Էմեյշան
Էմեյշան կամ Էմեյ լեռ (չինարեն՝ 峨眉山[1], Փինյին՝ shān), լեռ Չինաստանի Սիչուան նահանգում և Չինաստանի չորս սրբազան բուդդայական լեռներից մեկը։ Լեռ Էմեյը գտնվում է Սիչուանի գոգավորության արևմտյան ափին։ Դրանից արևմուտք ընկած լեռները հայտնի են որպես Դասյանլինգ լեռնաշղթա[2]։
| Էմեյշան | |
|---|---|
 Բուդդայի արձանի տեսարան, Լեշան, Սիչուան նահանգ | |
| Տեսակ | լեռ |
| Երկիր |  Չինաստան |
| Վարչատարածք | Լեշան |
| ԲԾՄ | 3099 մետր |
| Հարաբերական բարձրություն | 1069 մետր |
| Մասն է | Էմեյ լեռան գեղատեսիլ տարածք, ներառյալ Լեշան հսկա Բուդդայի գեղատեսիլ տարածքը |
 | |
 | |
Լեռան շուրջը գտնվող տարածքը մեծամասամբ գյուղատնտեսական շրջան է, որը երկրաբանորեն հայտնի է որպես Էմեյշանի Պերմյան մեծ հրաբխային նահանգ, մեծ մագմատիկ գավառ, որը ստեղծվել է Պերմի ժամանակաշրջանում Էմեյշան Թրափ հրաբուխների ժայթքումների արդյունքում։ Էմեյ լեռը գտնվում է 3 099 մետր բարձրության վրա և Չինաստանի չորս սրբազան բուդդայական լեռներից ամենաբարձրն է[3]։
Վարչականորեն, Էմեյ լեռը գտնվում է համանուն գավառատիպ քաղաքի (Էմեյշան) մերձակայքում, որն իր հերթին մաս է կազմում Լեշանի պրեֆեկտուրալ քաղաքի։ 1996 թվականին այն մտել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկի մեջ[4]։
Որպես սրբազան լեռԽմբագրել
Բուդդայական չորս սրբազան լեռներն են․
- Ուտայշան (Wǔtái Shān), Շանսի նահանգ, 3058 մ
- Էմեյշան (Éméi Shān), Սիչուան նահանգ, 3099 մ
- Ցզյուխուաշան (Jǐuhuá Shān), Անհոյ նահանգ, 1341 մ
- Պուտոշան (Pǔtuó Shān), Չժեցյան նահանգ, 284 մ։
Էմեյշանը կամ Էմեյ լեռը Չինաստանի չորս սուրբ բուդդայական լեռներից մեկն է, և ավանդաբար համարվում է բոդհիսատվա Սամանտաբադրայի բոդհիմանդա կամ լուսավորության վայրը։ Սամանտաբադրան մանդարին լեզվով հայտնի է որպես Pǔxián Púsà (普賢菩薩):
16-րդ և 17-րդ դարերի աղբյուրները ակնարկում են Էմեյի լեռան վանքերում մարտական արվեստների պրակտիկայի մասին[5], որոնցից ամենավաղ պահպանված հիշատակումների համաձայն հղվում է Շաոլինի վանքը` որպես չինական բռնցքամարտի ծագման վայր[6]։
Բուդդայական ճարտարապետություն Էմեյի վրաԽմբագրել
1-ին դարում Չինաստանում կառուցված առաջին բուդդայականության տաճարը այստեղ է[4]։ Տարածքում կան Մին և Ցին դինաստիաների յոթանասունվեց բուդդայական վանքեր, որոնց մեծ մասը տեղակայված է լեռան գագաթին մոտ։ Վանքերը կառուցված են ճարտարապետական ճկուն ոճով, որը հարմարեցված է լանդշաֆտին։ Նրանցից ոմանք, ինչպիսիք են Բաուգուոսի սրահները, կառուցված են տարբեր մակարդակների սանդղավանդերի վրա, իսկ մյուսները, ներառյալ Լայնսիի կառույցները, կանգնեցված են փայտե ոտքերի վրա։ Այստեղ ավելի վաղ ժամանակների բուդդայական վանքերի ֆիքսված հատակագծերը փոփոխվել կամ անտեսվել են՝ բնական լանդշաֆտից լիարժեք օգտվելու համար։ Քինգյինի (Qingyinge) շինությունները տեղակայված են անհարթ հողակտորների վրա` Սև վիշապ և Սպիտակ վիշապ գետերի միջև գտնվող նեղ հատվածում։ Տարածքը մեծ է, իսկ հետիոտնային ոլորանը 50 կմ (31 մղոն) երկարություն ունի և դրանով քայլելը կտևի մի քանի օր[7]։
