Իսպանիայի երաժշտություն
Իսպանիայի երաժշտություն, սկիզբ է առել երկրի հնագույն բնակիչների` իբերների երաժշտական արվեստի բարձր զարգացած և կայուն ավանդույթներից։ Հետագայում միախառնված Ժողովուրդները ներդրել են իրենց մշակույթը։ Իսպանիայի բազմազան երաժշտական մշակույթում առանձնանում են հինգ հիմնականները` բասկերի (հին իբերների ժառանգորդների), Գալիսիայի, Կատալոնիայի, Կաստիլիայի և Անդալուզիայի տեղային երաժշտաոճերն իրենց լադային, ռիթմական առանձնահատկություններով, երաժշտական տարբեր ձևերով, նվագարաններով, պարերով։ Իսպանիայի պրոֆեսիոնալ երաժշտության մեզ հասած գլխավոր նմուշները (նեմերով ձայնագրված հիմներ) վերաբերում են 5-8-րդ դարերին Իսիդոր Սևիլյացին (560-636) հիմների նշանավոր հեղինակ և գիտական տեսաբան էր։ Իսպանական ազգային երաժշտության արագ ձևավորմանը նպաստել է Ռեկոնկիստան։ Հերոսական - վիպական երգերը, որոնք ազգային երաժշտական մշակույթի առաջին դրսևորումներից էին, որոշ ժամանակ անց փոխակերպվում են ռոմանսների (երաժշտա-բանաստեղծական ձև, ուր միավորվել են տրուբադուրների պրոֆեսիոնալ արվեստը և ժողովրդական ստեղծագործությունը)։ Ռոմանսների թեման իսպանական ժողովրդի կյանքի և կենցաղի տարբեր կողմերն էին ընդգրկում։ Դրանք երգվում էին իսպանական ժողովրդական (ռոմանական) լեզվով, վիուելայի (կիթառի նախօրինակը) նվագակցությամբ։ Տրուբադուրները, որոնց արվեստը ծաղկման է հասել 14-րդ դարում, մշակել են կանտիգաների, ալբադաների, պաստորալների,ռետրոենսների ժանրերը։ Հատկապես տարածված էին վիլյանսիկո (գեղջկական ծագում ունեցող երգեր) և կանտարսիլյոս (ձևով առավել պարզ երգեր) ժանրերը։
Ժանրեր և ստեղծագործություններ խմբագրել
15-րդ դարի երկրորդ կեսի և 16-րդ դարի կոմպոզիտորներ Խ. դե Անչիետան, Ֆ. Պենյալոսան և Խ. դել էնսինան (դրամատուրգ, իսպանական երաժշտական թատրոնի նախահայրը), Լ. Ֆեոնադեսը («ֆարսեր և էկլոգներ»-ով նախապատրաստել է «քնարական դրամայի» ստեղծումը) և ուրիշներ։ 16-րդ դարում զարգացել է գործիքային երաժշտությունը` պրելյուդներ տիենտոս (ռիչերկարյի տիպի պոլիֆոնիկ զարգացումով պիեսներ), դիֆերանսիաս, (վարիացիաներ), ֆանտազիաներ, պարային բնույթի պիեսներ) [1]։
17-րդ դարի վերջին Իսպանիայի «դասական» երաժշտական մշակույթն անկում ապրեց և պետք է մնար այդպես մինչեւ 19-րդ դարը։ Կլասիսիզմը Իսպանիայում ներշնչված էր իտալական մոդելներով այնպես, ինչպես Անտոնիո Սոլեր ստեղծագործություններում։ Իտալական մի շարք հայտնի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Դոմենիկո Սարալտին և Լուիջի Բոխչինին, Մադրիդի թագավորական դատարանի պաշտոնյաներ են եղել։ Թեև սիմֆոնիկ երաժշտությունը Իսպանիայում երբեք չափազանց կարևոր չի եղել, կամերայինը, մենահամերգը (հիմնականում կիթառի և դաշնամուրի) վոկալը և օպերան (ինչպես ավանդական օպերա, այնպես էլ իսպաներենի տարբերակները) գրվել են տեղական կոմպոզիտորների կողմից։ Սարսուելան Zarzuela ներառում է խոսակցական երկխոսություն։ Այն աշխարհիկ երաժշտական ժանր է, որը մշակվել է 17-րդ դարի կեսերին և ծաղկել է 1850-ից հետո։ Դարասկզբին Ֆրանսիսկո Ասենյո Բարբիերին (Francisco Asenjo Barbieri) ռոմանտիկ՝ zarzuela- ի զարգացման բնագավառի հիմնական գործիչն էր. Մինչդեռ հետագայում կոմպոզիտորներ Ռուբերտո Չապին (Ruperto Chapí), Ֆեդերիկո Չուեսան (Federico Chueca) և Թոմաս Բրետոնը (Tomás Bretón) ժանրը բերեցին XIX դարի վերջ։ 20-րդ դարի զարզուելայի առաջատար կոմպոզիտորների թվում էին Պաբլո Սորոզաբալ և Ֆեդերիկո Մորենո Տրոբուբան։
