Վիքիպեդիա

Կառլ Դյոնից

Կառլ Դյոնից (գերմ.՝ Karl Dönitz, սեպտեմբերի 16, 1891(1891-09-16)[1][2][3][…], Grünau, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[2][4] - դեկտեմբերի 24, 1980(1980-12-24)[1][3][5][…], Aumühle, Շլեզվիգ-Հոլշտայն, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն), գերմանացի ռազմական և պետական գործիչ, գրոսադմիրալ (1943)։ Ստորջրյա նավատորմի հրամանատար (1939-1943), Երրորդ Ռայխի ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատար (1943-1945), 1945 թվականի ապրիլի 30-ից մայիսի 23-ը պետության ղեկավար և Նացիստական Գերմանիայի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար։

Կառլ Դյոնից
 
Կուսակցություն՝ Նացիոնալ-սոցիալիստական ​​գերմանական բանվորական կուսակցություն
Կրթություն՝ ծովային համալսարան Մուրվիկում
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, ինքնակենսագիր, submariner և սպա
Դավանանք բողոքականություն և լյութերականություն
Ծննդյան օր սեպտեմբերի 16, 1891(1891-09-16)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Grünau, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[2][4]
Վախճանի օր դեկտեմբերի 24, 1980(1980-12-24)[1][3][5][…] (89 տարեկան)
Վախճանի վայր Aumühle, Շլեզվիգ-Հոլշտայն, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Թաղված Aumühle Cemetery[6]
Քաղաքացիություն  Գերմանիա
Ամուսին Ingeborg Weber?
Զավակներ Klaus Dönitz? և Peter Dönitz?
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծովային կարիերայի սկիզբ

խմբագրել

Կառլ Դյոնիցը ծնվել է Բեռլինի մոտ գտնվող Գրյունաու քաղաքում՝ ինժեների ընտանիքում, որն աշխատել է «Կառլ Ցեյս» ընկերությունում։ Վեյմարյան վարժարանն ավարտելուց հետո՝ 1910 թվականի ապրիլին ուսումը շարունակել է Կիլի և Մյուրվիկի ռազմածովային վարժարաններում։ 1910 թվականի ապրիլի 1-ից մինչև 1911 թվականի մարտի 31-ը ծառայել է Հերտա ծանր հածանավում։ 1912 թվականի հոկտեմբերի 1-ից եղել է «Բրեսլաու» թեթև հածանավի վրա՝ որպես ծովային կադետ։ 1913 թվականի սեպտեմբերին ստացել է լեյտենանտի կոչում։

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

խմբագրել

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին Բրեսլաուն Միջերկրական ծովից տեղափոխվում է Սև ծով և պաշտոնապես փոխանցվում Թուրքիային՝ (վերանվանվել է Միդիլլի) անձնակազմի հետ միասին։ 1914 թվականի նոյեմբերին Դյոնիցը պարգևատրվել է 2-րդ աստիճանի երկաթե խաչով։ Հածանավը ակտիվորեն գործում է ռուսական Սևծովյան նավատորմի դեմ, սակայն 1915 թվականի հուլիսին հայտնվում է ականի վրա։ Նավի վերանորոգման ժամանակ Դյոնիցը ՌՕՈւ-ում ծառայում էր որպես հրաձիգ և դիտորդ։ 1916 թվականի սեպտեմբերի 12-ին նշանակվել է Սան Ստեֆանոյին և Դարդանելին սպասարկող ավիացիոն կայանի պետ։

1916 թվականի դեկտեմբերին Դյոնիցը վերադառնում է Գերմանիա, անցնում է սուզանավորդ սպայի կուրսը։ Ծառայել է որպես հերթապահ սպա U-39-ում։ 1918 թվականի մարտի 1-ին նշանակվել է UC-25-ի (UC-II տիպ) հրամանատար։ Նրա հրամանատարության ժամանակ սուզանավը 4 հաղթանակ է տարել (նավերը խորտակվել են 16 հազար բրտ ընդհանուր ջրատարողությամբ)։ Այնուհետև տեղափոխվել է UB-68 (UB-III տեսակը), որի վրա կատարել է մեկ մարտական արշավ։ 1918 թվականի հոկտեմբերի 3-ին փլատակների տակ էր պահվում հսկվող շարասյունը հասել էր Oopack-ի տրանսպորտին, սակայն հակագրոհվել էր խորքային ռումբերով և ստանալով վնասվածքներ՝ ի հայտ է եկել, որից հետո հրետակոծվել է ռազմանավային հրետանու կողմից։ Անձնակազմը լքել է խորտակվող նավակը և գերի ընկել (անձնակազմի 7 անդամ զոհվել է)։

