Հարիեթ Բիչըր Սթոու

Հարիեթ Բիչըր Սթոու; անգլ.՝ Harriet Beecher Stowe
Ծննդյան անուն	անգլ.՝ Elizabeth Harriet Beecher
Ծնվել է	հունիսի 14, 1811
Ծննդավայր	Լիչֆիլդ, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ
Վախճանվել է	հուլիսի 1, 1896 (85 տարեկանում)
Վախճանի վայր	Հարթֆորդ, ԱՄՆ
Գրական անուն	Christopher Crowfield
Մասնագիտություն	գրող, վիպասան, բանաստեղծ, մանկագիր և վիպասան
Լեզու	ամերիկյան անգլերեն և անգլերեն
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Hartford Female Seminary?
Ժանրեր	վեպ և պատմազրույց
Ուշագրավ աշխատանքներ	Քեռի Թոմասի խրճիթը, Քեռի Թոմասի խրճիթի բանալին, Դրեդ. պատմվածք անիծյալ ճահճի մասին և Still, Still with Thee?
Պարգևներ	Կանանց փառքի ազգային սրահ Կոնեկտիկուտի կանանց փառքի սրահ Օհայոյի կանանց փառքի սրահ և Distinguished Americans series?
Ամուսին	Քելվին Էլլիս Սթոու
	Harriet Beecher Stowe Վիքիպահեստում

Հարիեթ Բիչըր Սթոու (Հարիետ Բիչեր-Սթոու^[16], անգլ.՝ Harriet Elizabeth Beecher Stowe, հունիսի 14, 1811, Լիչֆիլդ, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ - հուլիսի 1 1896, Հարթֆորդ, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ), ամերիկյան գրող, «Քեռի Թոմի խրճիթը» (անգլ.՝ Uncle Tom's Cabin, 1852) հայտնի վեպի հեղինակ (թարգմանվել է բազմաթիվ լեզուներով, այդ թվում նաև հայերեն^[17])։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Հարիեթ Բիչըր Սթոուն ծնվել է 1811 թվականի հունիսի 14-ին աստվածաբան և քարոզիչ Լայման Բիչըրի ընտանիքում: Նրա կրտսեր եղբայրը՝ Հենրի Ուորդ Բիչըրը, նույնպես եղել է քարոզիչ: Երկար ժամանակ ապագա գրողը՝ որպես ուսուցիչ, աշխատել է իր քրոջ հիմնադրած իգական դպրոցում: 1836 թվականին նա ամուսնացել է Կելվին Էլիս Սթոուի հետ, ով այդ ժամանակ եղել է աստվածաբանության պրոֆեսոր Վոլնաթ Հիլզում գտնվող Լեյնի սեմինարիայում, որի նախագահն էր Հարիեթի հայրը՝ Լայման Բիչըրը:

ՍտեղծագործությունԽմբագրել

Իր գրական ստեղծագործություններում Հարիեթ Բիչըր-Սթոուն հանդես է գալիս որպես կանանց կրթության իրավունքի պաշտպան և ստրկատիրության վերացման կողմնակից: 1852 թվականին հրատարակվել է նրա ամենահայտնի վեպը՝ «Քեռի Թոմի խրճիթը», որը ստրկատիրությունը մերկացնող ամենացնցող փաստաթղթերից է: Առաջին տարվա ընթացքում ԱՄՆ-ում վաճառվել է գրքի 350000, իսկ ամբողջ աշխարհում՝ 600000 օրինակ: Անգլիայում այն հրատարակվել է 35, ԽՍՀՄ-ում՝ 59 անգամ, թարգմանվել է 21 լեզուներով, հրատարակվել 2 միլիոնից ավելի ընդհանուր տպաքանակով^[16]։ Վեպի հիման վրա նկարահանվել են կինոֆիլմեր։ Ի պատասխան ստրկատետերի ու նրանց ընկերների կողմից հնչած մեղադրանքների՝ Հարիեթ Բիչըր-Սթոուն 1853 թվականին հրատարակում է «Քեռի Թոմի խրճիթի բանալին» («Key to uncle Tom’s Cabin») վեպը, որում ապացուցել է, որ վեպի սյուժեն (հաճախ նաև ամենափոքր մանրամասները) վերցված է կյանքից:

Բիչըր-Սթոուի բանաստեղծությունները հիմնականում կրոնական թեմաներով են: 1956 թվականին լույս է տեսել նրա հայտնի վեպերից մեկը՝ «Դրեդ. պատմվածք անիծյալ ճահճի մասին»:

Սկանդալային պատմությունԽմբագրել

1869 թվականին Հարիեթ Բիչըր-Սթոուն տպագրել է «Բայրոնի կնոջ կյանքի իրական պատմությունը» հոդվածը, որում առաջին անգամ հասարակությանն է ներկայացրել բանաստեղծի՝ իր խորթ քրոջ հետ ամուսնացած լինելու հանգամանքը^[18]: Հոդվածը սկանդալի տեղիք է տվել Ամերիկայում ու Եվրոպայում, ու թեև Բիչըր-Սթոուն փորձել է արդարանալ ու մեղադրանքը հաստատել «Lady Byron vindicated» (Բոստոն, 1870) գրքում ներկայացված նոր փաստերով, սակայն այլևս երբեք չի վայելել նախկին ժողովրդականությունը:

ՄահԽմբագրել

Հարիեթ Բիչըր-Սթոուն մահացել է 1896 թվականի հուլիսի 1-ին Հարթֆորդում: Թաղված է Անդովերում՝ Ֆիլիպսի ակադեմիայի գերեզմանատանը^[19]:

