Կոլա դի Ռիենցո

	Կոլա դի Ռիենցո; Cola di Rienzo
	Կոլա դի Ռիենցոյի քանդակը, Հռոմ, 1877 թվական
	Տրիբուն
	Տրիբուն
մայիսի 20, 1347 - դեկտեմբերի 15, 1347
	Սենատոր
	Սենատոր
հուլիս, 1354 - հոկտեմբերի 8, 1354
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	1313
Ծննդավայր	Հռոմ, Պապական մարզ
Վախճանի օր	հոկտեմբերի 8, 1354
Վախճանի վայր	Հռոմ, Պապական մարզ
Քաղաքացիություն	Պապական մարզ
Cola di Rienzo

Կոլա դի Ռիենցո (իտալ.՝ Cola di Rienzo, 1313, Հռոմ, Պապական մարզ^[1] - հոկտեմբերի 8, 1354, Հռոմ, Պապական մարզ^[1]), իրական անունը Նիկոլա Դի Լորենցո, իտալացի միջնադարյան քաղաքական գործիչ, տրիբուն։ Ֆրանչեսկո Պետրարկայի ընկեր և անտիկ մշակույթի մեծ սիրահար^[2]։ Պայքարում էր հռոմեական ազնվականության դեմ։ Փորձում էր միավորել իտալական պետությունները և վերկանգնել Հին Հռոմի երբեմնի մեծությունը։ Ռիխարդ Վագների «Ռիենցո» օպերայի (1842) և Էդվարդ Բուլվեր֊Վիլտորի համանուն վեպի հերոս^[3]։

Կենսագրություն խմբագրել

Նախնական շրջանը խմբագրել

Ռենցին ծնվել է Հռոմում։ Նրա հայրը՝ Լորենցո Գաբրինին, իտալացի պանդոկատեր էր։ Նրա հոր քրիստոնեական անունը կարճացվել էր ՝ դառնալով «Ռիենցո», իսկ Նիկոլո անունը համապատասխանաբար դարձել էր «Կոլա», այստեղից էլ Կոլա դի Ռիենցո անունը, որով նա հայտնի է պատմության մեջ։

1321 թվականին մոր մահից հետո պատանի Կոլան լքում է Հռոմը։ Նա տեղափոխվում է Անանյի՝ հորեղբոր տուն։ Քսան տարեկան հասակում Կոլան որպես ուսանող վերադառնում է Հռոմ։ 1343 թվականին Հռոմի քաղաքային իշխանությունները ուղարկում են նրան Ավինյոն՝ հանդիպելու Հռոմի Կղեմես VI պապին։ Կոլան ներկայացնում էր Հռոմի ժողովրդական կուսակցությունը, որն այդ շրջանում իշխանության էր եկել քաղաքում։ Պապը նշանակում է Կոլային հռոմենական քաղաքացիական գանձարանի նոտար։ 1344 թվականին Կոլան վերադառնում է Հռոմ։

Իշխանությունը Հռոմում և աքսորումը խմբագրել

Հռոմ վերադառնալուց հետո Կոլան հեղաշրջում է նախապատրաստում։ 1347 թվականի մայիսի 20֊ին Կոլան Կապիտոլիում բլրի վրա ժողովրդական հավաք է հրավիրում։ Քաղաքի ազնվականների դեմ հրամանագրեր են արձակվում։ Կոլան ամբոխի աջակցությամբ ստաձնում է քաղաքի միանձնյա իշխանի լիազորությունները։ Հետագայում նա ընդունում է տրիբունի տիտղոսը։ Կոլան բարեփոխումներ է նախաձեռնում Հռոմի հարկային, օրենսդրական և կառավարման ոլորտներում։ Նա մտադրվում է դարձնել Հռոմը «Սուրբ Իտալիայի» մայրաքաղաք։ 1347 թվականին Կոլան հռոմեական քաղաքացիություն է շնորհում Իտալիայի ողջ քաղաքային բնակչությանը։ Նա կոչ է անում համաքաղաքացիներին պատրաստվել Իտալիայի հռոմեական կայսրի ընտրություններին։

