Վիքիպեդիա

Էդիթ Ռոզենբաում

ամերիկացի ոճաբան, լրագրող և թղթակից

Էդիթ Լուիզա Ռոզենբաում Ռասսել, (անգլ. Edit Louise Rosenbaum Russell, հունիսի 12, 1879(1879-06-12)[1], Ցինցինատի, Օհայո, ԱՄՆ - ապրիլի 4, 1975(1975-04-04)[1], Քենսինգթոն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[2]), ամերիկացի ոճաբան, բայեր և Կանացի հագուստ ամսագրի թղթակցուհի, հայտնի է ամբողջ աշխարհում նրանով, որ 1912 թվականին փրկվել է խորտակված «Տիտանիկ» հանրանավից։ Նա իր հետ վերցրել է խոզի տեսքով երաժշտական արկղ։ Այդ տուփը նվագում էր բրազիլական պարի մեղեդի Մատիշ։ Էդիթ Ռասսելն օգտագործեց նրան, որպեսզի հանգստացնի երեխաներին փրկարարական նավակում, որտեղ նա գտնվում էր։ Նրա պատմությունը լայնորեն հայտնի է դարձել մամուլում այդ ժամանակ և ավելի ուշ ընդգրկվել է Ուոլտեր Լորդի «Տիտանիկի վերջին գիշերը» գրքում։

Էդիթ Ռոզենբաում
Դիմանկար
Ծնվել էհունիսի 12, 1879(1879-06-12)[1]
ԾննդավայրՑինցինատի, Օհայո, ԱՄՆ
Մահացել էապրիլի 4, 1975(1975-04-04)[1] (95 տարեկան)
Մահվան վայրՔենսինգթոն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[2]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունոճաբան, լրագրող և գրող
 Edith Rosenbaum Վիքիպահեստում

Պատանեկություն խմբագրել

Էդիթ Լուիզա Ռոզենբաումը ծնվել է 1879 թվականին Օհայո նահանգի Ցինցինատի քաղաքում՝ հարուստ հրեական ընտանիքում[3]։ Նրա հայրը Հարրի Ռոզենբաումն է, ով Ցինցինատիում ճանաչում է ստացել որպես Լուի Սթիքս և Կո ընկերության տնօրեն։ Ավելի ուշ նա եղել է Նյու Յորքի հագուստի արդյունաբերության ազդեցիկ արտադրող և ներդրող, որտեղ նա տեղափոխվել է 1902 թվականին՝ իր կնոջ՝ Սոֆյա Հոլստեյնի և դուստր՝ Էդիթի հետ[4]։ Էդիթը կրթություն է ստացել Ցիցինատիի, մի շարք այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում, այդ թվում՝ Մոնտգոմերիում։ 1895 թվականին՝ 16 տարեկանում նա սովորում է Բրին-Մորում։ Միսս Շիպլիի մոտ, հետո Բրին-Մոր քոլեջում[5]։

Կարիերա խմբագրել

Էդիթի կարիերան սկսվել է 1908 թվականին, երբ նա տեղափոխվել է Փարիզ, որպեսզի աշխատի վաճառողուհի Չերուիթ բարձր նորաձևության տանը՝ Վանդոմի հրապարակում։ Դրանից կարճ ժամանակ անց նա սկսել է աշխատել «La dernière heure à Paris» ամսագրում, ինչպես նաև նորաձևության էսքիզներ է նկարել մի շարք ամերիկյան հագուստի խանութների և տեքստիլի մատակարարների համար[6]։

1910 թվականին Ռոզենբաումը վարձվել է որպես Փարիզի թղթակից՝ նոր ստեղծված Նյու Յորքի «Կանացի հագուստ» նորաձևության հրատարակության համար։ Նա գրել է առաջատար կուտյուրային Պակեն, Լյուսի, Պաուրե, Դուսե և Չերուիթ սրահների սեզոնային հավաքածուների մասին։ Մոտավորապես նույն ժամանակ նա ընկերացավ ապագա երիտասարդ կուտյուրյե Ջենի Սակերդոտի հետ դարձավ իր առաջին հաճախորդներից մեկը՝ ցույց տալով իր հագուստը նորաձևության տան համար գովազդային նկարների շարքում։ Բացի կուտյուրի դեբյուտների լուսաբանումից, Էդիթը գրել է առաջին էջի սյունակը, որը հայտնվել է գրեթե ամեն օր, այն կիսում է ընթացիկ միտումների վերլուծություն, նոր գործվածքների և ոճերի վերաբերյալ ներքին խորհուրդներ, ինչպես նաև ֆրանսիական ներաձևության աշխարհի իրադարձությունների և անհատների մասին տպավորություններ[7]։

