Մագդա Օլիվերո
Մագդա Օլիվերո (մարտի 25, 1910[1][2][3][…], Սալուցո, Կունեո, Պիեմոնտ, Իտալիա[4] - սեպտեմբերի 8, 2014[1][2][3][…], Միլան, Իտալիա[4]), իտալացի օպերային երգչուհի, սոպրանո։ Համարվում է վերիստական կուսակցությունների լավագույն կատարողներից մեկը[5], հայտնի է որպես ամենաերկար կարիերա ունեցող երգչուհի[6]։
| Մագդա Օլիվերո իտալ.՝ Magda Olivero և անգլ.՝ Magda Olivero | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 25, 1910[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Սալուցո, Կունեո, Պիեմոնտ, Իտալիա[4] |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 8, 2014[1][2][3][…] (104 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Միլան, Իտալիա[4] |
| Գերեզման | Միլանի մոնումենտալ գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  Իտալիա և _crowned.svg){kind=small} Իտալիայի թագավորություն |
| Մասնագիտություն | օպերային երգչուհի |
| Աշխատավայր | Սանտա Չեչիլիայի ազգային ակադեմիա |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
 Magda Olivero Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Մագդա Օլիվերոն ծնվել է 1910 թվականի մարտի 25-ին[7] տարի դատավորի ընտանիքում։ Դաշնամուր նվագել սկսել է վեց տարեկանից, մանկուց ունեցել է ուժեղ, բայց չմշակված ձայն։ 13 տարեկանում ընդունվել է Թուրինի կոնսերվատորիա, շարունակել զբաղվել դաշնամուրով և կոմպոզիցիայով, անհաջող լսել որպես վոկալիստ։ Պրոֆեսոր Լուիջի Ջեսսիի հետ հանդիպումը վճռորոշ դեր է խաղացել երգչուհու կայացման գործում։ Օլիվերի դերասանական կրթությունը ստացել է Միլանի բեմական արվեստի ակադեմիայում, դասարանը ցանցի նվերներ[6][8]։
Օլիվերոն հաջողությամբ իր դեբյուտը կատարեց 1933 թվականին Թուրինի Վիկտոր Էմմանուելի թատրոնում՝ Լաուրետայի պարտիայով (Ջանի Սկիկի՝ Ջ․Պուչչինի) և նույն թվականին ելույթ ունեցավ Լա Սկալայում Աննայի երկրորդական մասում՝ Ջուզեպպե Վերդիի «Նաբուկո» օպերայում[5]։ 1935 թվականին երգել է Ջիլդա (Ջ․ Վերդի) և Տուլիո Սերաֆինայի խորհրդով սկսեց պատրաստել քնարերգական-կոլորատուրային սոպրանոյի ռեպերտուարը և դարձավ լավագույն Վիոլետներից մեկը («Տրավիատա», հեղինակ՝ Ջ.Ռոուլինգ)։ Վերդի 20-րդ դար։ Հետագայում Օլիվերոն ավելի հաճախ դերեր կատարեց ուժեղ սոպրանոյի համար (Մանոն Լեսկո, Էլզա Լոենգրինում)[8]։
1938 թվականին Մարիա Մադդալենան կատարել է գլխավոր դերերգը Ումբերտո Ջորդանոյի «Մարչելլա» օպերայում, տենոր Տիտո Սկիպայի հետ և Ֆրանկո Կապուանայի բեմադրությամբ։
1941 թվականին երգչուհին ամուսնացավ և տասը տարի հեռացավ բեմից։ Օլիվերոն բեմական կարիերան վերսկսել է Ֆրանչեսկո Չիլեայի խորհրդով իր «Ադրիեն Լեկուվեր» օպերայում։ Կոմպոզիտորը Մագդա Օլիվերոյին համարում էր Ադրիենի պարտիայի լավագույն կատարողը, քանի որ նրան, Նրա խոսքով, «հաջողվել է արտահայտել ավելին, քան այն, ինչ գրված է նոտաներում»[8][9]։