 
Կառլ Դյոնիցը և Ֆրից-Հուլիուս Լեմփը U-30-ում։
 
Կառլ Դյոնիցը Ֆրանսիայում
 
Կառլ Դյոնիցը և Ադոլֆ Հիտլերը

Պատերազմների միջև

խմբագրել

1919 թվականի հուլիսին Կառլը վերադառնում է բրիտանական գերությունից, կրկին ծառայում Գերմանիայի ռազմածովային ուժերում։ 1920-1923 թվականներին դառնում է ականակրի հրամանատար, իսկ 1921 թվականից ստանում է կապիտան-լեյտենանտի կոչում։ 1923 թվականից եղել է ռազմածովային տեսչության ստորջրյա նավատորմի վարչության խորհրդական։ Ծառայել է Նիմֆա հածանավի ղեկին։ 1930 թվականից եղել է Սևերոմորի շրջանի շտաբի ավագ սպա։ 1934-1935 թվականներին եղել է «Էմդեն» հածանավի հրամանատար։ 1935 թվականի սեպտեմբերին նշանակվել է Գերմանիայի 1-ին ստորջրյա նավատորմի Վեդդիգեն հրամանատար։ 1939 թվականից եղել է ստորջրյա նավատորմի հրամանատարը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ

խմբագրել

1939 թվականի հոկտեմբերի 1-ին ստացել է կոնտրադմիրալի կոչում։ 1939 թվականի հոկտեմբերի 13-ից 14-ը գերմանական U-47 սուզանավը Գյունտեր Պրինի հրամանատարության ներքո, որը հատուկ ընտրված էր Սկապա-Ֆլոու Դյոնիցի վրա հարձակման համար, մուտք է գործել Սքապա-Ֆլոու նավահանգիստ Քիրք Սաունդ նեղուցով[12][13]։ Սուզանավից երեք տորպեդային համազարկային կրակի հետևանքով խորտակվել է բրիտանական «Ռոյալ Օուկ» ռազմանավը։ U-47-ը հոկտեմբերի 17-ին բարեհաջող վերադարձել է Վիլհելմսհաֆեն։ 1940 թվականի ապրիլին Կառլը պարգևատրվել է ասպետական խաչով։ 1940 թվականի սեպտեմբերի 1-ից՝ փոխծովակալ։ 1942 թվականի մարտին շնորհվել է ծովակալի կոչում։ 1943 թվականի հունվարի 30-ից Գերմանիայի ռազմածովային ուժերի գլխավոր հրամանատար։ 1943 թվականի ապրիլին պարգևատրվել է ասպետական խաչի կաղնու տերևներով։

Կառլ Դյոնիցին վերագրվում է Արևելյան Պրուսիայի փրկությունը 1945 թվականի գարնանը (հիմնականում նրա սեփական հուշերի հիման վրա)։ 1945 թվականի մայիսի 6-ին Դյոնիցը խաղաղ բնակչության տարհանումը համարեց կարևորագույն առաջնահերթություն և տարհանման կարիքների համար տվեց սուզանավերի վառելիքի ռեզերվները (ապրիլից տրանսպորտային նավերը կանգնած էին առանց վառելիքի), և 2 օրում տարհանվեց շուրջ 120 000 մարդ։ 1945 թվականի հունվարի 23-ից մայիսի 1-ը տարհանվել է մոտ 800 000 փախստական, 355 000 վիրավոր և 215 000 զինվոր։ Հետազոտող Գ. Շվենդեմանը Կառլին մեղադրել է այն բանում, որ «պատերազմի մինչև հաղթական ավարտը» հայեցակարգին լիովին համապատասխան տարահանվել են զինամթերք, տրանսպորտային միջոցներ և այլն[14]։

