Պարբերական աղյուսակի խումբ

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգի խումբ, ատոմների հաջորդականություն՝ դասավորված միջուկի լիցքի աճման կարգով, որոնք օժտված են արտաքին շերտում միանման էլեկտրոնային կառուցվածքով։

Պարբերական աղյուսակի համակարալված սյունակներից յուրաքանչյուրը մեկ խումբ է

Խմբի համարը որոշվում է ատոմի արտաքին էլեկտրոնային շերտում էլեկտրոնների թվով (վալենտային էլեկտրոնները) և որպես կանոն, համապատասխանում է ատոմի առավելագույն վալենտականությանը։

Պարբերական համակարգի կարճ ձևում խմբերը դասակարգում են ենթախմբերի՝ գլխավոր (կամ Ա խմբեր), որոնց են պատկանում s և p տարրերը և երկրորդական (B ենթախումբ), որը ներառում է d-տարրերը։ Ենթախմբերը անվանում են նաև ամենափոքր միջուկի լիցք ունեցող տարրի անունով (որպես կանոն գլխավոր ենթախմբերի համար՝ երկրորդ պարբերության տարրերը, և երկրորդական ենթախմբի համար՝ չորրորդ պարբերության տարրերը)։ Միևնույն ենթախմբի տարրերը օժտված են նման հատկություններով։

Նույն խմբի տարրերի մոտ կարգաթվի աճմանը զուգընթաց աճում է էլեկտրոնային թաղանթների թիվը, մեծանում է ատոմային շառավիղը, ինչի հետևանքով էլեկտրաբացասականությունը թուլանում է, մետաղական հատկությունները ուժեղանում են, իսկ ոչ մետաղական հատկությունները՝ թուլանում։ Ուժեղանում են նրանց կողմից ձևավորվող նյութերի վերականգնիչ, և թուլանում օքսիդիչ հատկությունները։

Խմբերի համարակալում

1989 թվականից Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միությունը (IUPAC) որպես հիմնական տարբերակ հաստատել է պարբերական համակարգի երկար պարբերություններով ձևը։ Ըստ այդմ IUPAC-ը առաջարկում է խմբերը համարակալել արաբական թվանշաններով՝ 1-18:

Չնայած դրան, շարունակում է կիրառվել ավանդական դարձած համարակալումը, որտեղ օգտագործվում են հռոմեական թվեր և լատինական տառեր, որը տարբերվում է Ամերիկայի և Եվրոպայի համար։

Ժամանակակից համակարգն ընդգրկում է հետևյալ խմբերը (հին համակարգերը, եվրոպականը և ամերիկյանը նշված են փակագծերում)։

• խումբ 1 (IA, IA)՝ ալկալիական մետաղներ
• խումբ 2 (IIA, IIA)՝ հողալկալիական մետաղներ
• խումբ 3 (IIIB, IIIA)՝ սկանդիումի ենթախումբ
• խումբ 4 (IVB, IVA)՝ տիտանի ենթախումբ
• խումբ 5 (VB, VA)՝ վանադիումի ենթախումբ
• խումբ 6 (VIB, VIA)՝ քրոմի ենթախումբ
• խումբ 7 (VIIB, VIIA)՝ մանգանի ենթախումբ
• խումբ 8 (VIIIВ, VIIIA)՝ երկաթի ենթախումբ
• խումբ 9 (VIIIВ, VIIIA)՝ կոբալտի ենթախումբ
• խումբ 10 (VIIIВ, VIIIA)՝ նիկելի ենթախումբ
• խումբ 11 (IB, IB)՝ պղնձի ենթախումբ
• խումբ 12 (IIB, IIB)՝ ցինկի ենթախումբ
• խումբ 13 (IIIA, IIIB)՝ բորի ենթախումբ
• խումբ 14 (IVA, IVB)՝ ածխածնի ենթախումբ
• խումբ 15 (VA, VB)՝ ազոտի ենթախումբ (պնիկտոգեններ)
• խումբ 16 (VIA, VIB)՝ թթվածնի ենթախումբ (խալկոգեններ)
• խումբ 17 (VIIA, VIIB)՝ հալոգեններ
• խումբ 18 (VIIIA, VIIIB)՝ իներտ գազեր։

Գրականություն

• Scerri, E. R. (2007). The periodic table, its story and its significance. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530573-9.
• «The Periodic Table Terms». www.shmoop.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
• IUPAC (2005). «Nomenclature of inorganic chemistry» (PDF).
• Liu, Ning; Lu, Na; Su, Yan; Wang, Pu; Quan, Xie (2019). «Fabrication of g-C₃N₄/Ti₃C₂ composite and its visible-light photocatalytic capability for ciprofloxacin degradation» (PDF). Separation and Purification Technology. 211: 782–789. doi:10.1016/j.seppur.2018.10.027. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.