 
Էդիթ Ռոզենբաումը 1911 թվականին

1911 թվականին Ռոզենբաումը լուրջ ավտովթարի է ենթարկվել, որում զոհվել է նրա հարուստ փեսացուն՝ Լյուդվիգ Լյովեն, ում ընտանիքը զենքի արտադրության գերմանական հայտնի ընկերության սեփականատերն էր։ Նա ընկերների հետ ճանապարհորդում էր դեպի Դովիլ, երբ Լևիի կողմից կառավարվող մեքենան կործանվել է Ռուանի մոտ։ Էդիթը ուղեղի ցնցում է ստացել, որը հիշողության որոշակի կորուստ է առաջացրել, սակայն այլ լուրջ վնասվածքներ չեն եղել[8]։

1912 թվականին Ռոզենբաումը «Կանացի հագուստ»-ի համար ռեպորտաժների հետ միասին Փարիզում աշխատել է որպես գնումների գործակալ՝ ամերիկյան միաշարք ֆիրմաների համար[9]։ Նա նաև խորհուրդ է տվել այնպիսի հայտնի անձանց, ինչպիսիք են Բրոդվեյի դերասանուհի Ինա Քլերը և օպերային երգչուհի Ջերալդին Ֆառարը՝ դառնալով առաջին հայտնի ստիլիստներից մեկը։ Միևնույն ժամանակ նա զբաղվել է դիզայնով՝ «Էլրոուզ» անվանումով հագուստի հավաքածու թողարկելով Նյու Յորքի «Լորդ և Թեյլոր» հանրախանութի համար։ Նրա հաճախորդների թվում էին դերասանուհիներ Մարթա Հերդմանն ու Էլեոնորա Փեյնթերը։

1914-1919 թվականներին Էդիթ Ռոզենբաումը ֆրանսիական նորաձևության ինդուստրիայում ամերիկյան մամուլի կցորդ էր «Chambre Syndicale de la Couture Parisienne» -ում, որն այժմ կոչվել է «Chambre Syndicale de la Haute Couture»[10]: Նա նորաձ.ության ոլորտում շատ խիստ քննադատ էր ինչպես Նյու Յորքում, այնպես էր Փարիզում, նրա կարծիքը հաճախ մեջբերվում էր մամուլում[11]։ Էդիթը շարունակել է աշխատել «Կանացի հագուստ» թերթի թղթակից մինչև 1917 թվականը[12]։ 1916 թվականին Էդիթը սպորտային հագուստի հավաքածու է ստեղծել «Սիդնի Բլյումենտալ և Կո» ընկերության համար, այդ թվում՝ գոլֆի կիսաշրջազգեստներ և հագուստներ[13]։

Երեք ամսվա ընթացքում Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ռոզենբաումը դադար է տվել նորաձևության մասին ռեպորտաժներում՝ Ամերիկյան Կարմիր Խաչի լրագրողական պաշտոնն ընդունելով՝ առաջնագծից նորություններ ուղարկելով կազմակերպությանը և մամուլին։ Էդիթը «Նյու Յորք երեկոյան ժուրնալ» թերթից Նելլի Բլայի հետ միասին առաջին կին-զինվորական թղթակիցներից մեկն էր։ Այլ նամակներ, որոնք նա գրել է, մանրամասն նկարագրելով իր փորձը խրամատներում, որտեղ նա շրջապատված էր ֆրանսիական և բրիտանական զորքերի կողմից 1917 թվականին, հրապարակվել են էպիզոդիկ, իսկ նրա աշխատանքի մասին անկախ հաշվետվությունները հայտնվել են «Նյու Յորք Ուորլդ», «Նյու Յորք Հերալդ» և այլ թերթերում[14]։ Էդիթի նամակագրությունը պատերազմի ժամանակ բավականին բովադակալից էր, բայց երբեք չի հրատարակվել ամբողջությամբ, թեև մասնավոր հավաքածուներում այսօր գոյություն ունեն մի շարք օրիգինալ նամակներ։ «Նյու Յորք Հերալդի» համաձայն՝ Էդիթը չորս անգամ եղել է խրամատներում, իսկ 1917 թվականի ապրիլին, ծառայելով Կարմիր Խաչի հոսպիտալում, որը գտնվում է վանքում, գնդակոծվել է Շեմին Դե Դամի կողմից՝ Էնեի օրոք[15]։

