Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոս
Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոս (իսպ.՝ José Amador de los Ríos, ապրիլի 30, 1818[1], Բաէնա, Կորդովա, Անդալուզիա, Իսպանիա - փետրվարի 17, 1878[2][1], Սևիլյա, Իսպանիա), իսպանացի մտավորական, գրաքննադատ, հնագետ։ 1867-1868 թվականներին եղել է Մադրիդի Ազգային հնագիտական թանգարանի տնօրենը։
| Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոս իսպ.՝ José Amador de los Ríos y Serrano | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ապրիլի 30, 1818[1] |
| Ծննդավայր | Բաէնա, Կորդովա, Անդալուզիա, Իսպանիա |
| Մահացել է | փետրվարի 17, 1878[2][1] (59 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Սևիլյա, Իսպանիա |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Իսպանիա |
| Կրթություն | Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա և Մադրիդի կենտրոնական համալսարան |
| Մասնագիտություն | դրամատուրգ, արվեստագետ, պատմաբան, գրող, հնագետ, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, senior lecturer, գրական քննադատ և նկարիչ |
| Աշխատավայր | Մադրիդի կենտրոնական համալսարան |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Իսպանիայի խորհրդարանի պատգամավոր և պրոֆեսոր |
| Կուսակցություն | Liberal Union? |
| Անդամություն | Պատմության արքայական ակադեմիա և Cuerpo Facultativo de Archiveros, Bibliotecarios y Arqueólogos? |
| Երեխաներ | Ռոդրիգո Ամադոր դե լոս Ռիոս ի Վիյալտա[3] և Ramiro Amador de los Ríos?[3] |
 José Amador de los Ríos Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելԾնվել է 1818 թվականին Բաէնայում Մարիա դել Կարմեն Սեռանոյի և գրող Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոսի ընտանիքում[4]։ Սովորել է Կորդովայի Սան Պելայո աստվածաբանական ճեմարանի հումանիտար և փիլիսոփայության բաժիններում։
1832 թվականին ընտանիքով տեղափոխվել են Մադրիդ, որտեղ Խոսեն շարունակել է կրթությունը Սան Իսիդրո կայսերական քոլեջում, այնուհետև ընդունվել է Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա։ Ավարտել է Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարանը։
1844 թվականին Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոսը եղել է «Հուշարձանների կենտրոնական կոմիտեի» քարտուղարը։ Անտոնիո դե Սաբալետայի հետ միասին եղել է բացառապես ճարտարապետությանը նվիրված Boletín Español de Arquitectura իսպանական ամսագրի համա-խմբագիրը[5]։ Այն հրատարակվել է միայն 1846 թվականի հունիսի 1-ից դեկտեմբեր ժամանակահատվածում։ 1852 թվականին նա հրատարակել է Ինյիգո Լոպես դե Մենդոսայի լիակատար ժողովածուն։ 1859 թվականին Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոս առաջինն էր, ով օգտագործեց «մուդեխարիզմո» տերմինը որպես ճարտարապետական ոճ։
1861 թվականին հրատարակել է Historia crítica de la literatura española առաջին հատորը, իսպաներենով գրված իսպանական գրականության առաջին ընդհանուր պատմությունը[6], որը կիսատ է մնացել։ Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոսը գաղափարապես լիբերալ և ռոմանտիկ, Իսպանիան ընկալում էր որպես միասնություն[6]։ Հակազդելով օտարերկրյա պատմաբաններին, ովքեր միջնադարյան Իսպանիան համարում էին գետախորշ, նա իսպանական գրականությունը դասում է ամենաբարձրը Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկումից հետո։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Խոսեն անդրադառնում է միայն միջնադարին, նա իսպանա-ամերիկյան գրականությունը դիտարկում է որպես իսպանական ավանդույթի մաս։ Historia social, política y religiosa de los judíos de España աշխատության մեջ նա ընդունում է իսպանա-հրեական գրականությունը որպես ավանդույթի մաս, քանզի այն ծաղկում է ապրել իսպանական հողում[6]։ Ի տարբերություն Ադոլֆ դե Կաստրոյի՝ նա չի մեղադրում իսպանացի ինկվիզիտորներին։
Աշխատություններ
խմբագրել- Colección de poesías escogidas (Sevilla, 1839).
- Historia de la literatura española escrita en francés por Sismonde [sic] de Sismondi ; principiada a traducir, anotar y completar por José Lorenzo Figueroa y proseguida por José Amador de los Ríos Sevilla: Imprenta de Álvarez y Compañía, 1841-1842.
- Sevilla pintoresca o Descripción de sus más célebres monumentos artísticos... teniendo presentes los apuntes de Juan Colom y Colom... ornada con... vistas de los principales edificios, dibujadas por Joaquín Domínguez Becquer y Antonio Brabo (Sevilla: Francisco Álvarez, 1844).
- Toledo pintoresco o Descripción de sus más célebres monumentos (Madrid: Ignacio Boix, 1845).
