Վիքիպեդիա

Ժանգագույն բծերով կատու

Ժանգագույն բծավոր կատու, կատվազգիների ամենափոքր անդամներից մեկը, որի մասին պատմական գրառումները հայտնի են միայն Հնդկաստանից և Շրի Լանկայից[1]։ 2012 թվականին այն գրանցվել է նաև Նեպալի արևմտյան Տերայում[2]։ 2016 թվականին այս կատվազգին ընդգրկվել է Կարմիր գրքում՝ որպես գրեթե վտանգված։

Ժանգագույն բծերով կատու
Տեսակտաքսոն
 Prionailurus rubiginosus Վիքիպահեստում

Բնութագիր խմբագրել

Ժանգագույն բծերով կատուն մարմնի մեծ մասում կարճ կարմրավուն մոխրագույն մորթի ունի՝ մեջքի և կողքերի վրա ժանգագույն բծեր։ Աչքերի վրայով անցնում են չորս սև գծեր, որոնցից երկուսը տարածված է պարանոցի վրա։ Գլխի յուրաքանչյուր կողմում վեց մուգ գծեր կան, որոնք տարածված են այտերի և ճակատի վրա։ Նրա կզակը, կոկորդը, որովայնը սպիտակավուն են՝ փոքր շագանակագույն բծերով։ Կրծքավանդակին ունի ժանգոտ ժապավեն։ Նրա թաթերն ու պոչը միատեսակ կարմրավուն մոխրագույն են[3]։

Այն Ասիայի ամենափոքր վայրի կատուն է, իսկ նրա պոչը մարմնի երկարության մոտավորապես կեսն է[4]։

Տարածվածություն խմբագրել

Ժանգագույն բծերով կատվի տարածումը քիչ է։ Այն հիմնականում հանդիպում է խոնավ և չոր սաղարթավոր անտառներում, ինչպես նաև թփուտներում և խոտածածկ տարածքներում[5]։ Այս կատվազգին նախընտրում է խիտ բուսականություն և քարքարոտ տարածքներ[6][7]։

Հնդկաստանում երկար ժամանակ կարծել են, որ այս ցեղատեսակի տարածումը քիչ է, սակայն արձանագրությունները հաստատել են, որ նրանք տարածված են երկրի մեծ մասում[5]։ Նրանց նկատել են Արևելյան Գուջարաթի Գիր ազգային պարկում, Մահարաշտրա նահանգի Թադոբա-Անդհարի վագրերի արգելոցում և Հնդկաստանի Արևելյան Գաթներում[7][8][9][10][11]։ Տեսախցիկները բացահայտել են նրանց առկայությունը հնդկական Թերայի Պիլիհիտ վագրերի արգելոցում և Մահարաշտրայում գտնվող Նագզիրա վայրի բնության արգելավայրում[12][13]։

Արևմտյան Մահարաշտրայում ժանգագույն բծերով կատուն բազմանում է մարդկանց գերակշռող գյուղատնտեսական լանդշաֆտում, որտեղ կրծողների խտությունը մեծ է[14]։ 2014 թվականի դեկտեմբերին և 2015 թվականի ապրիլին այն տեսագրվել է Հարյանայի Կալեսար ազգային պարկում տեսախցիկներով[15]։ Այն նաև տեսախցիկներով տեսագրվել է Ուտար Պրադեշ նահանգի Միրզապուր անտառային բաժանմունքում 2018 թվականին[16]։

Էկոլոգիա և վարքագիծ խմբագրել

 
Ժանգագույն բծավոր կատուն իր բնական միջավայրում
 
Ժանգագույն բծերով կատվի լուսանկարը՝ Անաիմալայ բլուրներում

Շատ քիչ բան է հայտնի վայրի բնության մեջ ժանգագույն կատվի էկոլոգիայի և վարքագծի մասին։ Նրանք հիմնականում գիշերային կենդանիներ են, բայց նաև կարճատև ակտիվ են ցերեկային ժամերին[4]։ Շրի Լանկայի Հորթոն Փլեյն ազգային պարկում դրանք հիմնականում նկատվել են մայրամուտի և արևածագի միջև ընկած ժամանակահատվածում, ցերեկը սահմանափակ ակտիվություն են ունեցել[17]։ Նկատվել է, որ նրանցից մի քանիսը քարանձավներում են[18][19][20]։