Որպես ռեյխսնախագահ

խմբագրել

Ինքնասպանությունից առաջ Հիտլերը քաղաքական կտակում 1945 թվականի ապրիլի 29-ին Գերմանիայի հյուսիսում գտնվող Դենիսին նշանակել էր ռեյխսնախագահի և գերագույն գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում։ 1945 թվականի մայիսի 2-ին Դյոնիցն իր նստավայրը տեղափոխեց Ֆլենսբուրգ-Մյուրվիկի ռազմածովային ուսումնարանի շենք՝ Շլեզվիգ Հոլշտայնի հյուսիսում[15]։ Նույն օրը Դյոնիցը հանդես է եկել «գերմանական ժողովրդին ուղղված կոչով», որում հայտնել Է Ադոլֆ Հիտլերի մահվան և այն մասին, որ նա դարձել է նրա իրավահաջորդը[16], և այդ ժամանակ էլ ձևավորել է Գերմանիայի նոր կառավարությունը՝ Կոմս Լ․ Շվերին ֆոն Կրոզիգի գլխավորությամբ։ Գերմանիայի անխուսափելի պարտության պայմաններում Դյոնիցը փորձեր էր ձեռնարկում հասնել արևմտյան դաշնակիցների հետ զինադադարի շուտափույթ կնքմանը և հնարավորինս շատ զորքեր և քաղաքացիական բնակչություն դուրս բերել այն տարածքներից, որոնք կարող էին գրավվել խորհրդային զորքերի կողմից։

Մայիսի 7-ին Դյոնիցի ներկայացուցիչները Ռեյմսում Գերմանիայի անձնատուրության ակտ են ստորագրել Անգլիայի, ԱՄՆ-ի և ԽՍՀՄ-ի ներկայացուցիչների հետ։ Մայիսի 8-ին Կարլսհորստում խորհրդային կողմի պահանջով կրկին ֆելդմարշալ Քեյթելը ստորագրեց անվերապահ  անձնատուրության ակտը։ Այսպիսով, Կառլ Դյոնիցը վերջինն էր, ով զբաղեցրել է ռեյխսնախագահի պաշտոնը։

1945 թվականի մայիսի 23-ին Դյոնիցի և Կոմս Շվերինի կառավարությունը ամերիկացիների կողմից ամբողջ կազմով ձերբակալվեց։ Դյոնիցը տեղափոխվել է Նյուրնբերգ, որտեղ կանգնել է դատարանի առաջ։

Նյուրնբերգյան գործընթաց

խմբագրել
 
Կառլ Դյոնիցը Նյուրնբերգյան տրիբունալի նիստում (երկրորդ շարքում՝ ձախից առաջինը)

Նյուրնբերգյան տրիբունալը ռազմական հանցագործությունների համար (մասնավորապես, այսպես կոչված անսահմանափակ ստորջրյա պատերազմի համար) նրան դատապարտել է 10 տարվա ազատազրկման։ Դյոնիցը մեղավոր է ճանաչվել 2-րդ (խաղաղության դեմ հանցագործություն) և 3-րդ (ռազմական հանցագործություններ) կետերով։

Հետպատերազմյան կյանք

խմբագրել

Դյոնիցը ազատ է արձակվել 1956 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Արևմտյան Բեռլինի Շպանդաու բանտից։ Նա բնակություն է հաստատել Աումյուլե փոքրիկ գյուղում, որը գտնվում է Արևմտյան Գերմանիայի հյուսիսում՝ Շլեզվիգ Գոլշտեյն քաղաքում, որտեղ էլ ապրել է իր կյանքի մնացած մասը՝ համեմատական անհայտության մեջ։ Դյոնիցը Արևմտյան Գերմանիայի կառավարությունից կապիտանի թոշակ է ստացել, որը հրաժարվել է վճարել ծովակալի համար նախատեսված թոշակը, քանի որ Դյոնիցը Հիտլերին էր ծառայում։ Կառլը Դյոնիցը երեք գրքի հեղինակ է՝