1347 թվականի նոյմեբերի 20֊ին քաղաքի ազնվականությունը ՝ Օրսինի և Կոլոնա ընտանիքների առանջորդությամբ, ապստամբում է Կոլայի դեմ։ Քաղաքի իշխանությունները ճնշում են խռովությունները։

Քաղաքի բնակչության դժգոհությունը աճում է, ազնվականները շարունակում են ըմբոստանալ։ Պապը հայտարարում է Կոլային հանցագործ, հեթանոս և հերետիկոս]]։ Դեկտեմբերի 15-ին հերթական ամպստամբությունն է բռնկվում, որն ավարտվում է Կոլայի հրաժարականով։ Նա հեռանում է քաղաքից և երկու տարի ապրում է ճգնավորների հետ Աբրուցո շրջանի Մաելա լեռան վրա։

Իննովկենտիոս VI պապը և վերադարձը Իտալիա խմբագրել

1350 թվականին Կոլան տեղափոխվում է Պրահա։ Պրահայում նա փորձում է ստանալ Կառլոս IV կայսեր օժանդակությունը։ Կառլոսը հանձնում է նրան Պրահայի Արքեպիսկոպոսին։ 1352 թվականի հուլիսին արքեպիսկոպոսը ուղարկում է Կոլային Պապ Կեղեսի մոտ։ Նոր պապ Իննովկենտիոս VI-ը արդարացնում է Կոլային և հետ է ուղարկում Հռոմ։ Կոլան Հռոմում օժանդակում է կարդինալ Գիլ Ալբորոնզին, ով փորձում էր քաղաքում վերականգնել Հռոմի պապի իշխանությունը։ 1354 թվականին Կոլան ստանում է սենատորի կոչում և պատվով մուտք է գործում Հռոմ։

Մահը խմբագրել

Կոլայի հերթական վերելքը երկար չի տևում։ Կոլոնա ընտանիքի անդամները շարունակում են հետապնդումները նրա հանդեպ։ Փողի պակասից և իրավիճակի անկայունությունից դրդված Կոլան հրաժարական է տալիս։ 1354 թվականի հոկտեմբերի 8-ին ամբոխը հերթական անգամ ըմբոստանում է։ Կոլան փորձում է դիմել մարդկանց և հանդարտեցնել կրքերը։ Ի պատասխան խռովարարները քարեր են նետում նրա ուղղությամբ։ Նա փորձում է փախուստի դիմել, սակայն չի հաջողում և տեղում սպանվում է։

Ժառանգությունը խմբագրել

Պետրարկան փառաբանում էր Կոլային՝ անվանելով նրան նոր «Կամիլուս», «Բրուտոս», «Ռոմուլոս»^[4]։ Կոլային էր նվիրված նրա «Վեհ ոգին»(իտալ.՝ Spirito gentil ) ստեղծագործությունը։ Կոլայի կերպարում Պետրարկան մարմնավորում էր Իտալիայի միավորման մասին իր ունեցած իղձերը^[5]։