Ռենեսանս և բարրոկո խմբագրել
16-րդ դարում գերակշռում էր բազմաձայն երգչախմբային ոճը, որը նման էր ֆրանսա-ֆլամանդական երաժշտական դպրոցի ոճին։ Այդ ժամանակի ժողովրդայնություն վայելող կոմպոզիտորներից էին Մատեո Ֆլեխա էլ վյեխոն, կաստիլիական դրամատուրգ Խուան դե Անխետան, Ֆրանսիսկո դե Սալինասը և Անտոնիոն Կաբեսոնայից։ Երաժշտական ստեղծագործությունների մեծ մասը գրվում էին երաժշտական գրքերում։
Սպագնոլա երաժշտություն խմբագրել
Նկար «Անտիֆոնարիո դե Լեոնից», որտեղ կան Իսպանական երգեր։ Թեև իսպանական երաժշտությունը հաճախ կապված է երաժշտության հետ, ինչպիսիք են ֆլամենկոն և դասական կիթառը, այն տարբերվում է տարածաշրջանից տարածաշրջան։ Ամենակարևոր երաժշտական ոճերը մեծ են Արագոն գավառի, Կատալոնիայի, Վալենսիայի, Կաստիլիայի, Լեոնի Աստուրիայի շրջաններում։ Կարևոր ւարվեստագետները, ինչպիսիք են Թոմաս Լուիս դե Վիկտորիան, Մանուել դը Ֆալլան, Իսահակ Ալբենիզը և Պեպե Ռոմերոն, իսպանական երաժշտության պատմություն են ստեղծել։
Երաժշտությունը տարածաշրջաններում խմբագրել
Իսպանիայի մարզերը յուրահատուկ երաժշտական ավանդույթներ ունեն։ Քաղաքական ակտիվ ակտիվ բառերով [երգիչ-երգահան] շարժումը կա Լատինական Ամերիկայում և Պորտուգալիյում։ Երգիչ և կոմպոզիտոր Էլիզո Պարարան (1949 թ.) գրել է ավանդական ժողովրդական երաժշտությունը բասկյան երկրից և Կաստիլիայից, ինչպես նաև իր ստեղծագործությունները՝ ներշնչված Իսպանիայի երաժշտական ոճերից և արտասահմանյանից։ Ոճերի միավորումը տեղի է ունեցել Կառլոս I-ի թագավորության ժամանակաշրջանում, քանի որ հյուսիսի երաժիշտները այցելել են Իսպանիա, իսկ իսպանական երաժիշտները գնացել են կայսրության այլ շրջաններ՝ Գերմանիա և Իտալիա։ Ռենեսանսի ժամանակաշրջանի մեծ կոմպոզիտորներից են Ֆրանսիսկո Կորեո դե Արայոն և Կրիստոբալ դե Մորալեսը։ Հավանաբար ամենից հայտնին եղել է Թոմաս Լուիսը Վիկտորիայից, որը նույնպես երկար ժամանակ անցկացրել է Հռոմում։ Նրա պոլիֆոնիկ կատարելությունը և արտահայտիչ ինտենսիվությունը կարող է համեմատվել Ջիովաննի Պիերլուիջի դա Պալեստրինայի և Օրլանդո Լասուսի հետ։ Շատ երաժիշտներ իրենց վազքի ավարտին վերադարձել են հարազատ երկիր՝ երաժշտական գիտելիքներն այնտեղ ընդլայնելու համար։
Անդալուզիա խմբագրել
Թեև Անդալուզիան լավագույնն է և հայտնի ֆլամինգո երաժշտությամբ, նաև ավանդական է gaita rociera երաժշտությունը Արևմտյան Անդալուզիայում։
Արագոն խմբագրել
Ջոտան ժողովրդական է ամբողջ Իսպանիայում, հնարավոր է ունի պատմական արմատները Արագոնի հյուսիսային մասում։ Ջոտա գործիքները ներառում են կաստանենտները, կիթառը, բանդուրը և երբեմն էլ ֆլեյտան։ Արագոնական երաժշտությունը բնութագրվում է խիտ հարվածային տարրով, որը բնութագրական է աֆրիկյան բերբերների համար։ Մյուրիսկայում հայտնված փոքրիկ կիթառը իր տեսքով արագոնյան է։ Բացի կիթառից Արագոնը հայտնի է գիդա դե բոտոյով և չիֆլոյով։
Հետագա զարգացումներ խմբագրել