  • «10 տարի և 20 օր» (գերմ.՝ Zehn Jahre, Zwanzig Tage) (նկատի են առնվել ստորջրյա նավատորմի հրամանատարության 10 տարիները և նախագահության 20 օրերը)։ 1958 թվականին գիրքը հրատարակվել է Գերմանիայում, հաջորդ տարի հայտնվել է գրքի անգլերեն թարգմանությունը։ Դյոնիցը բացատրում է, որ նացիստական ռեժիմը իր ժամանակի արդյունք էր, ասում է, որ քաղաքական գործիչ չէր և որևէ բարոյական պատասխանատվություն չի կրում այս ռեժիմի կողմից կատարված հանցագործությունների համար։ Նա քննադատում է բռնապետության թերությունները՝ որպես կառավարման ձև և դիկտատուրային վերագրում նացիստական դարաշրջանի ընթացքում սխալների ու ձախողումների մեծ մասը։
  • «Իմ փոփոխական կյանքը» (գերմ.՝ Mein wechselvolles Leben) 1968 թվականին լույս տեսած գիրքը քիչ հայտնի է, քանի որ այն նկարագրում է հեղինակի կյանքի իրադարձությունները մինչև 1934 թվականը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1968 թվականին, նոր խմբագրությունում գիրքը լույս է տեսել 1998 թվականին «Իմ զինվորական կյանքը» (գերմ.՝ Mein soldatisches Leben) վերնագրով։
  • «Գերմանական սուզանավերը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում» (գերմ.՝ Deutsche Strategie zur See im zweiten Weltkrieg) գրքում շարադրվում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին Գերմանիայի ստորջրյա ուժերի պատրաստումը և դրանց օգտագործումը ծովում ռազմական գործողությունների ընթացքում։ Դյոնիցը լուսաբանում է սուզանավերի միայնակ և խմբային գործողությունների մարտավարությունը, քննարկում է նավակների մարտական գործողությունների պլանավորման կազմակերպումը, շարադրում սուզանավերի օպերատիվ ղեկավարման, կապի կազմակերպման, կառավարման և փոխգործակցության հարցերը։ Զգալի ուշադրություն է դարձվում հեռավոր շրջաններում սուզանավերի օգտագործմանը։

Մահ և հուղարկավորություն

խմբագրել

Կառլ Դյոնիցը մահացել է 1980 թվականի դեկտեմբերի 24-ին սրտի կաթվածից և հուղարկավորվել 1981 թվականի հունվարի 6-ին Աումյուլում գտնվող Վալդֆրիդհոֆ գերեզմանատանը՝ առանց զինվորական պատվի։ Նա վերջին գերմանացի սպան էր գրոսադմիրալի պաշտոնում։ Մի շարք նախկին զինծառայողներ և օտարերկրյա ռազմածովային սպաներ եկել են հուղարկավորությանը, հարգանքի տուրք մատուցելու նրան։ Սակայն նրանց թույլ չեն տվել զինվորական համազգեստով ներկա գտնվել հուղարկավորությանը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Hitler's U-Boat War: The Hunters, 1939-1942 — 1996. — P. 35. — ISBN 0-394-58839-8
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Nuremberg Trials Project — 2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 filmportal.de — 2005.
  6. ↑ https://de.findagrave.com/memorial/4363/karl-d_nitz
  7. ↑ https://uboat.net/men/doenitz.htm
  8. ↑ Matikkala A. Kunnian ruletti: korkeimmat ulkomaalaisille 1941-1944 annetut suomalaiset kunniamerkit (фин.) — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 2017. — P. 511. — ISBN 978-952-222-847-5
  9. ↑ Busch R., Röll H. Der U-Boot-Krieg, 1939-1945 (գերմ.): Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von September 1939 bis Mai 1945 — E.S. Mittler & Sohn, 2003. — S. 55. — 539 p. — ISBN 978-3-8132-0515-2
  10. ↑ https://uboat.net/men/decorations/ritter_winners.htm
  11. ↑ https://uboat.net/men/decorations/ritter_oak.htm
  12. ↑ Дёниц, Карл
  13. ↑ Гюнтер Прин / Gunter Prien: Биография
  14. ↑ Schwendemann, Heinrich (2005 թ․ հունվարի 13). «Inferno und Befreiung: "Schickt Schiffe!"». Die Zeit (գերմաներեն). Hamburg. 0044-2070. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  15. ↑ Залесский К. А. НСДАП. Власть в Третьем рейхе. — М.: Эксмо, 2005. — С. 195—196.
  16. ↑ Воззвание гросс-адмирала Дёница. / Агония и смерть Адольфа Гитлера : Сб. док. — М.: Звонница, 2000. — С. 141—142. — ISBN 5-88524-077-9.

Գրականություն

խմբագրել
  • Дёниц, Карл / Вишлёв О. В. // Григорьев — Динамика. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 539. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 8). — ISBN 978-5-85270-338-5.
  • Гордиенко А. Н. Командиры Второй мировой войны. — Т. 1. — Мн., 1997. — ISBN 985-437-268-5
  • Юбершер Г. Соратники Гитлера. Гальдер. Дёниц. — Ростов-на-Дону։ Феникс, 1998. — ISBN 5-222-00440-6
  • Хавкин Б. Л. Гросс-адмирал Дёниц — последний фюрер Третьего рейха // Новая и новейшая история. — 2017. — № 2. — С. 165—183.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կառլ Դյոնից» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կառլ_Դյոնից&oldid=9253086» էջից