Նևադա

Նևադա; անգլ.՝ Nevada
flag of Nevada?	Զինանշան
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Home Means Nevada?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Քարսոն Սիթի
Ամենաբարձր կետ	Boundary Peak?
ԲԾՄ	1676 մետր
Օրենսդրական մարմին	Nevada Legislature?
Դատական մարմին	Supreme Court of Nevada?
Միության մուտք	հոկտեմբերի 31, 1864 (36-րդ)
Բնակչություն;	▲3 104 614 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (35 տեղ)
Տարածք	286 380 կմ² (7 տեղ)
Հիմնադրված է	հոկտեմբերի 31, 1864 թ.
Սահմանակցում է	Կալիֆոռնիա, Օրեգոն, Այդահո, Յուտա և Արիզոնա
Ժամային գոտի	PDT?, MDT? և Ամերիկա/Լոս Անջելես
Հապավում	NV և Nev.
ISO 3166-2 կոդ	US-NV
Անվանված է	Սիեռա Նևադա
Մականուն	Silver State
Միության մուտք	հոկտեմբերի 31, 1864 (36-րդ)
	nv.gov(անգլ.)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նևադա (այլ կիրառումներ)

Նևադա (անգլերեն՝ Nevada), նահանգ ԱՄՆ-ի արևմտյան մասում։ Վարչական կենտրոնը` Քարսոն-Սիթին է, ամենամեծ քաղաքը Լաս-Վեգասը։

Նևադան հարավային և հյուսիսային նահանգների միջև քաղաքացիական պատերազմի տարիների ընթացքում դարձավ Միացյալ Նահանգների մի մասը։

Նևադա բառը թարգմանվել է իսպաներեն լեզվից։ Նահանգի պաշտոնական կարգախոսն էր «Նահանգը ծնվել է պատերազմում» (անգլ.՝ The Battle Born State): Նահանգի դրոշի վրա կա մակագրություն՝ «Ծնվել է պատերազմում» (անգլ.՝ Battle Born):

ԱՄՆ մի քանի ռազմածովային նավեր ճանաչվեցին ի պատիվ Նեվադա նահանգի։

Պաշտոնական մականունն է «Արծաթագույն նահանգ» (անգլ.՝ Silver State)։

Նշանաբանն է`«Բոլորը մեր երկրի համար» (անգլ.՝ All for Our Country).

ՊատմությունԽմբագրել

1850 թվականին ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը ճանաչել է Յուտայի տարածքը, որն այդ ժամանակ փաստացի ընդգրկված էր Յուտայի և Նևադայի մեջ։ 1859 թվականին սկսվեց հայտնաբերվել ոսկու և արծաթի հարուստ պաշարներ՝ Քոմսթոնի տարածքում, որն էլ դարձավ Վիրջինյա-Սիթիում հանքագործների ներհոսքի պատճառ։ Հետախույզները, վաճառականները, հուսալով ստանալ հարուստ ավար, արագ ներգաղթեցին։ 1861 թվականի մարտի երկուսին Նեվադան առանձնացվեց Յուտայի տարածքից և ձեռք է բերել իր ներկայիս սեփական անունը։ 1864 թվականի հոկտեմբերի 31-ին ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրություններից ընդամենը 8 օր առաջ, Նևադան դարձավ ԱՄՆ 36-րդ նահանգը։ Չնայած փոքր բնակչությանը, դաշնային կառավարությունը շտապում էր աջակցություն ստանալ Նևադայից, այն բանի համար, որ Աբրահամ Լինքոլնը դառնա ԱՄՆ-ի նախագահ և ապահովի գերիշխանությունը հանրապետականների Կոնգրեսի նկատմամբ։ Նևադայի տնտեսությունը հիմնված է հիմնականում հանքարդյունաբերության վրա։

Նահանգի սահմանը չի փոփոխվել, քանի որ 1866 թվականի մայիսի 5-ին Նևադայի որոշ մասը Պայուտ շրջանի (անգլ.՝ Pah-Ute County) մի մասն էր, իսկ դեպի արևելք գտնվոում էր Կոլորադո գետը, որը մի ժամանակ պատկանել է Արիզոնայի տարածքին։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Լանդշավթներին շուրջ, Լինկոլնի շրջան

Գեյզեր Ֆլայ

Նևադայի տարածը, որը գտնվում է Միացյալ Նահանգների արևմտյան մասում, կազմում է 286 367 կմ²։ Սահմանակից է Կալիֆորնիային (արևմուտքից), Օրեգոնին և Այդահոին (հյուսիսից), Յուտային (արևելքից) և Արիզոնային (հարավ-արևելքից)։ Հյուսիսային մասոմ Նևանդան սահամնակից է Մեծ ավազանին։ Այս տարածքը հիմնականում զբաղեցնում են անապատները, և բնութագրվում է շոգ ամառներով ու համեմատաբար ցուրտ ձմեռներով։ Այն լանջերը, որոնց առանձին գագաթների բարձրությունը գերազանցում է 4000 մետրը, ձևավորվել են անտառածածկ տարածքներ, չնայած նրան որ շրջապատված են անապատային հարթավայրերով։

