Զարիշատ (Կարսի մարզ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Զարիշատ (այլ կիրառումներ)
Զարիշատ (թուրքերեն՝ Arpaçay, քրդ.՝ Zarûşad), ինչպես նաև՝ Գրենադերսկոյե, քաղաք և շրջան ներկայիս Թուրքիայի Հանրապետության Կարսի մարզի կազմում[5]։
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Զարիշատ | ||
| թուրքերեն՝ Arpaçay | ||
 Կարսի մարզի շրջաններ | ||
| Երկիր |  Թուրքիա | |
| Տարածաշրջան | Արևմտյան Հայաստան | |
| Մարզ | Կարս | |
| Քաղաքապետ | Ջան Աքսոյ[1] | |
| Մակերես | 650 կմ2[2] կմ² | |
| ԲԾՄ | 1450 մ մ | |
| Պաշտոնական լեզու | թուրքերեն | |
| Բնակչություն | շրջան 19․724[3] քաղաք 2,956[4] գյուղեր 16,768 մարդ (2012) | |
| Ազգային կազմ | քրդեր | |
| Կրոնական կազմ | մուսուլմաններ | |
| Ժամային գոտի | UTC+2, ամառը UTC+3 | |
| Հեռախոսային կոդ | (+90) | |
| Փոստային ինդեքս | 36730 | |
| Փոստային դասիչ | 36730 | |
| Ավտոմոբիլային կոդ | 36 | |
| Պաշտոնական կայք | arpacay.gov.tr | |
| ||
ԱնվանումԽմբագրել
Ըստ Ղևոնդ Ալիշանի, Զարիշատը Արտաշեսյանների օրոք եղել է արքայական ամուր դաստակերտ, որ կառուցվել էր Արտաշես Ա թագավորի օրոք և նրա հոր՝ Զարեհի անունով կոչվել Զարեհաշատ, իսկ հետագայում ձևափոխվելով դարձել Զարիշատ։ Ուշ շրջանի մի ավանդության համաձայն, իբր ոմն արքայադստեր Զարուհու անունով է, որին են վերագրում հին Երվանդակերտ դաստակերտի մոտ եղած բերդի կառուցումը։ Պատմագրության մեջ քաղաքը հիշատակվում է նաև Զարեհաշատ, Զաբոլշատ և թուրքական Արփաչայ անուններով։ Մովսես Խորենացին այս Զարիշատը հիշատակում է «Զարիշատ Վանանդայ» ձևով՝ Տուրուբերան նահանգի Աղիովիտ գավառի Զարիշատից տարբերելու համար։ Ներկայիս թուրքական պաշտոնական անվանումն է Արփաչայ, սակայն տեղի քուրդ բնակիչները շարունակում են այն անվանել Զարուշադ։
ԱշխարհագրությունԽմբագրել
Զարիշատը գտնվում է թուրք-հայկական պետական սահմանից 10 կմ հեռավորության վրա, Կարս քաղաքից հյուսիս, Ախուրյան գետի Զարիշատ և Մեծագետ վտակների միջև, բնականից ունենալով ամուր դիրք։ Շրջակայքում տարածվում են արգավանդ դաշտեր։
ԲնակչությունԽմբագրել
Զարիշատ շրջանում բնակվում է 19,724 (2012 թ,), հենց քաղաքում՝ 2,956 մարդ, հիմնականում քրդեր։
ՊատմությունԽմբագրել
Ենթադրվում է, որ Զարիշատը հիմնել է Արտաշես Ա թագավորը։ Մեծ Հայքի ժամանակաշրջանում մտել է Այրարատ նահանգի Վանանդ գավառի մեջ։ Զարիշատն ուներ իր ամրոցը, որը պարսպապատ էր և գրավում էր մի քառակուսի տարածք։ Ամրոցի ավերակները XX դարի սկզբներին դեռևս պահպանված էին։ Զարիշատը XIX դարի երկրորդ կեսում ավերված վիճակում էր և երբ 1878 թ. Սան Ստեֆանոյի պայմանագրով Կարսի մարզը միացվեց Ռուսական կայսրությանը, վաղեմի քաղաքի ավերակների տեղում նոր բնակավայր հաստատեցին ռուս մոլոկանները՝ այն կոչելով Գրենադյորսկոյե։ Մոլոկանների այդ գյուղը XX դ. սկզբին ուներ 63 տուն 344 ռուս բնակիչներով, որոնք, սակայն, 1920 թվականին թուրքերի կողմից բռնությամբ տեղահանվեցին, իսկ ամայացած Զրիշատ-Գրենադյորսկոյեն էլ ամբողջ Կարսի մարզի հետ միասին 1921 թ. Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերով նորից անցավ Թուրքիային։ Հայերը բռնությամբ տեղահանվել են 1920 թվականի հայ-թուրքական պատերազմի ժամանակ և բնակություն հաստատել Արևելյան Հայաստանում։
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Շրջանի պաշտոնական կայք(թուրքերեն)
ԱղբյուրներԽմբագրել
- «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
- Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն
Տես նաևԽմբագրել
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ «Kaymakam»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-31-ին։ Վերցված է 2013-09-12
- ↑ Kars İlçeleri Coğrafi Bilgileri Listesi(թուրքերեն)
- ↑ Türkiye İstatistik Kurumu 2012 genel nüfus sayımı verileri(չաշխատող հղում)(թուրքերեն)
- ↑ Արփաչայ Archived 2014-07-25 at the Wayback Machine.(ռուս.)
- ↑ «Կարսի մարզ»։ Վերցված է 2015 ապրիլի 14
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 668)։ 
|