ՀիշատակԽմբագրել

1962 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Մեն նահանգի Բրանսուիկ քաղաքում գտնվող այն տունը, որտեղ Հարիեթ Բիչըր-Սթոուն գրել է «Քեռի Թոմի խրճիթը» վեպը, ընդգրկվել է ԱՄՆ-ի ազգային պատմական հուշարձանների ցանկում^[20]:

ՄատենագրությունԽմբագրել

Քեռի Թոմասի խրճիթը, Երևան, 1955։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 International Music Score Library Project — 2006.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6593009"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q523660"></a>
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 http://web.archive.org/web/20170323042012/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/harriet-beecherstowe
↑ ^7,0 ^7,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>
↑ ^8,0 ^8,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>
↑ ^9,0 ^9,1 FemBio
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a>
↑ ^10,0 ^10,1 BD Gest'
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2876969"></a>
↑ ^11,0 ^11,1 ^11,2 ^11,3 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 1036.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119734"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18328141"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119724"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119715"></a>
↑ https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Harriet_Beecher_Stowe
↑ German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118618784 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/567810/Harriet-Beecher-Stowe
↑ https://www.womenofthehall.org/inductee/harriet-beecher-stowe/
↑ ^16,0 ^16,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 2, ՀՍՀ գլխավոր խմբագրություն, Երևան, 1976, էջ 443:
↑ Քեռի Թոմասի խրճիթը: Վեպ / Հ. Բիչըր Սթոու; Անգլ. թարգմ.՝ Հ. Բուջիկանյան; Առաջաբ.՝ Կ. Չուկովսկի; Խմբ.՝ Հ.Հ. Դանիելյան. - Երևան։ Սովետական գրող, 1985. - 536 էջ։
↑ THE BYRON CONTROVERSY
↑ Harriet Elizabeth Beecher Stowe
↑ Statement of Significance (անգլ.)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912">[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119256275_data.bnf.fr]:_տվյալների_բաց_շտեմարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Harriet-Beecher-Stowe_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q31964">Internet_Broadway_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q15633582_citetype_Q43229_citetype_Q59825643"_data-entity-id="Q523660">International_Music_Score_Library_Project<span_class="wef_low_priority_links">_—_2006.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6593009"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q523660"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 International Music Score Library Project — 2006.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6593009"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q523660"></a>

[[http://web.archive.org/web/20170323042012/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/harriet-beecherstowe_http://web.archive.org/web/20170323042012/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/harriet-beecherstowe]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 http://web.archive.org/web/20170323042012/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/harriet-beecherstowe

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q1789476"_data-entity-id="Q2629164">Internet_Speculative_Fiction_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_1995.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a></div>-7] 7,0 ^7,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q1414426"_data-entity-id="Q15706812">filmportal.de<span_class="wef_low_priority_links">_—_2005.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a></div>-8] 8,0 ^8,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q48204_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q61356138">FemBio<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a></div>-9] 9,0 ^9,1 FemBio
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q2876969">BD_Gest'<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2876969"></a></div>-10] 10,0 ^10,1 BD Gest'
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2876969"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q18328141"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q47119715|Blain&nbsp;V.]],_[[:d:Q47119724|Grundy&nbsp;I.]],_[[:d:Q47119734|Clements&nbsp;P.]]</i>_[[:d:Q18328141|The_Feminist_Companion_to_Literature_in_English]]:_Women_Writers_from_the_Middle_Ages_to_the_Present<span_class="wef_low_priority_links">_—_1990._—_P.&nbsp;1036.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119734"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18328141"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119724"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119715"></a></div>-11] 11,0 ^11,1 ^11,2 ^11,3 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 1036.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119734"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18328141"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119724"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q47119715"></a>

[[https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Harriet_Beecher_Stowe_https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Harriet_Beecher_Stowe]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-12] ttps://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Harriet_Beecher_Stowe

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284_citetype_Q340169"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիայի_ազգային_գրադարան|German_National_Library]],_[[:Բեռլինի_պետական_գրադարան|Berlin_State_Library]],_[[:en:Bavarian_State_Library|Bavarian_State_Library]]_et_al.</i>_[http://d-nb.info/gnd/118618784/_Record_#118618784]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-13] German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118618784 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/567810/Harriet-Beecher-Stowe_http://www.britannica.com/EBchecked/topic/567810/Harriet-Beecher-Stowe]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-14] ttp://www.britannica.com/EBchecked/topic/567810/Harriet-Beecher-Stowe

[[https://www.womenofthehall.org/inductee/harriet-beecher-stowe/_https://www.womenofthehall.org/inductee/harriet-beecher-stowe/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-15] ttps://www.womenofthehall.org/inductee/harriet-beecher-stowe/

[ՀՍՀ-16] 16,0 ^16,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 2, ՀՍՀ գլխավոր խմբագրություն, Երևան, 1976, էջ 443:

[17] Քեռի Թոմասի խրճիթը: Վեպ / Հ. Բիչըր Սթոու; Անգլ. թարգմ.՝ Հ. Բուջիկանյան; Առաջաբ.՝ Կ. Չուկովսկի; Խմբ.՝ Հ.Հ. Դանիելյան. - Երևան։ Սովետական գրող, 1985. - 536 էջ։

[18] THE BYRON CONTROVERSY

[19] Harriet Elizabeth Beecher Stowe

[20] Statement of Significance (անգլ.)

[16]

[17]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[18]

[19]

[20]