Իվան Բուլանկին
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկին (ռուս.՝ Ива́н Никола́евич Була́нкин, փետրվարի 3, 1901, Tämte, Q25555313?, Svijazhskij County, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 31, 1960, Խարկով, Խարկովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային գիտնական, կենսաքիմիկոս, պրոֆեսոր (1934), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1939), Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս (1951, թղթակից-անդամ 1939 թվականից); Խարկովի համալսարանի ռեկտոր (1945—1960), ՈՒԽՍՀ գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործիչ (1951)[1][2][3][4][5][6][7]։
Իվան Բուլանկին | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 3, 1901 Tämte, Q25555313?, Svijazhskij County, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | հոկտեմբերի 31, 1960 (59 տարեկան) Խարկով, Խարկովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Խարկովի քաղաքային երկրորդ գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | գիտնական |
| Հաստատություն(ներ) | Խարկովի ազգային համալսարան |
| Անդամակցություն | Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա |
| Ալմա մատեր | Խարկովի ազգային համալսարան |
| Գիտական աստիճան | կենսաբանական գիտությունների դոկտոր |
| Տիրապետում է լեզուներին | ռուսերեն |
| Պարգևներ |   և  |
| Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
Կենսագրություն խմբագրել
Իվան Բուլանկինը ծնվել է 1901 թ. հունվարի 21-ին (փետրվարի 3-ին), Կազանի նահանգի Տեթիուշի վարչաշրջանի (այժմ՝ Կամսկ-Ուստինսկի շրջան) Թենկի գյուղում։
1911 թվականին Իվան Բուլանկինն ավարտել է գյուղական դպրոցը, իսկ 1920 թվականին՝ երկրորդ աստիճանի դպրոցը[4][5][7]։։
1921-1925 թվականներին սովորել է Խարկովի հանրային կրթության ինստիտուտի կենսաբանության ֆակուլտետում (ԽՀԿԻ)[4][5][7]։
1926-1929 թթ. Խարկովի Ժողովրդական կրթության ինստիտուտի կենդանաբանության գիտահետազոտական ամբիոնի համեմատական ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի ասպիրանտ[5][7]։
1929-1931 թթ. եղել է ԽՀԿԻ համեմատական ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի ասիստենտ, իսկ 1929 (1930) - 1931 թթ.՝ ինստիտուտի կենսաբանական ֆակուլտետի դեկան։
1930 թվականին Գ. Ֆ. Առնոլդի և Ալեքսանդր Նագորնիի հետ մասնակցել է Ուկրաինայի գիտահետազոտական կենդանաբանական ինստիտուտի Խարկովի մասնաճյուղի ստեղծմանը, որը 1933 թվականին վերակազմավորվել է Խարկովի պետական համալսարանի կենդանաբանության և կենսաբանության ինստիտուտի։ Մինչև 1941 թվականը աշխատել է որպես ընդհանուր ֆիզիոլոգիայի ոլորտի գիտաշխատող։
1931-1933 թթ.`Խարկովի մասնագիտական կրթության ինստիտուտի դոցենտ և, միևնույն ժամանակ, Ուկրաինայի Ժողովրդական կոմիսարիատի տեղեկատու[4][5][7]։
1933 թվականին Խարկովի պետական համալսարանի ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի բազայի հիման վրա Իվան Նիկոլաևիչը ստեղծում է կենսաքիմիայի ինքնուրույն ամբիոն, որը ղեկավարում էր մինչև իր կյանքի վերջը[4][5][7]։
1933-1935 և 1937-1939 թվականներին՝ համալսարանի գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր[4][5][7]։
1934 թվականին Բուլանկինին շնորհվում է պրոֆեսորի գիտական կոչում[4][5][7]։
1936 թվականին, առանց ատենախոսության պաշտպանության, Բուլանկինը ստանում է կենսաբանական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան[4][5][7]։
1939 թվականի փետրվարին ընտրվել է Ուկրաինայի ԽՍՀ ԳԱ թղթակից-անդամ։ Նույն թվականի սեպտեմբերին նա ստացավ կենսաբանական գիտությունների դոկտորի աստիճան։
Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Բուլանկինը տարհանվել է Տոմսկ։ Նա աշխատել է որպես պրոֆեսոր (1941 թվականից) և քիմիայի ֆակուլտետի դեկան, կոլոիդ քիմիայի ամբիոնի վարիչ (1942 թվականից), իսկ 1942 թվականից՝ Տոմսկի համալսարանի հետազոտությունների գծով պրոռեկտոր[5][7]։
1944 թվականին վերադառնում է Խարկովի համալսարան՝ որպես բիոքիմիայի ամբիոնի վարիչ և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր[4][5][7]։
1945 թվականից մինչև իր կյանքի վերջը՝ Խարկովի համալսարանի ռեկտոր։ Ռեկտորի աշխատանքի առաջին տարիներին նա վերականգնել է Ազատության հրապարակի 4-րդ շենքը (նախկինում՝ նախագծերի պալատ) շենքը՝ այն վերակառուցելով համալսարանի կարիքների համար։ Նրա ռեկտորության ընթացքում համալսարանում բացվեց ռադիոֆիզիկական ֆակուլտետ, օտար լեզուների ֆակուլտետ, ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ֆակուլտետի միջուկային ֆիզիկայի բաժին, որը 1962 թ. վերածվեց ֆիզիկայի և տեխնոլոգիական ֆակուլտետի, համակարգչային կենտրոնի և իզոտոպ լաբորատորիայի։
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկինը վախճանվել է 1960 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Խարկովում։
Գիտական գործունեություն խմբագրել
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկինը հայտնի է սպիտակուցային քիմիայի, տարիքային և համեմատական կենսաքիմիայի բնագավառում կատարած աշխատանքով[1][4]։