Բեմ վերադառնալուց հետո երգիչների երգացանկում սկսեցին գերակշռել պարտիաները վերիստական օպերաներում։ Օլիվերոն իրիսի (Պիետրո Մասկանիի «Իրիս»), Ֆեդորայի («Ֆեդորա» Ջորդանոյի), Միմիի (Պուչինիի «Բոհեմ»), Մանոն Լեսկոյի (Պուչինիի «Մանոն Լեսկո»), Տոսկայի (Պուչինիի «Տոսկա»), Մադամ բատերֆլայի (Պուչինիի «Մադամ Բատերֆլայ»), Մինիի (Պուչինիի «Արևմուտքի աղջիկը»), Ժորժետի (Պուչինիի «թիկնոց») պարտիաների անգերազանցելի կատարողն էր), Լյու (Պուչինիի «Տուրանդոտ»), Վալլի (Ալֆրեդո Կատալանի «Վալլի»), Կատյուշա Մասլովա (Ֆրանկո Ալֆանոյի «Հարություն»), Ֆրանչեսկա դա Ռիմինի (Ռիկարդո Զանդոնայի «Ֆրանչեսկա դա Ռիմինի»), մայր Մարիա (Ֆրանսիս Պուլենկի «Կարմելիտոկ երկխոսությունները»)։ Մագդա Օլիվերոն մասնակցել է Լատտուադայի («Սալամանկայի քարանձավ», 1936), Ռոսելինիի, Ջենտիլուչիի, թեսթի և Մալիպիերոյի օպերաների համաշխարհային պրեմիերաներին։ Քննադատությամբ են նշվել Ջանկառլո Մենոտիի «մեդիում», Լեոշ Յանաչեկի «Ենուֆ» դերերը։ Ընդ որում, երգչուհին շարունակել է փայլել «Տրավիատա» և «Մանոն Լեսկո» ֆիլմերում։ Արտիստիզմը, երաժշտականությունն ու արտահայտչականությունը օլիվերոյին առանձնացնում էին ժամանակի մյուս հայտնի երգչուհիներից, որոնց թվում էին Թեբալդին և Կալլասը[8][10]։
Մագդա Օլիվերոն հանդես է եկել հիմնականում Իտալիայի թատրոններում, բեմ է բարձրացել Փարիզում, Լոնդոնում, Վիեննայում, Ամստերդամում, Ռիո դե Ժանեյրոյում, Գլայնդբորնի փառատոնում։ Ամերիկյան դեբյուտը տեղի է ունեցել 1967 թվականին. երգչուհին երգել է Մեդեա (Լ. Կերուբինիի «Մեդեա») Դալլասում։ 1971 թվականին մեծ հաջողությամբ հանդես է եկել Նյու Յորքի «ֆիլհարմոնիկ Հոլլ»-ում, և միայն 1975 թվականին 65-ամյա երիտասարդն իր դեբյուտը կատարել է «Մետրոպոլիտեն օպերայում» կարոտի պարտիայով, որը հետագայում բազմիցս կատարել է ԱՄՆ-ում՝ մնայուն հաջողությամբ։ Երգչուհու երգացանկը ներառում էր 82 դեր օպերաներում, որոնք բոլորը կատարվել են թատերական բեմում[8]։
Օպերային ներկայացման մեջ Օլիվերոն վերջին անգամ բեմ է բարձրացել Վերոնայում 1981 թվականի մարտին՝ Պուլենկի «մարդկային ձայնը» մոնոօպերայում։ 1981 թվականին ամուսնու մահից հետո Մագդա Օլիվերոն դադարեց ելույթ ունենալ օպերայում, բայց շարունակեց համերգային գործունեությունը և ձայնագրեց օպերաների հատվածներ։ Օլիվերի վերջին հրապարակային ելույթը Ֆրանչեսկա դա Ռիմինիի Paolo atemi space մենախոսության կատարումն էր Միլանի Պալացցո Կուզանիում, երգչուհին 99 տարեկան էր[8]։ Մագդա Օլիվերոյի հարյուրամյակը նշվեց Canale 5-ում և Reggio Թատրոն։
Մագդա Օլիվերոն մահացել է 104 տարեկան հասակում Միլանի հիվանդանոցում։ Թաղված է Միլանի մոնումենտալ գերեզմանատանը։
Սկավառակագրություն խմբագրել
Մագդա Օլիվերոյի մասնակցությամբ ձայնագրությունների մեծ մասն արվել է ներկայացումների կենդանի կատարման ժամանակ։ Կան ընդամենը մի քանի ստուդիական ձայնագրություններ։
- Ջ. Պուչինի, «Տուրանդոտ»՝ Դ. Չինյա, Ֆ. Մերլի. դիր. Ֆ. Գիոնե, Cetra Records, 1938․
- Վ. Ջորդանո, «Ֆեդորա»՝ Մ. դել Մոնակո, Տ. Գոբբի․ դիր. Լ. Gardelli-Decca, 1969․
- Ռ. Զանդոնայ, «Ֆրանչեսկո դա Ռիմինի» (հատվածներ)՝ Մ.դել Մոնակո․ դիր. Ն. Ռեշինյո-Decca, 1969․
- Ֆ. Չիլեա, «Ադրիանա Լեկուվրեր» (հատվածներ, դաշնամուր). Մ. Մորետտո-Բոնգիովանի, 1993․
- Կատյուշա Մասլովայի կուսակցությունը Ալֆանոյի «հարության» մեջ (դիր. E. Boncompanyi, Lyric)․
