Լինա Մորգենշտեռն
Լինա Մորգենշտեռն (գերմ.՝ Lina Morgenstern, իսկական ազգանունը՝ Բաուեր, նոյեմբերի 25, 1830[1][2], Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական միություն[3] - դեկտեմբերի 16, 1909[4][5][3], Բեռլին, Գերմանական կայսրություն[3]), գերմանացի գրող, լրագրող, խմբագիր, մանկավարժ և հասարակական գործիչ։
Լինա Մորգենշտեռն գերմ.՝ Lina Morgenstern | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 25, 1830[1][2] |
| Ծննդավայր | Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական միություն[3] |
| Վախճանվել է | դեկտեմբերի 16, 1909[4][5][3] (79 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բեռլին, Գերմանական կայսրություն[3] |
| Գերեզման | Վայսենզե հրեական գերեզմանատուն |
| Գրական անուն | Suppenlina[3] |
| Մասնագիտություն | հասարակական ակտիվիստ, դաստիարակ, գրող, խաղաղապահ, կանանց իրավունքների պաշտպան և ֆեմինիստ |
| Լեզու | գերմաներեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Պրուսիայի թագավորություն |
| Ամուսին | Theodor Morgenstern? |
| Զավակներ | Clara Roth?, Olga Arendt? և Alfred Morgenstern? |
 Lina Morgenstern Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Լինա Բաուերը ծնվել է 1830 թվականի նոյեմբերի 25-ին Բրեսլաու քաղաքում (այժմ՝ Վրոցլավ, Լեհաստան)։ Մանուկ հասակում հուդայականության դասեր է ստացել Աբրահամ Գեյգերի կողմից[6]։
1848 թվականի գերմանական հեղափոխությունը 17-ամյա աղջկան դրդել է զբաղվել քաղաքական և սոցիալական հարցերով, և շուտով նա գերմանական մամուլում՝ մի շարք փայլուն հրապարակումների շնորհիվ, չնայած երիտասարդ տարիքին, ձեռք է բերել կարեկցող և խոհուն գրողի անուն[6]։
1854 թվականին Լինա Բաուերն ամուսնացել է կալիշցի վաճառական Թեոդոր Մորգենշթերնի հետ և վերցրել նրա ազգանունը[6]։ Երբ վերջինիս մոտ ֆինանսական ճգնաժամ է սկսվել, Լինան ստիպված զբաղվել է մանկական գրքույկներ գրելով, որպեսզի փող վաստակի և կարողանա կերակրել ընտանիքին։
1859 թվականին՝ Բեռլինի Ֆրեբելյան ընկերության հիմնադրումից հետո, Լինա Մորգենշթերնը դարձել է ընկերության կոմիտեի ամենանշանավոր անդամը, իսկ 1860 թվականին հրատարակել է «Das Paradies der Kindheit»-ը՝ կազմակերպության հիմնադիր Ֆրիդրիխ Ֆրյոբելի մեթոդով առաջին գերմանական դասագիրքը[6][7]։
Դառնալով կանանց շարժման ղեկավար՝ Լինա Մորգենշթերնը, բացի մեծահասակների և երեխաների մանկավարժության և պատմվածքների վրա աշխատելուց, Բեռլինում հիմնադրել է ութ մանկապարտեզ, կանանց գիտական կրթության ակադեմիա, գյուղատնտեսական դպրոց, տնային բժշկության դասընթացներ, արհեստագործական դպրոց և մի շարք այլ ուսումնական հաստատություններ, հիմք է դրել աշխատողների, ինչպես նաև մայրերի պարբերական հանդիպումների կազմակերպմանը[6][8]։
1866 թվականին՝ ավստրո-պրուսա-իտալական պատերազմի սկսվելուց հետո, Լինա Մորգենշթերնը սկսել է իր գործունեությունը նվիրել աղքատների համար ճաշարանների կառուցմանը[9][10]։
1874 թվականից Մորգենշթերնը սկսել է խմբագրել «Deutsche Hausfrauenzeitung», 1885 թվականից՝ «Allgem»։ Frauenkalender», իսկ 1889 թվականից՝ «Für junge Mädchen» թերթերը[6]։
1890-ական թվականներից սկսվել է նրա ակտիվ գործունեությունը՝ որպես եվրոպական ամուր աշխարհի գաղափարի ջատագով։ 1895 թվականին Լինա Մորգենշթերնն ընտրվել է «Alliance des femmes pour la Paix»-ի փոխնախագահ[6]։
1896 թվականին Մորգենշթերնը Գերմանիայի մայրաքաղաքում գումարել է կանանց առաջին միջազգային կոնգրեսը, որին ներկա էին աշխարհի բոլոր կողմերից շուրջ 1800 պատվիրակներ[6]։
Գործնական գործունեության հետ մեկտեղ ընթացել է նաև նրա գրական աշխատանքը, որն ուղղված էր առավելապես կանանց հարցի մշակմանը և դաստիարակությանը[6]։
Լինա Մորգենշթերնը մահացել է 1909 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Բեռլինում և թաղվել տեղի հրեական գերեզմանատանը։
Ընտրյալ մատենագիտություն խմբագրել
- Frauen des 19 Jahrhund., 1888, 3 հատոր հարուստ նկարազարդումներով,
- Friedrich Fröbel’s Leben und Wirken, 1882,
- Die Frauenarbeit in Deutschland, 1893։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 WeChangEd
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119452480 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 SNAC — 2010.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 «Моргенштерн, Лина». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հրեական հանրագիտարան: In 86 Volumes (82 Volumes and 4 Additional Volumes). St. Petersburg. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Zabel, Hans-Henning (1997). "Morgenstern, Lina." Neue deutsche Biographie. Berlin: Duncker und Humblot. vol. 18, p. 109-111.
- ↑ «Моргенштерн, Лина». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Morgenstern, Lina (1870). Die Berliner Volksküchen: Organisationsplan und cultur-historische, statistische Darstellung. 3rd edition. Berlin: Otto Loewenstein. p. 3.
- ↑ Chevalier, Thomas (2013 թ․ նոյեմբերի 22). «La Volksküche, mais à quelle sauce?». La Gazette de Berlin. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 27-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Allgem. Zeit. des Jud., 1900, 30 ноября;
- Когут А. «Знаменитые евреи», II, 412—413;
- Ost und West, 1910, № 1. [По Jew. Enc., IX, 16—17]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լինա Մորգենշտեռն» հոդվածին։ |