Բուլանկինի գիտական հետաքրքրությունները կենտրոնացել են կոլոիդների ծերացման, կենսասինթեզի և օնտոգենեզի ընթացքում սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների փոխանակման և սպիտակուցների կառուցվածքի և ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրության վրա՝ դենատուրացիայի մեխանիզմների պարզման հետ կապված[5]։
Իվան Բուլանկինը հեղինակ է մի շարք մենագրությունների, դասագրքերի և ավելի քան 160 գիտական հրատարակությունների[5]։
Իվան Նիկոլաևիչը վերապատրաստել է տասնյակ կենսաքիմիկոսների, որոնցից շատերը դարձել են դոկտորներ և գիտությունների թեկնածուներ՝ շարունակելով իրենց ուսուցչի հետազոտությունները[4][5]։
Անձնական կյանք խմբագրել
Դուստրը - Նատալյա Իվանովնա Բուլանկինա, Խարկովի համալսարանի կենսաբանական ֆակուլտետի կենսաքիմիայի ամբիոնի դոցենտ, հոր մասին գրքի հեղինակ է. «Ակադեմիկոս Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկին 1901-1960» (2004)։
Պարգևներ և կոչումներ խմբագրել
Հիշողություն խմբագրել
2002 թ. փետրվարի 9-ին Խարկովի Գուդանովա փողոցում գտնվող թիվ 9/11 տան պատին, որտեղ ապրում էր և աշխատում էր ակադեմիկոս Իվան Բուլանկինը 1944-ից 1960 թվականներին՝ գիտնականի 100-ամյակի առթիվ բացվեց հուշատախտակ։
Նշումներ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 В. М. Палій, Ю. О. Храмов. Національна Академія Наук України (1918-2008). Персональний склад(չաշխատող հղում) / Відповідальний редактор В. Л. Богданов. — Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки им. Г. М. Доброва. — Киев: Феникс, 2008. — 352 с. — ISBN 978-966-651-639-1. (недоступная ссылка) (Онлайн источник: В. М. Палій, Ю. О. Храмов. Національна Академія Наук України (1918-2008). Персональний склад.(չաշխատող հղում) (укр.). Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки им. Г. М. Доброва (2008). Дата обращения 15 сентября 2013. (недоступная ссылка)) Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>թեգ. «NAN.Ukraine» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ Науковці України XX-XXI століть. Метабібліографія Արխիվացված 2020-12-02 Wayback Machine / Укладачі: М. Г. Железняк, Л. М. Гутник, Т. А. Галькевич. Рецензенти: М. М. Романюк, В. П. Капелюшний. — Київ: Інститут енциклопедичних досліджень НАНУ, 2010. — 472 с. — ISBN 978-966-02-5915-7. (онлайн источник: Науковці України XX-XXI століть. Метабібліографія Արխիվացված 2020-12-02 Wayback Machine (укр.). Дата обращения 16 сентября 2013.) Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>թեգ. «meta.bibl» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ Іван Миколайович Буланкін // Загальноуніверситетська газета № 12 (4004) Արխիվացված 2016-08-25 Wayback Machine. Харьківський університет. Дата обращения 18 сентября 2013.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 БУЛАНКІН ІВАН МИКОЛАЙОВИЧ (укр.). Харьківський національний університет імені В. Н. Каразіна. Дата обращения 18 сентября 2013. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>թեգ. «univer.kharkov.ua.rectors.35» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 Биобиблиографический словарь ученых Харьковского университета Т.1. Ректоры (1805-2004). Дата обращения 18 сентября 2013. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>թեգ. «rektor.hu» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ 6,0 6,1 Нові пам'ятники культури Харківської області. Випуск №5. За матеріалами періодичних видань за 2002 рік (укр.). Харьківська обласна універсальная наукова бібліотека (2004). Дата обращения 18 сентября 2013. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>թեգ. «library.kharkov.ua.166» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 Справжня університетська родина… // Загальноуніверситеться газера Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine. Дата обращения 18 сентября 2013.
Գրականություն խմբագրել
- Академик Иван Николаевич Буланкин. 1901-1960 / Харьковский национальный ун- т им. В.Н.Каразина / В.А. Бондаренко (науч.ред.), Н.И. Буланкина (сост.), С.И. Посохов (науч.ред.). — Харьков: Автоэнергия, 2004. — 352 с. — ISBN 966-8307-00-3
- Буланкін Іван Миколайович: [Біогр. довідка] // Український Радянський Енциклопедичний Словник. — Київ, 1986. — Т. 1. — С. 229.
- Иван Николаевич Буланкин: биобиблиографический указатель литературы / МВ ССО УССР, Харьковский ордена Трудового Красного Знамени и ордена Дружбы народов Государственный университет им. А. М. Горького, Центральная научая библиотека; сост. М. Г. Швалб; науч. ред. Е. В. Парина. — Харьков: ХГУ, 1982. — 31 с. — (Биобиблиографические указатели литературы об ученых ХГУ; вып. 5).