Հերակլ Հավնունի
Հերակլ Հավնունի (նաև՝ Հերակղ, Հայրակղ, Հարակղ, 10-րդ դար - 11-րդ դար), հայ իշխան Բագրատունիների թագավորությունում, Հավնունիների նախարարական տոհմից։
Հերակլ Հավնունի | ||
| ||
---|---|---|
10-րդ դարի վերջ - 11-րդ դարի սկիզբ | ||
Ծննդյան օր | 10-րդ դար | |
Վախճանի օր | 11-րդ դար | |
Դինաստիա | Հավնունիներ | |
Քաղաքացիություն | Բագրատունիների թագավորություն |
Կենսագրություն խմբագրել
Աշոտ Երկաթի (914-928) կառավարման ժամանակ Գեղարքունիք գավառն անջատվում է Սյունիքից և միացվում է Բագրատունիների թագավորությանը։ Շատ չանցած՝ Աբասի (928-953) կամ Աշոտ Ողորմածի (953-977) ժամանակներում Գեղարքունիքում տիրույթներ են շնորհվում Հավնունիների իշխանական տոհմին։ Այդ մասին է վկայում Նորատուսի Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու (Դոփուց վանք) արևմտյան պատին պահպանված Հերակլ Հավնունու 10-րդ դարի վերջի և 11-րդ դարի սկզբի հետևյալ արձանագրության առկայությունը, որն ունի 4 տող․
- ՇՆՈՐՀԻՎ ԱՅ ԿԱՄ ԵՂԵՒ ԻՆՁ ՀԵՐԱԿՂԻ ՀԱ
- ՎՆՈՒՆՍ ԵՒ ԵՏՈՒ ԶՋՈՐՈՂԱՆՍ ։Բ։ (2) ԱՐՏ Ի ՍՈՒ
- ՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ՀՐԱՄԱՆԱԻ ԳԱԳԿԱ ՇԱՀՆ
- ՇԱՀԻ ԵՒ ԳՆԵՑԻ ՋՐ[ԱՂԱՑ] ․․․
Այս անավարտ նվիրագրում Հերակլ Հավնունին հայտնում է, որ ինքը Գագիկ Ա Շահնշահի (990-1020) հրամանով երկու արտ է նվիրել եկեղեցուն և գնել, հավանաբար ջրաղաց, ինչն ակնհայտ է այդ բառի երկու՝ «ջր» տառերի փորարությունից[1][2]։
1000 թվականին Հերակլ Հավնունին Գավառում խաչքար է կանգնեցնում «յաւգնականութիւն» իրեն, կնոջն ու զավակներին[3]։ 1927 թվականի սեպտեմբերի 1-ին, այս արձանագիր խաչքարը Գավառի ձորամիջի գերեզմանատանը հայտնաբերում է Թադևոս Ավդալբեգյանը և այն փոխադրում քաղաքի Գյուղացու տան թանգարան (Գավառագիտական թանգարան)[4][5][6]։ Գտնվելու վայրն այժմ անհայտ է[7]։
- † ի թվականութեան
- Հաոց ՆԽԹ (1000) ի թագաւորութեան Գ
- [ագ]կա ես Հայրակղ կանգնեցի ս
- [ու]րբ Սարգիս յաւ[գ]նականութի
- [ւ]ն ինձ եւ ամուսնին եւ որդեացս իմ․ որ կ
- [արդ]ա, զիս յիշցե․ ես Հարակղ ազատ
- ․․․րաբաթա․․․ ի հողամասն եր․․․
- ․․․․․․ ո փառ․․․ բազում մե․․․
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Դիվան հայ վիմագրության», Պրակ 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ., էջ 18-19.
- ↑ «Վիմագրերը որպես Հայաստանի քաղաքական պատմության սկզբնաղբյուրներ։ (IX-XIV դդ.)», Ա.Գ.Մանուչարյան ; ԵՊՀ., Երևան, 2015, էջ 60․
- ↑ «Վիմագրերը որպես Հայաստանի քաղաքական պատմության սկզբնաղբյուրներ։ (IX-XIV դդ.)», Ա.Գ.Մանուչարյան ; ԵՊՀ., Երևան, 2015, էջ 61․
- ↑ «Նոր Բայազդի նորագյուտ սեպագիրն ու նրա հնագիտական միջավայրը», Թադևոս Ավդալբեգյան, Երևան, Հայպոլիգրաֆհրատ № 2, 1927․
- ↑ Տեղեկագիր ՀԽՍՀ գիտության և արվեստի ինստիտուտի, 1927, № 2, Երևան, էջ 218․
- ↑ «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, Երևան, 1942, Հատոր 3, Ցուցակ 1, Էջ 83.
- ↑ «Դիվան հայ վիմագրության», Պրակ 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ., էջ 50.