Սուրբ Մակարի վանք
Սուրբ Մակարի վանք, առավել հայտնի է որպես Մակարավանք (հուն․՝ Μονή Αγίου Μακάρ), 11-րդ դարի քրիստոնեական եկեղեցի, որը գտնվում է Կիպրոսի Հանրապետության Կիրենիայի շրջանում։
| Մակարավանք Սուրբ Մակարի վանք Μονή Αγίου Μακάρ | |
|---|---|
 Մակարավանքի արևելյան կիսավեր հատվածը | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | հայ առաքելական եկեղեցի |
| Երկիր |  Կիպրոս |
| Տեղագրություն | Կիրենիա, Հյուսիսային Կիպրոս |
| Տարածաշրջան | Արևելյան Միջերկրական |
| Դավանանք |  Հայ Առաքելական եկեղեցի |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական ճարտարապետություն |
 | |
 | |
 Surp Magar Monastery Վիքիպահեստում | |
Հայ մշակութային հուշարձանի պատմական հետաքրքրությունից բացի, Սուրբ Մակարի վանքը նաև կարևոր զբոսաշրջային օբյեկտ է, որտեղից գեղատեսիլ տեսարան է բացվում դեպի Անատոլիական և Միջերկրածովյան լեռներ։ Նախկինում վանքը սերտ կապեր է ունեցել Լիբանանի Անթիլիաս քաղաքում գտնվող Կիլիկիայի հայոց կաթողիկոսության հետ։
Պատմություն խմբագրել
Մակարավանքը ղպտի ուղղափառ եկեղեցու կարգավիճակով հիմնադրվել է 11-րդ դարում և նվիրված էր մ․թ․ա․ 395 թվականին վախճանված Սուրբ Մակարիոս Ալեքսանդրիացուն[1]։ Մակարավանքի ղպտիական պատմությունից մեզ ոչինչ հայտնի չէ, սակայն գրավոր ապացույցները հավաստում են այն մասին, որ 1425 թվականից ի վեր եկեղեցին ծառայել է հայ առաքելական եկեղեցու հավատացյալներին։ Հայերը Կիպրոսում հաստատվել են դեռևս հնագույն ժամանակներից, սակայն նրանց թիվը զգալիորեն աճում է 1375 թվականից սկսած։ Դա մեծապես պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ Կիլիկիայի համահայկական թագավորության վերջին արքա Լևոն V-ը մամլուքներից փախչելով ապաստանում է Կիպրոսում՝ Լուսինյանների արքունիքում[2]։ Լուսինյանները ունեին ֆրանսիական ծագում և իշխում էին Կիպրոսում, իսկ Հեթումյանների արքայատոհմի ժառանգական իշխանության անկումից հետո վերջիններս հաստատվել էին նաև Կիլիկիայի հայոց թագավորությունում։ Հայերի գաղթը շարունակվում է հետագա դարերում ևս՝ պայմանավորված Անատոլիայում և Կիլիկիայում հաստատված իսլամադավան երկրների վարած կրոնահալած քաղաքականությամբ։ Մակարավանքի հատկացումը հայերին, ամենայն հավանականությամբ պայմանավորված էր հենց այս իրադարձություններով, ինչպես նաև հայ համայնքի աճող կարևորությամբ։ Մակարավանքը հայ առաքելական եկեղեցու կարգավիճակը պահպանում է նաև այն ժամանակ, երբ Կիպրոսը հայտնվում է Վենետիկի հանրապետության և Օսմանյան կայսրության ազդեցության ոլորտում։ Օսմանյան ժամանակաշրջանում վանքը կոչվում էր Կապույտ վանք՝ դռների և պատուհանների կապույտ գույնի կապակցությամբ։ 1642 թվականին օսմանյան սուլթան Իբրահիմ I-ը վանական համալիրն ազատում է հարկերից։ 1660-1701 թվականներին ևս Մակարավանքը թուրքական գանձանակ հարկ չի վճարում։ 1735 թվականին Մակարավանքն առաջին անգամ վերակառուցվում է, մասնավորապես՝ բարելավվում են երկու մատուռների ենթակառուցվածքները[3]։ Իր գոյության ընթացքում Մակարավանքը քանիցս կատարել է բազում հասարակական գործառույթներ, մասնավորապես՝ կից գործել է վանական դպրոց, ինչպես նաև հյուրատուն՝ ուխտագնացների համար։ 1974 թվականի թուրքական ներխուժումից հետո վանքը դուրս է մնում հայ համայնքի վերահսկողության ոլորտից և հիմնովին ավերվում։ Այնուամենայնիվ, կիպրոսահայ համայնքը իր ուշադրության կենտրում է պահում պատմամշակութային ժառանգությունը։ 2010 թվականի գարնանը Կիպրոսի խորհրդարանի պատգամավոր Վարդգես Մահտեսյանի ջանքերով կազմակերպվում է ուխտագնացություն դեպի Մակարավանք։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Hadjilyra, Alexander-Michael (May 2009). «The Armenians of Cyprus» (PDF). Kalaydjian Foundation. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 29-ին.
- ↑ Hill, George (1948-52). A History of Cyprus, 4. vols. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ Hadjilyra, Armenians of Cyprus, pp. 13, 26. George Jeffery, A Description of the Historic Monuments of Cyprus (Nicosia, 1918, reprint. ed. London, 1983), p. 334 records that there was a tablet over the door with an Armenian inscription and the date.
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սուրբ Մակարի վանք կատեգորիայում։ |