարաններ, հուշարձաններ, գործիքներ, տրանսպորտային միջոցներ, բուսական և կենդանական աշխարհներ, զբաղմունքներ և մարդիկ^[11]:

Ընտրված հրապարակումներ խմբագրել

Wilson, Tuzo Cabot Fault, An Appalachian Equivalent of the San Andreas and Great Glen Faults and some Implications for Continental Displacement(անգլ.) // Nature : journal. — 1962. — Т. 195. — № 4837. — С. 135—138. — doi:10.1038/195135a0 — Bibcode: 1962Natur.195..135W
Wilson, J. Tuzo Evidence from Islands on the Spreading of Ocean Floors(անգլ.) // Nature : journal. — 1963. — Т. 197. — № 4867. — С. 536—538. — doi:10.1038/197536a0 — Bibcode: 1963Natur.197..536W
Wilson, J. Tuzo A Possible Origin of the Hawaiian Islands(անգլ.) : journal. — 1963. — doi:10.1139/p63-094 — Bibcode: 1963CaJPh..41..863W
Wilson, J. Tuzo A new Class of Faults and their Bearing on Continental Drift(անգլ.) // Nature : journal. — 1965. — Т. 207. — № 4995. — С. 343—347. — doi:10.1038/207343a0 — Bibcode: 1965Natur.207..343W
Vine, F. J. Magnetic Anomalies over a Young Oceanic Ridge off Vancouver Island(անգլ.) // Science : journal. — 1965. — Т. 150. — № 3695. — С. 485—489. — doi:10.1126/science.150.3695.485 — Bibcode: 1965Sci...150..485V — PMID 17842754.
Wilson, J. Tuzo Did the Atlantic close and then re-open?(անգլ.) // Nature. — 1966. — Т. 211. — № 5050. — С. 676—681. — doi:10.1038/211676a0 — Bibcode: 1966Natur.211..676W
Wilson, J. Tuzo Are the structures of the Caribbean and Scotia arc regions analogous to ice rafting?(անգլ.) : journal. — 1966. — doi:10.1016/0012-821X(66)90019-7 — Bibcode: 1966E&PSL...1..335T
Wilson, J. Tuzo A Revolution in Earth Science (und) // Geotimes. — 1968. — Т. 13. — № 10. — С. 10—16.
Wilson, J. Tuzo Du Toit, Alexander Logie // Dictionary of Scientific Biography. — 1971. — Т. 4. — С. 261—263.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 978-0-902198-84-5.
↑ Eyles, Nick and Andrew Miall, Canada Rocks: The Geologic Journey, Fitzhenry & Whiteside, 2007, p. 38 978-1-55041-860-6.
↑ Wilson, John Tuzo (1936). The Geology of the Mill creek - Stillwater Area, Montana (English). Princeton, N.J.: Dept. of Geological and Geophysical Sciences.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ «Gold Medal». Royal Canadian Geographical Society.
↑ Wilson; John Tuzo (1908 - 1993) (անգլ.)
↑ «John Tuzo Wilson» (PDF). obituary. Royal Society of Edinburgh. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-06-05-ին. Վերցված է 2017-12-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ J. Tuzo Wilson (անգլ.)
↑ «Order of Canada citation». Governor General of Canada.
↑ «John J. Carty Award for the Advancement of Science». National Academy of Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-02-28-ին. Վերցված է 2011-02-25-ին.
↑ Cousens, Brian L.; Chase, R. L.; Schilling, J.-G. (1985). «Geochemistry and origin of volcanic rocks from Tuzo Wilson and Bowie seamounts, northeast Pacific Ocean». Canadian Journal of Earth Sciences. 22 (11): 1609–17. Bibcode:1985CaJES..22.1609C. doi:10.1139/e85-170.
↑ Фотографии из поездок

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[1] Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 978-0-902198-84-5.

[2] Eyles, Nick and Andrew Miall, Canada Rocks: The Geologic Journey, Fitzhenry & Whiteside, 2007, p. 38 978-1-55041-860-6.

[3] Wilson, John Tuzo (1936). The Geology of the Mill creek - Stillwater Area, Montana (English). Princeton, N.J.: Dept. of Geological and Geophysical Sciences.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[4] «Gold Medal». Royal Canadian Geographical Society.

[5] Wilson; John Tuzo (1908 - 1993) (անգլ.)

[6] «John Tuzo Wilson» (PDF). obituary. Royal Society of Edinburgh. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-06-05-ին. Վերցված է 2017-12-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[7] J. Tuzo Wilson (անգլ.)

[8] «Order of Canada citation». Governor General of Canada.

[Carty-9] «John J. Carty Award for the Advancement of Science». National Academy of Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-02-28-ին. Վերցված է 2011-02-25-ին.

[10] Cousens, Brian L.; Chase, R. L.; Schilling, J.-G. (1985). «Geochemistry and origin of volcanic rocks from Tuzo Wilson and Bowie seamounts, northeast Pacific Ocean». Canadian Journal of Earth Sciences. 22 (11): 1609–17. Bibcode:1985CaJES..22.1609C. doi:10.1139/e85-170.

[11] Фотографии из поездок

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]