1916 թվականին Էդիթը դարձել է պեկինեսների ամերիկյան ակումբի անդամ[16]։ Նա մասնակցել է ցուցահանդեսներին և դրանց վրա ներկայացրել իր պեկինեսներին՝ մինչև 1920-ականների կեսերը և հաճախ նրանց հետ գնացել է սահման[17]։ Նա շների էր աճեցնում շատ հայտնի մարդկանց՝ այդ թվում Մորիս Շևալյեի համար[18]։

1920-ական թվականներին Ռոզենբաումը գրել է Լոնդոնի՝ Կասսելս և Հռոմի՝ Մոդա ամսագրերի համար։ 1934 թվականին նա լքել է նորաձևության ոլորտը։

Տիտանիկը և հետագա կյանքը խմբագրել

1912 թվականի ապրիլի 5-ին Էդիթ Ռոզենբաումը, որպես «Կանացի հագուստ» թերթի փարիզյան թղթակից, ներկայացրել է նորաձևության մասին զեկույցը, որը կրում էին Օտեյլի ձիարշավարաններում[19]։ Ցանկանալով վերադառնալ Նյու Յորք՝ սեզոնի նոր գնումներով, նա պատվիրել է «ՍՍ Ջորջ Վաշինգտոն»-ի տոմսը՝ արդեն երկու օր անց լողալու համար[20]։ Սակայն անսպասելիորեն նրա խմբագրի հեռագիրը, որը Էդիթին խնդրել էր լուսաբանել «Փարիզ-Ռուբե» կիրակնօրյա մրցարշավը, նրան ստիպեց հետաձգել իր այցը մինչև ապրիլի 10-ը, երբ նա նստեց «Տիտանիկը», որը Սաութհեմփթոնից ուղևորվում էր Նյու Յորք։ Ի լրումն՝ իր սեփական առաջին կարգի Ա-11 տնակում, նա վերապահել է իր տասնինը սունդուկներից ևս մեկը։ Այս լրացուցիչ սենյակը կարող է լինել Ե-63 համարի ներքո։ Շերբուրում վայրէջքից առաջ հարցրել է իր ուղեբեռի ապահովագրության մասին, սակայն նրան հավաստիացրել են, որ դրա կարիքը չկա, քանի որ նավը «անհաղթահարելի» էր։ Ապրիլի 14-ի գիշերը «Տիտանիկի» և սառցասարի բախումից հետո Էդիթը հայտարարել է, որ նախքան տախտակամած դուրս գալը, փակել է իր բոլոր սունդուկները, որոնցում պահվում էին թանկարժեք ապրանքներ, որոնք նա ներմուծել էր։ Հյուրասենյակում նստած՝ հետևելով ընդհանուր տարհանմանը, նա նկատել էր իր բորտուղեկցորդ Ռոբերտ Ուերհեմին և արձագանքել նրան։ Նա ասել է, անհանգստանում էր իր ուղեբեռի համար, քանի որ լսել է այն մասին, որ «Տիտանիկը» կտանեն Հալիֆաքս, իսկ ուղևորներին կտեղափոխեն մեկ այլ նավ։ Բայց երբ նա Ուերհեմին հանձնեց իր բեռնախցիկի բանալիները, որպեսզի նա կարողանա ստուգել իր պայուսակները մաքսային միջոցով, նա ասաց նրան՝ «համբուրեք ձեր սունդուկը հրաժեշտից առաջ»[21]։