1818 թվականին Բայրոնը իր «Չայլ Հարոլդի ուխտագնացությունը»(անգլ.՝ Childe Harold's Pilgrimage) պոեմում անդրադարձ է կատարում «վերջին տրիբուն» դի Ռիենցոյին^[6]։ Բայրոնի շնորհիվ «վերջին տրիբուն» բնորոշումը վերջնականապես կապվում է դի Ռիենցոյի անվան հետ։ 19-րդ դարում Կոլայի կենսագրության հանդեպ հետաքրքրության մի նոր ալիք է բարձանում։ Իտալիայում և այլ երկրներում նրա կենսագրության մասին պատմող մի շարք ներկայացումներ են բեմականացվում։ 1828 թվականին հրապարակվում է 14-րդ դարում անանուն հեղինակի կողմից գրված Քրոնիկներից մի հատված, որը պատմում էր Դի Ռիենցոյի կենսագրության մասին։ Այն լույս է տեսնում «Կոլա Դի Ռիենցոյի կյանքը»(իտալ.՝ Vita Di Cola Di Rienzo) վերնագրի ներքո։ 1835 թվականին Էդվարդ Բուլվեր֊Վիլտորը հրապարակում է իր «Ռիրենցի. Վերջին հռոմեական տրիբունը» նովելը։ Կոլային էին նվիրված Վագների «Ռիենցի օպերան», իտալացի կոմպոզիտոր Ջուզեպպե Ջիոակինո Բելլիի «lo scordarello» սոնետը և գերմանացի պատմաբան Ֆերդինանդ Գրեգորորվիուսի «Հռոմ քաղաքի պատմությունը միջին դարերում» գրքի մի ամբողջ հատված։

Որոշ հետազոտողների կարծիքով Կոլայի մահը ազդարարում է պապական կուսակցության՝ Գվելֆերի ազդեցության վերջնական անկումը և Վերածնունդի դարաշրջանի սկիզբը^[7]։

1871 թվականին Հռոմում բացվում է Կոլային նվիրված հուշարձանը։ Այն տեղակայված է Կապիտոլիումի աստիճանների մոտ գտնվող կանաչ գոտում։ Արձանի հեղինակը Ջիրոլամո Մասինին էր, պատվանդանի հեղինակը ՝ Ֆրաչեսկո Ազուրին։ Հուշարձանը պատրաստված է բրոնզից, մարմարից և աղյուսից։ Հուշարձանի կառուցման գաղափարն առաջ էր քաշել Ռիսորզիմենտոյի մասնակից ՝ Բյաջո Պլաչիդին, ով ստանում է Հռոմի քաղաքապետ Լեոպոլդ Տորլոնիայի աջակցությունը։ 1886 թվականին քաղաքային խորհրդի նիստում հաստատվում է արձանի տեղադրման նախագիծը։ Արձանը պատկերում է Կոլային ճառ ասելիս, նրա աջ ձեռքը վեր է խոյանում։ Իր մեծությամբ արձանը համապատասխանում է կենդանի մարդու չափսերին։ Պատվանդանին փորագրված է «Կոլա Դի Ռիենցո» անունը։ Այլ գրություններ հուշարձանը չի պարունակում^[8]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Кола ди Риенцо // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Կոլա դի Ռիենցո, Օքսֆորդի մատենագրություններ
↑ Կոլա դի Ռիենցո, իտալացի առաջնորդ
↑ Հանրապետական Ավենտին և Հռոմի սոցիալական կարգի մասին, էջ 186
↑ Իշխանությունը և դիվանագիտությունը Դանթեից Շեքսպիր, էջ 43
↑ Voglio morire! Ինքնասպանությունները իտալական գրականությունում, մշակույթում և հասարակությունում 1789-1919, էջ 53-55
↑ Կոլա դի Ռիենցո, Կաթոլիկ հանրագիտարան
↑ Կոլա դի Ռիենցոյի արձանը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոլա դի Ռիենցո» հոդվածին։

[_b129aa2503ffee5b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Кола ди Риенцо // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[2] Կոլա դի Ռիենցո, Օքսֆորդի մատենագրություններ

[3] Կոլա դի Ռիենցո, իտալացի առաջնորդ

[4] Հանրապետական Ավենտին և Հռոմի սոցիալական կարգի մասին, էջ 186

[5] Իշխանությունը և դիվանագիտությունը Դանթեից Շեքսպիր, էջ 43

[6] Voglio morire! Ինքնասպանությունները իտալական գրականությունում, մշակույթում և հասարակությունում 1789-1919, էջ 53-55

[7] Կոլա դի Ռիենցո, Կաթոլիկ հանրագիտարան

[8] Կոլա դի Ռիենցոյի արձանը

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]