Հարավային երրորդ նահանգում գտնվում է Լաս-Վեգասը։ Այս տարածքում ձմռանը ավելի քիչ տեղումներ են լինում, բայց ամռանը այն ավելի մոտ է մուսոնային գործընթացին։ Առավել մեծ նշանակություն ունեցող լեռնաշղթա է Սփռինգի լեռները, որը գտնվում է Լաս Վեգասի արևմուտքում։ Ամենահարավային մասում, որտեղ Նևադան սահմանակից է Արիզոնային և Կալիֆորնիային, հոսում է Կոլորադո գետը։ Ամենաբարձր ջերմաստիճանը Նևադայում արձանագրվել է 1994 թ-ի հունիսի 29-ին։ Գրանցվել է 52 °C ջերմաստիճան։ Ամենացածր ջերմաստիճանը (−47 °C) գրանցվել է 1972 թվականին նահանգի հյուսիսարևելյան մասում։ Նևադայի կլիման անապատային և կիսանապատային է։ Ողջ նահանգին բնութագրվում է ամառային բարձր ջերմաստիճան։ Հյուսիսում ձմռանը բավականին ցուրտ է և երկար, իսկ հարավում՝ երկար և մեղմ։ Տարեկան միջին տեղումերը կազմում են 180 մմ, սակայն որոշ վայրերում այդ ցուցանիշը կարող է հասնել 1000 մմ-ի։

ԺողովրդագրությունԽմբագրել

Ըստ ԱՄՆ մարդահամարի բյուրոյի տվյալների 2011 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալների, Նևադայի բնակչությունը կազմել է 2.723.322 մարդ։ Համեմատած 2010 թվականի մարդահամարի տվյալների, այն աճել է 0.84%-ով ^[2]։ Սկսած 1940-ական թվականներից մինչև 2003 թվականը, Միացյալ Նահանգներում բնակչության տոկոսային հարաբերությամբ Նևադան ամենաարագ աճող նահանգն էր։ Օրինակ, այն 1990 թվականին աճել է 66,3% -ով, իսկ 2000 թվականին Նևադայի, բնակչությունը կազմել է ընդամենը 13,1%։ Լաս Վեգասը մեկն է ամենաարագ զարգացող խոշոր քաղաքներից։ Մի քանի հարյուր մարդ էր ապրում Լաս Վեգասում 1900 թվականին, այնուհետև քաղաքի բնակչությունը աճել է 10 հազարով։ 1950 թվականին` 100 հազարով, իսկ 1970 թվին 2.5 միլիոնով։

Ըստ 2008 թվականի մարդահամարի տվյալների ռասայական կազմը հետևյալն է`սպիտակամորթներ (65%), աֆրոամերիկացիներ (7.1%), ասիացիներ (6%, հնարավոր է ավելի), այլ ռասաները (2%), իսկ մնացած 20%-ը՝ իսպանախոսներ։ Բնակչության հիմնական մասն են` մեքսիկացիները (20,8 %), գերմանացիներ (13,3 %), իռլանդացիներ (10 %), անգլիացիներ (9,2 %) և իտալացիներ (6,3 %) ^[3]։ 2000 թվականի տվյալներով բնակչության 16,19 % -ի երեխաները հինգ տարեկանից տանը խոսում են իսպաներեն, 1,59 % -ը՝ ֆիլիպիներեն, և միայն 1 %-ը՝ ճապոներեն։

Բնակչության 6,8 %-ը մինչև հինգ տարեկան երեխաներն են, իսկ 13,6 %-ը մինչև 65 տարեկան մարդիկ։ Նևադայում կանայք կազմում են բնակչության 50,7 % -ը։ Անօրինական ներգաղթը 2010 թվականին կազմել է 8.8% (ամենաբարձրն է ԱՄՆ-ում) ^[4]։

Բնակչության դինամիկաԽմբագրել

1950-160 083 մարդ
1960-285 278 մարդ
1970-488 738 մարդ
1980-800 493 մարդ
1990-1 201 833 մարդ
2000-1 998 257 մարդ
2010-2 700 551 մարդ

ՔաղաքներԽմբագրել

Քաղաքներ, որոնց բնակչությունը բարձր է 10 հազարից
2004 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալներ

Լաս-Վեգաս	534,8	Պարումպ	27,0 (2003)
Հենդերսոն	224,8	Սան-Վալլի	19,5 (2000)
Պրադայս	207,0 (2003)	Ուիթնի	18,3 (2000)
Ռինո (Նևադա)Ռինո	198,0	Էլկո	16,2
Սանրայզ-Մանոր	177,0 (2003)	Բոուլդեր-Սիթի	15,2
Նորթ-Լաս-Վեգաս	158,7	Էնթերփռայզ	14,7 (2000)
Սփրին-Վելլա	138,0 (2003)	Մեսքիթ	12,6
Սփարքս	81,0	Գարդներվիլլ-Ռանչոս	11,1 (2000)
Քարսոն-Սիթի	56,0	Սփրինգ-Կրիկ	10,5 (2000)
Ուինչեստեր	28,0 (2003)	Ֆերնլի	10,5

Օրենք և ԿառավարությունԽմբագրել

Քարսոն-Սիթին Նևադայի վարչական կենտրոնն է։ Նահանգի նահանգապետը` հանրապետական Բրայան Սենդովալն է (անգլ.՝ Brian Sandoval): Նևադա նահանգի սենատորներն են դեմոկրատ`Հարրի Ռեյդը (անգլ.՝ Harry Reid) և հանրապետական Դին Հելլերը (անգլ.՝ Dean Heller): Խոշոր քաղաքական կուսակցություններից, ոչ մեկը նահանգում գերիշխող չէ։ Դեմոկրատ Բիլլ Քլինթոնը 1992 թվականին հաղթել է նահանգում, իսկ 1996 թվականին նախագահական ընտրություններում։ Ջորջ Բուշը 2000 թվականին հաղթել է Նևադայում, իսկ 2004 թվականին Ջորջ Բուշը հաղթել է ընդամենը 5 ձայնի առավելությամբ. նա ստացել է ձայների 50.5%-ը։ Քլարքի Շրջանը (Լաս Վեգաս), որտեղ ավելի շատ ապրում են հանրապետականներ, միակ շրջանն է, որտեղ քվեարկել են միայն դեմոկրատների համար։