Բորտուղեկցորդուհին վերադառնում է Էդիթի սենյակ, որպեսզի նրան հանձնի իր «թալիսմանը»՝ փոքրիկ երաժշտական արկղիկ պապյե-մաշայից խոզուկի տեսքով, որը ծածկված է սև-սպիտակ բծավոր մերթով։ Նա նվագում էր բրազիլական Մատիշ պարի մեղեդին։ Հայտնաբերելով, որ Ֆրանսիայում խոզը համարվում է հաջողության խորհրդանիշ, նրա մայրը ավտովթարից հերո Էդիթին նվիրել է խաղալիք, որ նա վերապրել էր մեկ տարի առաջ։ Էդիթը մորը խոտացել է, որ այն միշտ կրելու է իր հետ։ Երբ Ուերհեմը վերադարձավ՝ վերմակի մեջ փաթաթված խաղալիքով՝ Էդիթն ուղևորվեց նավակի տախտակամած և հայտնվեց նավի աջ կողմում։ Այնտեղ նրան նկատել է «Սպիտակ աստղի գիծը» շոգենավային ընկերության նախագահ Ջեյ Բրյուս Իսմեյը։ Նա ասաց, որ ինքը դեռ չի նստել փրկարարական նավակը և աստիճաններից ցած իջավ ներքևի տախտակամած, որտեղ նավարկում էր նրանցից մեկը[22]։ Այնտեղ ուղևորներից մեկն օգնել է նրան նստել համար 11 փրկարարական դարպաս, երբ անձնակազմի անդամներից մեկը բռնել է իր խաղալիք խոզուկին, հնարավոր է, որոշելով, որ դա կենդանի է և շպրտել այն դարպաս։ Համար 11 դարպասում գտնվում էին 68-ից մինչև 70 մարդ, որոնց մեծ մասը երեխաներ էին։ Ենթադրվում է, որ համար 11 նավը, որը ծանրաբեռնված է մոտավորապես հինգ ուղևորներով, այդ գիշեր ջրի մեջ իջեցված բոլոր ուղևորներից ամենամեծ թվով ուղևորներ է ուղարկել։

Երբ համար 11 դարպասն իջավ խորտակվող նավից, Էդիթը հայտնաբերեց, որ իրեն շրջապատում են լացող և վախեցած երեխաները, և հանգստացներու և հյուրասիրելու համար, նա նրանց համար միացրեց իր արկղի մեղեդին[23]։ Երեխաներից մեկը եղել է տաս ամսական Ֆրենկ Ակսը, որի հետ նա հանդիպել է տարիներ անց, և նրան ցույց է տվել մի խոզի միս, որը ժամանակին զվարճացրել է նրան[24]։

Ավելի ուշ Ռոզենբաումը դատի է տվել «Սպիտակ աստղի գիծը» ընկերությանը՝ ուղեբեռի կորստի համար։ Դա աղետից հետո առաքման ընկերության դեմ ներկայացված ամենախոշոր հայցերից մեկն էր[25]։

Չնայած Էդիթ Ռասելը Փարիզում թողել է բայերի աշխատանքը 1937 թվականից ի վեր՝ նա շարունակել է ակտիվորեն ճամփորդել[26]։ Էդիթն ակտիվ էր նաև սոցիալական առումով՝ ընկերանալով բազմաթիվ հայտնիների հետ Ֆրանսիայի հարավում, Մարոկոյում, Լյուցերնեյում և Հռոմում, այդ թվում Վինձորսի դուքսի, Բենիտո Մուսոլինիի և Աննա Մանյանիի հետ։ Բացի այդ Էդիթը սերտ բարեկամություն է պահպանել կոտյուրյե Ջեննիի և դերասան Փիթեր Լոուֆորդի և նրա կնոջ՝ Պատրիսիա Քենեդիի հետ, որոնք նրան իրենց երեխաների կնքամայր են դարձրել[27]։