- Ադրիանա Լեկուվրեր (դիր. Մ. Ռոսսի, Melodram)[11]։
- Պ. Մասկանյի, «Իրիս» Ամստերդամ, 1963
- Ֆ. Չիլեա, «Ադրիանա Լեկուվեր» Նեապոլ, 1963
- Ա. Բոյտո, «Մեֆիստոֆելես» Ռիո դե Ժանեյրո, 1964
- Ջ. Պուչինի, «Տոսկա» Ռիո դե Ժանեյրո, 1964
- Ջ. Պուչինի, «Մանոն Լեսկո» Ամստերդամ, 1964
- Ֆ. Չիլեա, «Ադրիանա Լեկուվեր» Միլան, 1965
- Ֆ. Չիլեա, «Ադրիանա Լեկուվրեր» Ամստերդամ, 1965
- Ջ. Պուչինի, «աղջիկը Արևմուտքից» Տրիեստ, 1965
- Ջ. Պուչինի, «աղջիկը Արևմուտքից» Թուրին, 1966
- Ջ. Պուչինի, «աղջիկը Արևմուտքից» Վենետիկ, 1967
- Լ. Կերուբինի, «Մեդեա» Դալաս, 1967
- Վ. Ջորդանո, «Ֆյոդորա» Լուկկա, 1969
- Է. Վոլֆ-Ֆերարի, «չորս բռնակալներ» Թուրին, 1969
- Ջ. Պուչինի, «Թիկնոց» Ֆլորենցիա, 1970
- Ջ. Պուչինի, «Մանոն Լեսկո» Վերոնա, 1970
- Ֆ. Ալֆանո, «Հարություն», ՌԱԻ, Թուրին, 1971
- Լ. Կերուբինի, «Մեդեա» Մանտուա, 1971
- Ա. Բոյտո, «Մեֆիստոֆելես» Մաչերատա, 1972
- Ջ. Պուչինի, «Մանոն Լեսկո» Կարակաս, 1972
- Ա. Կատալանի, «Վալի» Բերգամո, 1972
- Ջ. Պուչինի, «Տոսկա» Ֆաենցա, 1972
- Ֆ. Չիլեա, «Ադրիանա Լեկուվեր» Նյուարկ, 1973
- Լ. Յանաչեկ, «Ենուֆա» Լա Սկալա, 1974
- Ջ. Պուչինի, «Տոսկա» Մետրոպոլիտեն օպերա, 1975
- Ջ. Պուչինի, «Տոսկա» Ջենովա, 1975
- Ն. Ռոտա, «գլխարկ Ֆլորենցիայի ծղոտից» Բրյուսել, 1976
- Ն. է. Ռոտա, «Ֆլորենցիայի ծղոտի գլխարկը» Բրյուսել, 1976
- Ջ. Պուչչինի, «Տոսկա» Դալաս, 1979
Պարգևներ խմբագրել
- «Իտալիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի կոմանդոր (1991)։
- Պալմիի պատվավոր քաղաքացի (1994), Ռեջիո Նել Էմիլիա, Սալուցո։
- Հանրապետության Նախագահի մրցանակի դափնեկիր (2008)։
Ծանոթագրություն խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Օպերա Վիվրա
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ 5,0 5,1 Е. Цодоков. «Магда Оливеро». Belcanto.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ 6,0 6,1 Ренцо Аллегри.; пер. И. Константинова (2013 թ․ ապրիլի 26). «Звёзды оперы: Магда Оливеро». Звезды мировой оперной сцены рассказывают. Belcanto.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ Ряд источников указывают год рождения 1912, в том числе «Музыкальный словарь Гроува» (1994), The Hutchinson Encyclopedia of Music (1995), Harenberg Opernfuhrer (1995) и другие. Подробно об этом в предисловии к статье «Магда Оливеро — «королева» веризма». OperaNews.ru. 2012 թ․ դեկտեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Ирина Сорокина. (2012 թ․ դեկտեմբերի 12). «Магда Оливеро — «королева» веризма». OperaNews.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ Martin Filler. (2014 թ․ սեպտեմբերի 24). «The Unstoppable Soprano» (անգլերեն). The New York Review of Books. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ «Magda Olivero, 104, the Last Great Verismo Soprano, Has Died» (անգլերեն). Opera News. 2014 թ․ սեպտեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.
- ↑ «Магда Оливеро (Magda Olivero) | Belcanto.ru». www.belcanto.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.