- Italica: Historia de esta ciudad famosa, desde su fundación hasta nuestros días, con todos sus descubrimientos, manuscrito de 1845.
- Estudios históricos, políticos y literarios sobre los judíos de España, 1848.
- Edición de las Obras de Don Iñigo López de Mendoza, Marqués de Santillana, con biografía, notas y comentarios en cuatro volúmenes, que termina de publicar en 1855.
- El arte latino-bizantino en España y las coronas visigodas de Guarrazar: Ensayo histórico crítico (Madrid: Imprenta Nacional, 1861).
- Con Juan de Dios de la Rada y Delgado y Cayetano Rosell, Historia de la Villa y Corte de Madrid, 1861, segunda edición en 1867.
- Historia crítica de la literatura española (1861-1865), 7 vols.
- Historia social, política y religiosa de los judíos en España y Portugal, que saldría publicada en 1875-76 en tres volúmenes
- La Casa-Lonja de Valencia del Cid Madrid: José Gil Dorregaray, 1876.
- Estudios monumentales y arqueológicos, 1877.
- La Cámara Santa de la catedral de Oviedo y sus más antiguos monumentos artístico-industriales. Madrid: José Gil Dorregaray, 1877.
- Iglesias de San Salvador de Val-de-Dios y Parroquial de Sal Salvador de Priesca, en el Concejo de Villaviciosa (Asturias) Madrid, 1877.
- El monasterio de San Juan de los Reyes en Toledo Madrid: José Gil Dorregaray, 1877
- Mosaicos gentílicos, mosaico de Galatea en Elche Madrid: José Gil Dorregaray, 1877.
- Monumentos latino-bizantinos de Mérida Madrid: José Gil Dorregaray, 1877.
- Ermita de Santa Cristina en el concejo de Pola de Lena (Asturias) Madrid: José Gil Dorregaray, 1877
- Iglesias de San Salvador de Val-de-Dios y parroquial de San Salvador de Priesca en el Concejo de Villaviciosa (Asturias) Madrid: José Gil Dorregaray, 1877.
- Iglesia de San Miguel de Lillo y Palacio de Ramiro I, actualmente destinado á iglesia parroquial bajo el nombre de Santa María del Naranco (Asturias, Concejo de Oviedo). Madrid: José Gil Dorregaray, 1877.
- Puerta Antigua de Bisagra en Toledo. Madrid: José Gil Dorregaray, 1877
- Primeros monumentos religiosos del arte mahometano en Toledo: mezquitas llamadas del Santo Cristo de la Luz y de las Tornerías. Madrid : José Gil Dorregaray, 1877
- Tríptico-Relicario del Monasterio Cisterciense de Piedra en Aragon Madrid, 1877.
- Con su hijo Rodrigo Amador de los Ríos y Villalta, Monumentos latino-bizantinos de Córdoba Madrid, 1879.
- Memoria histórico-crítica sobre las tréguas celebradas en 1439 entre los Reyes de Castilla y de Granada leída en... la Real Academia de la Historia. (Madrid: Real Academia de la Historia, 1879).
- Poesías de Don José Amador de los Ríos precedidas de un prólogo de Juan Valera Madrid: Imp. y Librería de Eduardo Martínez, 1880.
- Revisión y edición de la Historia general y natural de las Indias, islas y tierra firme del mar océano, escrita originalmente por Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés en el siglo XVI, por cuenta de la Real Academia de la Historia (1854)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Priego C. C. Amador de los Ríos, José // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T002222
- ↑ 3,0 3,1 http://institucional.us.es/revistas/spal/24/08%20Alfredo%20Mederos_Spal%2024.pdf — P. 183–184.
- ↑ que se vio obligado a trasladarse a Córdoba en 1827 por veleidades políticas
- ↑ José Enrique García Melero (2002), Literatura española sobre Artes Plásticas: Bibliografía aparecida en España entre los siglos XVI y XVIII (Encuentro), 176.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 David Thatcher Gies (2004), The Cambridge History of Spanish Literature (Cambridge: Cambridge University Press), 28–30
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- El Colegio Imperial y el Instituto de San Isidro
- Biografía Արխիվացված 2013-11-15 Wayback Machine
- Descubrimiento Արխիվացված 2015-10-27 Wayback Machine
- Acceso al tomo V de la Historia crítica de la literatura española
- Cordobeses ilustres Արխիվացված 2018-07-23 Wayback Machine
- Obras digitalizadas de José Amador de los Ríos en la Biblioteca Digital Hispánica de la Biblioteca Nacional de España
| Նախորդող Ֆելիքս Տոռես Ամատ |
 Պատմության թագավորական ակադեմիա, մեդալ 16 1848 - 1878 |
Հաջորդող Խակոբո Սոբել դե Սանգրոնիզ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոսե Ամադոր դե լոս Ռիոս» հոդվածին։ |