 
Էդիթ Ռասսելը վերջին տարիներին իր խաղալիքով

1940-ական թվականներին Էդիթն ապրել է Լոնդոնի «Կլարիջ» հյուրանոցում, այնուհետև տեղափոխվել է Լոնդոնի Քուիս Գեյթում գտնվող «Դեսպանատուն» հյուրանոց։ 1950-ականների սկզբին նա ավելի ու ավելի պահանջված դարձավ որպես Տիտանիկի ողբերգության փորձագետ, որը կրկին մտավ հասարակական գիտակցության մեջ՝ շնորհիվ վերջերս թողարկված ֆիլմերի և այդ իրադարձության մասին գրքերի։ Նա ներկա է գտնվել 1953 թվականին «Տիտանիկ» ֆիլմի հատուկ ցուցադրությանը, այնուհետև հարցազրույց է տվել «Կյանք» և «Նյու Յորք Դեյլի Պրես» ամսագրերին[28]։ Լուսանկարը ցույց է տվել, որ իր ձեռքում է պահել իր հայտնի խաղալիք խոզը և կանգնած է այն զգեստի կողքին, որը նրա վրա եղել է այդ ճակատագրական գիշերը։ 1955 թվականին պատմաբան Ուոլթեր Լորդը հրատարակել է իր «Տիտանիկի վերջին գիշերը» բեսթսելերը, որում պատմվում է Էդիթի պատմությունը[29]։ Ավելի ուշ նա աշխատել է որպես խորհրդատու Լոէդի գրքի բրիտանական էկրանավորման համար՝ 1958 թվականին՝ Ուիլյամ Մաքքուիթիի կողմից։ Նա և իր երջանիկ խոզուկը պատկերված են նաև ֆիլմում[30]։

Չնայած այդ ժամանակ Էդիթն արդեն երիտասարդ չէր, նա շարունակում էր հաճախել հեռուստա և ռադիո ծրագրերի։ Նրանց մեծ մասը հեռարձակվել է ԲԲՍ 1 և ԲԲՍ2 ալիքներով[31]։ 1956 թվականին իր առաջին հեռուստազրույցի համար նա իր հետ վերցրեց իր հավատարիմ խոզը և վերապատմեց «Տիտանիկ»-ից փախուստի իր հայտնի պատմությունը։ Սակայն այդ ժամանակ զարդատուփերի երաժշտական ապարատն արդեն կոտրվել էր և այն չէր կարող վերարտադրել մեղեդին[32]։ 1963 թվականին, երբ Միացյալ Նահանգներում ստեղծվեց «Տիտանիկ» պատմական ընկերությունը, Էդիթը դարձավ նրա պատվավոր անդամը։ Այս տարիների ընթացքում Էդիթը նաև մի շարք հոդվածներ է գրել Տիտանիկից իր փրկության մասին հայտնի մամուլի համար, որոնց թվում էին նաև պիեսներ։

Մահ խմբագրել

Էդիթ Ռոզենբաում Ռասելը մահացել է Լոնդոնի Մերի Էբոթ հիվանդանոցում 1975 թվականի ապրիլի 4-ին՝ 95 տարեկան հասակում[33]։ Էդիթի իրերի մեծ մասը ժառանգվել է հարազատների և ընկերների, այդ թվում՝ Ուոլթեր Լորդի կողմից, որը ժառանգել էր իր լեգենդար տուփը։ 2002 թվականին Լորդի մահից հետո խաղալիքը կտակել է Գրինվիչի Ազգային ծովային թանգարանին, Լոնդոն, որը նույնպես ստացել է իր գունավոր Բուդուար հողաթափերը, որոնք Էդիթը հագնում էր, երբ բարձրանում էր համար 11 փրկարարական նավակի վրա։

Ժառանգություն խմբագրել

2001 թվականին «Տիտանիկի» կործանման վայր կատարած իր արշավախմբում ռեժիսոր Ջեյմս Քեմերոնը և նրա թիմը հայտնաբերել են Էդիթի լոգարանի հայելին, որը դեռևս կանգնած է ուղղահայաց և անձեռնմխելի։ Այդ սենյակի լուսանկարները և նրա հետազոտության հաշվետվությունը հրապարակվել է 2003 թվականին Դոն Լինչի և Քեն Մարշալի «Անդունդի ուրվականները» գրքում[34]։