Սնվում է հիմնականում կրծողներով, թռչուններով, մողեսներով, գորտերով և միջատներով։ Նա որս է անում հիմնականում գետնի վրա։ Ըստ երևույթին, նա թաքնվում է ծառերի բների և քարանձավների մեջ՝ փախչելու ավելի մեծ գիշատիչներից[4]։

Էգերի էստրուսը տևում է հինգ օր, և զուգավորումն կարճ է։ Քանի որ այս ժամանակահատվածում էգը խոցելի է, նրա բեղմանվորման կարճությունը կարող է օգնելու նրան խուսափել ավելի մեծ գիշատիչներից։ Նա մեկուսացված վայրում որջ է պատրաստում և 65-70 օր հղիությունից հետո մեկ կամ երկու ձագ է ծնում։ Ծննդյան պահին ձագերը կշռում են ընդամենը 60-77 գրամ և ծնվելուց սև բծերով են։ Նրանք հասնում են սեռական հասունության մոտ 68 շաբաթականում և այդ ժամանակ նրանց մորթին ստանում է իրենց բնորոշ ժանգագույն տեսքը։ Ժանգագույն բծերով կատուները տասներկու տարի ապրել են արգելոցներում, բայց վայրի բնության մեջ նրանց կյանքի տևողությունը անհայտ է[4]:

 
Ժանգագույն բծերով կատվի տեսակը՝ ֆրանսիական Parc des Félins-ում

Վտանգ խմբագրել

Բնակելի միջավայրի կորուստը և մշակության տարածումը լուրջ խնդիրներ են վայրի բնության համար ինչպես Հնդկաստանում, այնպես էլ Շրի Լանկայում։ Թեև կան ժանգոտ խայտաբղետ կատվի մի քանի գրառումներ մշակովի և բնակեցված տարածքներում, հայտնի չէ, թե որքանով են այդ պոպուլյացիաները կարողանում գոյատևել նման տարածքներում։ Ժամանակ առ ժամանակ եղել են տեղեկություններ առևտրում ժանգոտված կատվի մորթիների մասին։ Որոշ շրջաններում այն որսում են սննդի համար կամ որպես անասունների վնասատու։

Կենսամիջավայրի կորուստը և մշակության տարածումը վայրի բնության համար լուրջ մարտահրավերներ են ինչպես Հնդկաստանում, այնպես էլ Շրի Լանկայում։ Չնայած կան որոշ ապացույցներ մշակովի և բնակելի տարածքներում ժանգգույն բծերով կատուների առկայության մասին, անհայտ է, թե որքանով է այդ ցեղատեսակները կարողանում գոյատևել նման տարածքներում։ Ժամանակ առ ժամանակ առևտրում հայտնվել են այս ցեղատեսակի մորթիներից[5]։ Որոշ տարածքներում այն որսացել են սննդի համար կամ որպես անասունների վնասատու[4]։

Պահպանում խմբագրել

 
Ժանգագույն բծերով կատուն Բեռլինի կենդանաբանական այգում, 2008 թվական

Ցեղատեսակը լիովին պաշտպանված է իր տիրույթի մեծ մասում, որսն ու առևտուրն արգելված են Հնդկաստանում և Շրի Լանկայում։

