Ելոունայֆ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ելոունայֆ (այլ կիրառումներ)
Ելոունայֆ (անգլ.՝ Yellowknife, թարգ.՝ «դեղին դանակ»), Կանադայի հյուսիսում գտնվող քաղաք, 1967 թվականից հյուսիսարևմտյան տարածքների վարչական կենտրոն[2]։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Ելոունայֆ | ||
| անգլ.՝ Yellowknife ֆր.՝ Yellowknife | ||
| Multim in Parvo | ||
 | ||
| Երկիր |  Կանադա | |
| Հիմնադրված է | 1936 և հունվարի 1, 1970 թ. | |
| Մակերես | 136,22 կմ² | |
| ԲԾՄ | 190±40 մետր | |
| Բնակչություն | ▲20 340 մարդ (2021)[1] | |
| Ժամային գոտի | MDT? | |
| Հեռախոսային կոդ | 867 | |
| Փոստային դասիչ | X1A | |
| Պաշտոնական կայք | yellowknife.ca(անգլ.) | |
| ||
Բնակչությունը կազմում է 19,2 հազար մարդ (2011 թվական)։
Անվան ծագումնաբանությունը խմբագրել
Քաղաքի անունը անգլերենից թարգմանաբար նշանակում է «դեղին դանակ» և գալիս է Ելոունայֆ ցեղի անունից, որին այդ անվանումը տվել էին պղնձից առարկաներ պատրաստելու կարողության համար։
Հնդկական լեզուներից մեկում քաղաքը կոչվում է «Սոմբա Քե»՝ «այնտեղ, որտեղ փող կա»։
Պատմություն խմբագրել
Ժամանակակից Ելոունայֆի տարածքը սկսել էր բնակեցվել սպիտակամորթներով 1920-ական թվականների վերջին, իսկ քաղաքը ձևավորվել էր 1936 թվական-ի կեսերին՝ դառնալով ոսկու արդյունահանման կենտրոն։ Այն արագորեն դարձել էր տնտեսական կարևորագույն կենտրոն, իսկ 1967 թվականից՝ հյուսիսարևմտյան տարածքների մայրաքաղաք։ 1980-ական թվականներին, երբ ոսկու պաշարները սպառվել էին, քաղաքը՝ որպես հանքարդյունաբերության կենտրոն, սկսել էր կորցնել իր կարևորությունը, ինչի հետևանքով սկսվել էր բնակչության արտագաղթ, բայց 1991 թվականին քաղաքի մոտ հայտնաբերվել էր ալմաստ, և իրավիճակը սկսել էր բարելավվել։
Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել
Ելոունայֆը տեղակայված է կանադական հնագույն ժայռոտ վահանի վրա, որը գտնվում է Նորթ Արմ ծովածոցում՝ Ստրուկների մեծ լճի շրջակայքում։
Ունի մերձարկտիկական կլիմա՝ չոր, ցրտաշունչ ձմեռներ և չափավոր տաք, անձրևոտ ամառներ։ Քաղաքն ընկած է անձրևային ստվերների և ժայռոտ լեռների արանքում։
| Ելոունայֆի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր Humidex | 2.9 | 6.1 | 8.9 | 20.2 | 25.6 | 34.0 | 35.4 | 34.3 | 27.2 | 18.1 | 6.3 | 1.6 | 35.4 |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 3.4 (38.1) |
6.2 (43.2) |
9.3 (48.7) |
20.4 (68.7) |
26.3 (79.3) |
31.1 (88) |
32.5 (90.5) |
30.9 (87.6) |
26.1 (79) |
19.0 (66.2) |
7.8 (46) |
2.8 (37) |
32.5 (90.5) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −21.6 (−6.9) |
−18.1 (−0.6) |
−10.8 (12.6) |
0.4 (32.7) |
9.7 (49.5) |
18.1 (64.6) |
21.3 (70.3) |
18.1 (64.6) |
10.4 (50.7) |
0.9 (33.6) |
−10.0 (14) |
−17.8 (0) |
0.0 (32) |
