Իտերբիում
Իտերբիում, քիմիական տարր է, որի նշանն է Yb, պարբերական համակարգի 5-րդ պարբերության 3-րդ խմբի քիմիական տարր։ Կարգահամարը 39 է, ատոմական զանգվածը՝ 88,9059: Լանթանիդ է, ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը՝ 6s²։ Ունի 7 իզոտոպ։
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Կռելի, մածուցիկ արծաթափայլ մետաղ | |||||
| Ատոմի հատկություններ | |||||
| Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ | Իտերբիում / Ytterbium (Yb), Yb, 70 | ||||
| Խումբ, պարբերություն, բլոկ | 3, 5, | ||||
| Ատոմային զանգված (մոլային զանգված) | 173,045(10)[1] զ. ա. մ. (գ/մոլ) | ||||
| Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա | [Xe] 4f14 6s2 | ||||
| Ատոմի շառավիղ | 194 պմ | ||||
| Քիմիական հատկություններ | |||||
| Կովալենտ շառավիղ | 170 պմ | ||||
| Իոնի շառավիղ | (+3e) 85.8 (+2e) 93 պմ | ||||
| Էլեկտրաբացասականություն | 1,1 (Պոլինգի սանդղակ) | ||||
| Էլեկտրոդային պոտենցիալ | Yb←Yb3+ -2,22 В Yb←Yb2+ -2,8 В | ||||
| Օքսիդացման աստիճաններ | 3, 2 | ||||
| Իոնացման էներգիա (առաջին էլեկտրոն) | 603,0 (6,25) կՋ/մոլ (էՎ) | ||||
| Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ | |||||
| Հալման ջերմաստիճան | 1 097 Կ | ||||
| Եռման ջերմաստիճան | 1 466 Կ | ||||
| Մոլյար ջերմունակություն | 26,7[2] Ջ/(Կ·մոլ) | ||||
| Մոլային ծավալ | 24,8 սմ³/մոլ | ||||
| Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց | |||||
| Բյուրեղացանցի կառուցվածք | խորանարդ | ||||
| Բյուրեղացանցի տվյալներ | 5,490 | ||||
| Այլ հատկություններ | |||||
| Ջերմահաղորդականություն | (300 Կ) (34,9) Վտ/(մ·Կ) | ||||
| CAS համար | CAS գրանցման համար? | ||||
| 70 | Իտերբիում
|
173,04 | |
| 4f146s2 | |
Կռելի, մածուցիկ արծաթափայլ մետաղ։ Գոյություն ունի երկու բյուրեղային մոդիֆիկացիաներ՝ α-Yb, խորանարդ բյուրեղացանցի կառուցվածքով և β-Yb, անցումային ջերմաստիճանը՝ α↔β 792 °C:
Պատմություն
խմբագրելՀայտնաբերել է շվեյցարացի գիտնական Ժ․ Մարինյակը 1878 թվականին[3] էրբիումի օքսիդից։ Ցրված տարր է, երկրակեղևում նրա պարունակությունը 3.3•10−5% է։
Անվանում
խմբագրել
Իտերբիումը ևս երեք քիմիական տարրերի հետ (տերբիում, էրբիում, իտրիում) իր անվանումը ստացել են Իտերբիում գյուղի պատվին, որը գտնվում է Ռեսարո կղզում, Ստոկհոլմի կղզեխումբ։
Բնության մեջ
խմբագրելՊարունակությունը երկրակեղևում 2,8-10−3 % է (ըստ կշռի), օվիկանոսի ջրում՝ 2×10−6[4]:
Ստացում
խմբագրելՍտացվում է օքսիդը (Y2O3) մագնեզիումի ներկայությամբ կալցիումով վերականգնելիս, ինչպես նաև ինտերբիումի քլորիդի հալույթի էլեկտրոլիզով։
Գներ
խմբագրելՄաքուր՝ 99—99,9 %, մետաղական իտերբիումի գները 2006 թվականին 1 կգ կազմել է 260-420 դոլար։
Հատկություններ
խմբագրել_oxide.jpg)
Իտերբիումը սպիտակ-արծաթափայլ, փափուկ մետաղ է, հալման ջերմաստիճանը՝ 1525±25 °C, եռմանը՝ 3025 °C, խտությունը՝ 4472 կգ/մ3։ Սովորական պայմաններում կայուն է։ Քիմիական հատկություններով նման է լանթանիդներին։
Փոխազդեցությունը հալոգենների հետ.
Թթուների հետ.
![{\displaystyle \mathrm {2Yb+3H_{2}SO_{4}\longrightarrow 2[Yb(H_{2}O)_{9}]^{+3}+3SO_{4}^{-2}+3H_{2}} }](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c73ca2fe269238c42f589eefe497c57203f1670e)
Իզոտոպներ
խմբագրելՈւնի մեկ կայուն իզոտոպ՝ 89Y: Արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպներից արժեքավոր են 91Y (T1/2 = 57,5 օր) և 90Y (T1/2 = 64,24 ժ)։
Կիրառություն
խմբագրելԿիրառվում է միջուկային տեխնիկայում։ Իտերբիումի համաձուլվածքները (ալյումինի հետ) օգտագործվում են ինքնաթիռաշինության մեջ։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Standard Atomic Weight of Ytterbium Revised(չաշխատող հղում)
- ↑ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5. — С. 487.
- ↑ Иттербий Արխիվացված 2007-09-30 Wayback Machine. — Популярная библиотека химических элементов
- ↑ J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965
Գրականություն
խմբագրել- Guide to the Elements – Revised Edition, Albert Stwertka, (Oxford University Press; 1998) ISBN 0-19-508083-1
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Իտերբիում Webelements-ում
- Իտերբիում Քիմիական տարրերի հայտնի գրադարանում Արխիվացված 2007-09-30 Wayback Machine
- It's Elemental – Ytterbium
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 441)։ 
|