2010 թվականի դրությամբ P. R. phillipsi-ում գտնվող ցեղատեսակը ութ հաստատություններում ուներ 56 ժանգագույն բծերով կատու, որոնցից 11-ը պահվում էին Շրի Լանկայի Կոլոմբո կենդանաբանական այգում և 45-ը՝ եվրոպական յոթ կենդանաբանական այգիներում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Pocock, R. I. (1939). «Prionailurus rubiginosus Geoffroy. The Rusty-spotted Cat». The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Vol. Mammalia. – Volume 1. London: Taylor and Francis Ltd. էջեր 276–280.
  2. ↑ Appel, A. (2016). «The first records of Rusty-spotted Cat in Nepal» (PDF). Small Wild Cat Conservation News (2): 8–10. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 10-ին.
  3. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire, I. (1831). «Le Chat à Taches de Rouille, Felis rubiginosa (Nob.)». In Bélanger, C.; Geoffroy Saint-Hilaire, I. (eds.). Voyage aux Indes-Orientales par le nord de l'Europe, les provinces du Caucases, la Géorgie, l'Arménie et la Perse, suivi des détails topographiques, statistiques et autre sur le Pégou, les Iles de Jave, de Maurice et de Bourbon, sur le Cap-de-bonne-Espérance et Sainte-Hélène, pendant les années 1825, 1826, 1827, 1828 et 1829. Tome 3: Zoologie. Paris: Arthus Bertrand. էջեր 140–144.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Sunquist, M. & Sunquist, F. (2002). «Rusty-spotted Cat Prionailurus rubiginosus (Geoffroy Saint-Hilaire, 1834)». Wild Cats of the World. Chicago: University of Chicago Press. էջեր 237–240. ISBN 0-226-77999-8.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Nowell, K.; Jackson, P. (1996). «Rusty-spotted Cat Prionailurus rubiginosus». Wild Cats: status survey and conservation action plan. IUCN/SSC Cat Specialist Group, Gland, Switzerland. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 18-ին.
  6. ↑ Kittle, A. & Watson, A. (2004). «Rusty-spotted cat in Sri Lanka: observations of an arid zone population». Cat News (40): 17–19.
  7. ↑ 7,0 7,1 Patel, K. (2006). «Observations of rusty-spotted cat in eastern Gujarat». Cat News (45): 27–28.
  8. ↑ Pathak, B. J. (1990). «Rusty spotted cat Felis rubiginosa Geoffroy: A new record for Gir Wildlife Sanctuary and National Park». Journal of the Bombay Natural History Society. 87: 8.
  9. ↑ Dubey, Y. (1999). «Sighting of rusty spotted cat in Tadoba Andhari Tiger Reserve, Maharashtra». Journal of the Bombay Natural History Society. 96 (2): 310.
  10. ↑ Manakadan, R. & Sivakumar, S. (2006). «Rusty-spotted cat on India's east coast». Cat News (45): 26.
  11. ↑ Behera, S. (2008). «Rusty-spotted Cat in Nagarjunasagar Srisailam Tiger Reserve». Cat News (48): 19.
  12. ↑ Anwar, M.; Kumar, H. & Vattakavan, J. (2010). «Range extension of rusty-spotted cat to the Indian Terai». Cat News (53): 25–26.
  13. ↑ Patel, K. (2010). «New distribution record data for rusty-spotted cat from Central India». Cat News (53): 26–27.
  14. ↑ Athreya, V. (2010). «Rusty-spotted cat more common than we think?». Cat News (53): 27.
  15. ↑ Ghaskadbi, P.; Habib, B.; Mir, Z.; Ray, R.; Talukdar, G.; Lyngdoh, S.; Pandav, B.; Nigam, P. & Kaur, A. (2016). «Rusty-spotted Cat in Kalesar National Park and Sanctuary, Haryana, India». Cat News (63): 28–29. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 12-ին.
  16. ↑ Sinha, D. & Chaudhary, R. (2019). Wildlife Inventory and Proposal for Sloth Bear Conservation Reserve in Marihan-Sukrit-Chunar Landscape of Mirzapur Forest Division, Uttar Pradesh. Mirzapur: Vindhyan Ecology and Natural History Foundation. էջ 32. ISBN 978-93-5279-561-1. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  17. ↑ Nimalrathna, T.; Choo, Y. R.; Kudavidanage, E.; Amarasinghe, T.; Bandara, U.; Wanninayaka, W.; Ravindrakumar, P.; Chua, M.A.H. & Webb, E.L. (2019). «First photographic record of the Rusty-spotted Cat Prionailurus rubiginosus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831) (Mammalia: Carnivora: Felidae) in Horton Plains National Park, Sri Lanka». Journal of Threatened Taxa. 11 (4): 13506–13510. doi:10.11609/jott.4094.11.4.13506-13510.
  18. ↑ Patel, K. (2011). «Preliminary survey of small cats in Eastern Gujarat, India». Cat News (54): 8–11.
  19. ↑ Anwar, M.; Hasan, D. & Vattakavan, J. (2012). «Rusty-spotted cat in Katerniaghat Wildlife Sanctuary, Uttar Pradesh State, India». Cat News (56): 12–13.
  20. ↑ Vasava, A.; Bipin, C. M.; Solanki, R. & Singh, A. (2012). «Record of rusty-spotted cat from Kuno Wildlife Sanctuary, Madhya Pradesh, India». Cat News (57): 22–23.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժանգագույն_բծերով_կատու&oldid=9226081» էջից