| Միջին օրական °C (°F) | −25.6 (−14.1) |
−22.9 (−9.2) |
−16.8 (1.8) |
−5.3 (22.5) |
4.6 (40.3) |
13.3 (55.9) |
17.0 (62.6) |
14.2 (57.6) |
7.2 (45) |
−1.7 (28.9) |
−13.7 (7.3) |
−21.8 (−7.2) |
−4.3 (24.3) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −29.5 (−21.1) |
−27.5 (−17.5) |
−22.7 (−8.9) |
−11.0 (12.2) |
−0.5 (31.1) |
8.5 (47.3) |
12.6 (54.7) |
10.2 (50.4) |
4.0 (39.2) |
−4.2 (24.4) |
−17.5 (0.5) |
−25.7 (−14.3) |
−8.6 (16.5) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −51.2 (−60.2) |
−51.2 (−60.2) |
−43.3 (−45.9) |
−40.6 (−41.1) |
−22.8 (−9) |
−4.4 (24.1) |
0.6 (33.1) |
−0.6 (30.9) |
−9.7 (14.5) |
−28.9 (−20) |
−44.4 (−47.9) |
−48.3 (−54.9) |
−51.2 (−60.2) |
| Հողմա ցրտային | −64.0 | −61.0 | −56.8 | −53.2 | −31.8 | −11.2 | 0.0 | −4.8 | −16.4 | −36.3 | −54.7 | −58.9 | −64.0 |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 14.3 (0.563) |
14.1 (0.555) |
13.9 (0.547) |
11.3 (0.445) |
18.4 (0.724) |
28.9 (1.138) |
40.8 (1.606) |
39.3 (1.547) |
36.3 (1.429) |
30.3 (1.193) |
24.8 (0.976) |
16.2 (0.638) |
288.6 (11.362) |
| Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) | 0.1 (0.004) |
0.0 (0) |
0.2 (0.008) |
2.5 (0.098) |
13.8 (0.543) |
28.9 (1.138) |
40.8 (1.606) |
39.2 (1.543) |
32.7 (1.287) |
12.1 (0.476) |
0.3 (0.012) |
0.2 (0.008) |
170.7 (6.72) |
| Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ) | 19.7 (7.76) |
20.0 (7.87) |
18.5 (7.28) |
10.3 (4.06) |
4.7 (1.85) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.1 (0.04) |
3.5 (1.38) |
20.9 (8.23) |
36.5 (14.37) |
23.5 (9.25) |
157.6 (62.05) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.2 mm) | 10.7 | 10.0 | 8.4 | 5.0 | 6.6 | 7.6 | 9.6 | 10.5 | 11.2 | 13.4 | 14.4 | 11.2 | 118.5 |
| Միջ. անձրևոտ օրեր (≥ 0.2 mm) | 0.2 | 0.1 | 0.3 | 1.2 | 5.3 | 7.5 | 9.6 | 10.4 | 10.6 | 5.5 | 0.6 | 0.2 | 51.3 |
| Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 0.2 cm) | 11.9 | 11.0 | 9.2 | 4.4 | 2.1 | 0.1 | 0.0 | 0.1 | 1.2 | 10.0 | 16.0 | 12.8 | 78.6 |
| % խոնավություն | 64.6 | 61.6 | 54.7 | 52.5 | 45.9 | 45.2 | 47.9 | 55.7 | 64.7 | 75.2 | 77.8 | 69.2 | 59.6 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 50.6 | 107.3 | 188.4 | 276.4 | 335.7 | 373.8 | 358.0 | 276.2 | 157.7 | 65.0 | 42.7 | 24.6 | 2256,5 |
| Տոկոս հնարավոր արևի լույս | 26.8 | 43.5 | 51.8 | 62.2 | 60.8 | 63.0 | 61.2 | 55.5 | 40.3 | 21.0 | 20.2 | 15.4 | 43.5 |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
Բնակչություն խմբագրել
2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով Ելոունայֆում բնակվող մարդկանց թիվը 19.234 էր, որից՝