2012 թվականին «Տիտանիկի» մահվան հարյուրամյակի տոնակատարության ժամանակ Էդիթի պատմությունը կրկին ի հայտ է եկել թերթի և ամսագրերի հոդվածներում, ինչպես նաև թանգարանային ցուցահանդեսներում, հատկապես Ազգային Ծովային թանգարանում, որտեղ ցուցադրվել են նրա խոզուկը և հողաթափերը։ Այդ ժամանակից ի վեր թանգարանը վերականգնեկ է մեխանիզմը երաժշտական տուփի ներսում, որը թույլ է տվել լսել նրա մեղեդին ավելի քան վաթսուն տարիների ընթացքում՝ առաջին անգամ։ Երգը, որը նվագել է խաղալիքը, հաստատվել է որպես «The Maxixe» երգ, հակառակ դեպքում հայտնի է որպես «Լա Սորելա Մարտ», Բրազիլական տանգո-երգ, որն ի սկզբանե գրվել է Չարլզ Բորել Կլերկի և Լուիս Գալինիի կողմից[35]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopedia Titanica — 1996.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 https://titanic.fandom.com/wiki/Edith_Louise_Rosenbaum
  3. ↑ Cincinnati Enquirer, June 16, 1890 and June 13, 1895
  4. ↑ New York Times, August 20, 1927
  5. ↑ Cincinnati Enquirer, June 9, 1895 and September 19, 1895; Kentucky Post, December 9, 1896
  6. ↑ «Edith Louise Rosenbaum Russell (1879-1975)». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 16-ին.
  7. ↑ Women’s Wear Daily, May 25-26, July 25, August 22, September 6-8 and September 13, 1911 and February 8, March 5, March 7, April 10 and April 13, 1912.
  8. ↑ Le Figaro, August 22, 1911; Women’s Wear Daily, August 23, 1911; New York Times, August 22, 1911.
  9. ↑ New York Herald, April 16, 1912.
  10. ↑ Women’s Wear Daily, May 15, 1915; Crawford, M.D.C., The Ways of Fashion (1948), pp. 121—122.
  11. ↑ American Cloak & Suit Review, March 1914, p. 167.
  12. ↑ Women’s Wear Daily, March 27, 1916
  13. ↑ American Cloak & Suit Review, March 1916, p. 184a.
  14. ↑ New York Herald, July 22, 1917; Kansas City Star, September 12, 1917.
  15. ↑ New York Herald, July 22, 1917.
  16. ↑ New York Herald, April 2, 1916; New York Times, January 17, 1922.
  17. ↑ American Kennel Gazette & Stud Book, September 30, 1922, p. 843; Freeport Daily Review, December 20, 1924.
  18. ↑ Nassau Daily Review, July 1, 1926.
  19. ↑ Women’s Wear Daily, April 16, 1912.
  20. ↑ Ladies Home Companion, May 1964, p. 90.
  21. ↑ «BBC - Archive - Survivors of the Titanic - Line Up - Edith Russell». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 16-ին.
  22. ↑ New York Times, April 23, 1912.
  23. ↑ «Listen to eerie music from Titanic sinking, 101 years on». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 16-ին.
  24. ↑ Life Magazine, May 18, 1953, p. 91.
  25. ↑ New York Herald, February 12, 1913.
  26. ↑ CinecittaLuce (2012 թ․ հունիսի 17). «Arrivi e partenze. Napoli. Palermo. Roma» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 16-ին.
  27. ↑ Brewster, Hugh, Gilded Lives, Fatal Voyage (2012), p. 287; Lawford, Lady, Bitch: The Autobiography of Lady Lawford (1986), pp. 103—107.
  28. ↑ Life Magazine, May 18, 1953, p. 96.
  29. ↑ Lord, Walter, A Night to Remember (1955), pp. 44, 123, 187.
  30. ↑ MacQuitty, William, A Life to Remember (1994), p. 326.
  31. ↑ Observer, May 10, 1970; 1963 French TV interview with Edith Russell Արխիվացված 2014-07-27 Wayback Machine
  32. ↑ Daily Mail, November 28, 1956; 1956 BBC-TV interview with Edith Russell Արխիվացված 2014-05-31 Wayback Machine
  33. ↑ New York Times, April 5, 1975; The Guardian, April 5, 1975.
  34. ↑ Lynch, Don and Marschall, Ken, Ghosts of the Abyss (2003), pp. 32, 106—107.
  35. ↑ Bennett-Smith, Meredith (2013 թ․ օգոստոսի 23). «Musical Toy Pig Rescued From Titanic Repaired, Once Again Plays Eerie Tune That Soothed Survivors» (անգլերեն). Huff Post. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 16-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդիթ Ռոզենբաում» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդիթ_Ռոզենբաում&oldid=9513132» էջից