Իբերական թերակղզու երաժշտական արվեստը կրել է միջերկրածովյան և եվրոպական երաժշտության ազդեցությունը։ Մեր թվարկությունից երկու դար առաջ հռոմեական տիրապետության ժամանակաշրջանը իր հետ բերել էր Հին հունական երաժշտությունը և գաղափարները։ Հռոմեական կայսրության բարձրացման ժամանակ եղել են վաղ քրիստոնյաներ, ովքեր ունեցել են քրիստոնեական երաժշտության իրենց տարբերակները։ Այսպիսով, եղել են երկու հազար տարվա ներքին և արտաքին ազդեցություններ, որոնք առաջ են բերել բազմաթիվ երաժշտական ավանդույթներ։ 1960 թվականի ընթացքում և 1970-ական թվականների սկզբին զբոսաշրջությունն աշխուժանում է` երաժշտական նոր ոճեր բերելով մայրցամաքից և արտեկրից։ Քանի որ և' Իսպանիայում, և' Լատինական Ամերիկայում խոսում էին իսպաներենով, երաժշտությունը մի վայրից փոխանցվում էր մյուսը [2]։ Իսպանիան հանդիսացել է աշխարհի խոշորագույն լատինաամերիկյան շուկան[3][4][5][6][7][8]։
Տե'ս նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ՀՍՀ
- ↑ Llewellyn, Howell (1999 թ․ հունիսի 26). «The Billboard Interview: Teddy Bautista». Billboard. Prometheus Global Media. 111 (26): 60. ISSN 0006-2510. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
- ↑ Llewellyn, Howell (2000 թ․ նոյեմբերի 11). «The Spanish Market Looks To Export Artists». Billboard. 112 (46): 78. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ Flores, Juan; Rosaldo, Renato (2009). A Companion to Latina/o Studies. John Wiley & Sons. էջ 50. ISBN 9780470766026.
- ↑ Llewellyn, Howell (1995 թ․ նոյեմբերի 25). «ShowMarket To Focus On Development of Latin Music». Billboard. Nielsen Media. 107 (47): 72. ISSN 0006-2510. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 30-ին.
- ↑ «Billboard Spotlights Spain & Portugal». Billboard. Nielsen N.V. 111 (47): 91. 1999 թ․ նոյեմբերի 20. ISSN 0006-2510. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
- ↑ Garza, Agustin (2002 թ․ մայիսի 18). «Latin Grammys Struggle With Loss of Momentum». Los Angeles Times. Tribune Company. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ «Julio Iglesias receives world record certificate in Beijing». Guinness World Record. 2013 թ․ ապրիլի 2. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- (Ֆրանսերեն) Audio clips: Traditional music of Spain. Musée d'ethnographie de Genève. Accessed November 25, 2010.
- MIDI samples of traditional music from the Iberian peninsula Արխիվացված 2004-12-06 Wayback Machine and Extended version
- AlejandroSanz4EnglishSpeakers Արխիվացված 2010-07-01 Wayback Machine A collection of translated songs from one of Spain's most famous singers.
- Bloomingdale School of Music Piano Project: Sonidos de Espana/Music of Spain Արխիվացված 2007-10-28 Wayback Machine - extensive monthly features on the history of Spanish music.
- Spanish language music Traditional and contemporary Spanish-language music, with genre descriptions, representative artists, CDs & audio samples.
- Learn Spanish with songs Morkol will help you to learn Spanish with songs. Listen to the songs while you read the lyrics.
- Spainmusictv.com Արխիվացված 2017-08-01 Wayback Machine Spanish music videos
- Spanish Folk Music in Havana (Photo Album)
- Encyclopedia of Spanish Music (16th to 19th centuries)