- սպիտակամորթներ — 67.9 %,
- հնդկացիներ — 18.3 %,
- էսկիմոսներ — 3.5 %,
- ասիացիներ — 7.2 %,
- սևամորթներ — 1.7 %[3]:
Քաղաքի բնակիչների 82%-ը տանը խոսում է անգլերեն, 4%-ը` ֆրանսերեն, իսկ մոտ 5%-ը՝ հնդկերեն և էսկիմո-ալուտյան լեզվով։
Մեկ շնչի հաշվով տարեկան եկամուտը կազմում է 57.246 կանադական դոլար։ Քաղաքացիների միջին տարիքը 32.2 տարի է։ Հանցագործության մակարդակը զգալիորեն բարձր է Կանադայի միջին ցուցանիշից։
Տնտեսություն խմբագրել
Ելոունայֆը իր գոյության համար պարտական էր քաղաքի ծայրամասում գտնվող ոսկու հանքավայրերին, բայց 1990-ական թվականների կեսերին դրանք ոչնչացվել էին (վերջին ոսկու հանքը փակվել է 2004 թվականին)։ Ներկայումս քաղաքային տնտեսության հիմքը ալմաստագործությունն է։ 1990-ական թվականների սկզբին երկրի հյուսիսարևելյան մասում հայտնաբերվել էին երկրի ամենամեծ ալմաստե հանքավայրերը՝ Դայավիկը և Էկատին։ Քաղաքի մերձակայքում զարգանում էին արծաթի և ուրանի հանքավայրերը։
Քաղաքը հանդիսանում է նաև հյուսիսարևմտյան տարածքների առևտրային, կրթական, տրանսպորտային և վարչական կենտրոն։ Տնտեսապես ակտիվ բնակչության մոտ 1/2-ը զբաղեցնում են տարբեր պաշտոններ կառավարությունում, ինչպես նաև այնտեղի ուսումնական և առողջապահական հաստատություններում։
Վերջին տարիներին Ելոունայֆի տնտեսության համար մեծ դեր է խաղում զբոսաշրջությունը (հատկապես շատ զբոսաշրջիկներ այնտեղ գնում են Ճապոնիայից)։
Տրանսպորտ խմբագրել
Քաղաքային օդանավակայանը (Օդային տրանսպորտի միջազգային ասոցիացիա՝ YZF, Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպություն՝ CYZF) տարեկան սպասարկում է մոտ 400 հազար ուղևորի։ Կանոնավոր թռիչքներ են իրականացվում դեպի Օտտավա, Վանկուվեր, Կալգարի և Էդմոնտոն, ինչպես նաև Կանադայի հյուսիսային շրջանի մի շարք փոքր քաղաքներ։
Ելոունայֆը տարիներ շարունակ կապ չի ունեցել Կանադայի ճանապարհային ցանցի հետ մինչև 2012 թվականը՝ «Ելոունայֆ»-ի մայրուղու շինարարության ավարտը։
Ելոունայֆի հասարակական տրանսպորտը կառավարվում է «Yellowknife Transit»-ի կողմից և ներկայացված է երկու մշտական և մեկ ամառային ավտոբուսային երթուղով (երկուշաբթի-շաբաթ, առավոտյան 6.30-ից մինչև երեկոյան 7.30-ը)։
Երկվորյակ քաղաքներ խմբագրել
Պատկերասրահ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Կանադայի մարդահամար (2021)
- ↑ «The Canadian Encyclopedia. Yellowknife (NWT)». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 29-ին.
- ↑ Statistics Canada
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Йеллоунайф / А. И. Черкасов // Исландия — Канцеляризмы. — М. : Большая российская энциклопедия, 2008. — С. 261. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 12). — ISBN 978-5-85270-343-9.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելոունայֆ» հոդվածին։ |