Թովմա Մեծոփեցի

պատմիչ, մանկավարժ, եկեղեցական, մշակութային և հասարակական գործիչ

Թովմա Մեծոփեցի (1378, գյուղ Աղի (Արճեշի մոտ) – 1446 թ. մայիսի 15, Ակոռի (Մասյացոտն գավառ), թաղվել է Մեծոփավանքում), պատմիչ, մանկավարժ, եկեղեցական, մշակութային և հասարակական գործիչ։ Ուսանել է Մեծոփավանքում՝ Հովհաննես Մեծոփեցու մոտ (1386-93), այնուհետև՝ Խառաբաստավանքի վարդապետարանում՝ աշակերտելով Սարգիս Ապրակունեցի, ապա՝ Վարդան Հոգոցվանեցի րաբունապետներին։ 1406 թվականից սովորել է Տաթևի համալսարանում՝ Գրիգոր Տաթևացու մոտ։ 1410 թվականին Թովմա Մեծոփեցին ստանձնել է Մեծոփավանքի վանահայրությունն ու վարդապետարանի րաբունապետությունը՝ պաշտոնավարելով ավելի քան 30 տարի։

Թովմա Մեծոփեցի
Դիմանկար
Ծնվել է1378[1][2][3][…]
ԾննդավայրԱլի, Թուրքիա[3][4]
Մահացել էմայիսի 24, 1446[3][4]
Մահվան վայրԱկոռի, Թուրքիա[3][4]
ԳերեզմանՍուրբ Աստվածածնի վանք[3]
Ազգությունհայ
ԿրթությունՏաթևի համալսարան[3]
Մասնագիտությունպատմաբան, ուսուցիչ, մշակութային գործիչ և հասարակական գործիչ
 Tovma Metsopetsi Վիքիպահեստում

Թովմա Մեծոփեցու գործունեության ընթացքում Մեծոփա դպրոց են հրավիրվել ճանաչված մասնագետներ, ստեղծվել են դասագրքեր, կատարվել տարբեր երկերի մեկնություններ։ Դպրոցի մատենադարանում ընդօրինակել, ծաղկել ու կազմել են հայկական բազմաթիվ ձեռագիր մատյաններ։ Մեծոփը դարձել է գրչության կարևոր կենտրոն, որտեղ Թովմա Մեծոփեցին ուսուցանել է գրչության արվեստ, պատրաստել գրագիրներ, գրիչներ, գրչության արվեստի ուսուցիչներ։ Թովմա Մեծոփեցին մի շարք պատմական աշխատությունների հեղինակ է։ Ամենահայտնին «Պատմութիւն ԼանկԹամուրայ և յաջորդաց իւրոց» (1860, քննական բնագիրը աշխատասիրությամբ Լ. Խաչիկյանի, 1999) երկն է[5], որն ընդգրկում է 1386–1440 թվականների իրադարձությունները։ Այն XV դ. պատմ. հազվագյուտ երկերից է, կարևոր աղբյուր Լենկթեմուրի, ինչպես նաև կարակոյունլու և ակկոյունլու քոչվոր ցեղերի մղած պատերազմների շրջանի Հայաստանի ու Միջին Արևելքի պատմության ուսումնասիրման համար։ Մեծոփեցու պատմական երկերից է նաև «Յիշատակարանը» (1892), որը վերաբերում է Հայոց կաթողիկոսական աթոռը Կիլիկիայի մայրաքաղաք Սսից Վաղարշապատ տեղափոխելուն։

Մեծոփեցին նաև սրբագրել, խմբագրել ու մշակել է կրոնա-դավանաբանական, ծիսական, երաժշտական, գեղարվեստական և մեկնողական բազմաթիվ երկեր։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

Արտաքին հղումներ Խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 201