Ճոպանուղիները հեշտացնում են Ջինդինգ գագաթի (Jinding) վրա գտնվող երկու տաճար բարձրանալը (3 077 մ), լեռան գագաթից մեկ ժամ քայլելով[3][8]։
ԿլիմաԽմբագրել
Էմեյ լեռան գագաթին գերակշռում է ալպյան մերձարկտիկական կլիման՝ (Կյոպպենի կլիմաների դասակարգուման համակարգի)(Köppen Dwc) երկար ցուրտ (բայց ոչ խիստ) ձմեռներով և կարճ զով ամառներով։ Միջին ամսական 24-ժամյա ջերմաստիճանը տատանվում է -5.7° C (21.7° F) հունվարից մինչև 11.6° C (52.9° F) հուլիս, իսկ միջին տարեկան ջերմաստիճանը 3.07° C (37․ 5° F): Տեղումները սովորական են ամբողջ տարվա ընթացքում (ավելի քան 250 օր), բայց մուսսոնների ազդեցության պատճառով տեղումները հատկապես շատ են ամռանը, և դրա տարեկան քանակի ավելի քան 70% -ը թափվում է հունիսից սեպտեմբեր։
| Լեռ Էմեյ (1971−2000)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 16.7 (62.1) |
18.5 (65.3) |
20.5 (68.9) |
22.7 (72.9) |
21.7 (71.1) |
22.5 (72.5) |
22.1 (71.8) |
21.5 (70.7) |
19.8 (67.6) |
19.3 (66.7) |
19.5 (67.1) |
16.3 (61.3) |
22.7 (72.9) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −0.3 (31.5) |
0.4 (32.7) |
4.1 (39.4) |
7.8 (46) |
10.5 (50.9) |
12.9 (55.2) |
15.2 (59.4) |
14.9 (58.8) |
11.2 (52.2) |
7.2 (45) |
4.0 (39.2) |
1.6 (34.9) |
7.5 (45.5) |
| Միջին օրական °C (°F) | −5.7 (21.7) |
−4.9 (23.2) |
−1.3 (29.7) |
2.9 (37.2) |
6.3 (43.3) |
9.3 (48.7) |
11.6 (52.9) |
11.2 (52.2) |
7.7 (45.9) |
3.5 (38.3) |
−0.3 (31.5) |
−3.5 (25.7) |
3.1 (37.6) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −9.2 (15.4) |
−8.1 (17.4) |
−4.8 (23.4) |
−0.3 (31.5) |
3.6 (38.5) |
6.8 (44.2) |
9.2 (48.6) |
9.0 (48.2) |
5.5 (41.9) |
1.2 (34.2) |
−3.2 (26.2) |
−6.8 (19.8) |
0.2 (32.4) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −19.2 (−2.6) |
−19.1 (−2.4) |
−17.2 (1) |
−9.8 (14.4) |
−7.4 (18.7) |
−0.2 (31.6) |
2.1 (35.8) |
2.8 (37) |
−3.5 (25.7) |
−11.1 (12) |
−14.7 (5.5) |
−19.7 (−3.5) |
−19.7 (−3.5) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 15.4 (0.606) |
23.8 (0.937) |
50.3 (1.98) |
112.1 (4.413) |
161.6 (6.362) |
220.1 (8.665) |
366.5 (14.429) |
428.4 (16.866) |
210.8 (8.299) |
101.4 (3.992) |
42.8 (1.685) |
16.0 (0.63) |
1749,2 (68,864) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.1 mm) | 16.9 | 19.1 | 22.3 | 22.3 | 23.2 | 23.6 | 22.7 | 21.9 | 23.8 | 24.7 | 20.0 | 15.1 | 255.6 |
| աղբյուր: Weather China | |||||||||||||
Բնիկ կենդանիներԽմբագրել
Էմեյ լեռան վրա կարելի է հանդիպել տասնյակ տիբեթական մակակների, որոնք հաճախ երևում են զբոսաշրջիկներից ուտելիք վերցնելիս։ Տեղի վաճառականները ընկույզ են վաճառում զբոսաշրջիկներին՝ կապիկներին կերակրելու համար։ Մյուս նշանավոր կենդանիներից են լճագորտերը (Rana adenopleura), սագագորտերը (Vibrissaphora liui) և անձրևաորդերը (Pheretima praepinguis):
ՖլորաԽմբագրել
Էմեյ լեռը հայտնի է իր էնդեմիկ տեսակների մեծ թվով և այս լեռից նկարագրվել է բույսերի տարբեր ընտանիքների մոտ 200 բուսատեսակ։
ՊատկերասրահԽմբագրել
Երկու տաճար Ոսկե գագաթին
Տաճար ոսկե գագաթին
Սամանթաբադրա զանգվածային արձանը՝ Էմեյ լեռան գագաթին
Բաուգուոսի բուդդայական տաճար
Բուդդայական տաճարը Էմեյ լեռան մոտ
Փայտե կամուրջ՝ բյուրեղյա հոսքի վրայով, արևմտյան լանջեր
Մակակները տարածաշրջանում բնիկ են
Էմեյ լեռան լուսաբացը
Արևածագը ամպերի ծովի տեսքով էմեյ լեռան վրա
Գուանգֆուի տաղավար, որի ֆոնին տեսանելի է գագաթը
Փղերի արձաններ դեպի Սամանթաբադրա արձանը տանող աստիճաններին
Էմեյ լեռան կապիկները
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Էմեյ անվան մեջ méi眉 հիերոգլիֆը երբեմն գրվում է՝ 嵋
- ↑ E.g., 实用中国地图集 (Shiyong Zhongguo Dituji, "Practical Atlas of China"), 2008, 978-7-5031-4772-2; map of Sichuan on pp. 142-143
- ↑ 3,0 3,1 Hayes, Holly (2009) Emei Shan, Sacred Destinations. Updated 24 July 2009.
- ↑ 4,0 4,1 «Mount Emei Scenic Area, including Leshan Giant Buddha Scenic Area»։ UNESCO։ Վերցված է 2007-09-06
- ↑ Zhāng Kǒngzhāo 張孔昭 (c. 1784)։ Boxing Classic: Essential Boxing Methods 拳經拳法備要 Quánjīng Quánfǎ Bèiyào (չինարեն)
- ↑ Henning Stanley E. (Fall 1999)։ «Academia Encounters the Chinese Martial Arts»։ China Review International 6 (2): 319–332։ ISSN 1069-5834։ doi:10.1353/cri.1999.0020.
- ↑ Dazhang Sun (2002)։ Chinese Architecture -- The Qing Dynasty (English ed.)։ Yale University Press։ էջեր 328–329։ ISBN 0-300-09559-7
- ↑ Gluckman, Ron (2002). Getting to the Top, Silk Road, December 2002. Hong Kong; Dragon Airlines.
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Religion and the environment in China, 中国的宗教与环境 - chinadialogue article
- Mount Emei, including Leshan Giant Buddha, Scenic Area: official Unesco site
|
Էմեյշան Վիքիպահեստում |
|---|
| Վիքիճամփորդն ունի Mount Emeiին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։ |