Ալյասկա (նահանգ)

Ալյասկա; անգլ.՝ State of Alaska
	Ալյասկայի դրոշ ;
; ;
Երկիր	ԱՄՆ
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Ջունո
Խոշորագույն քաղաք	Անքորեջ
Ամենաբարձր կետ	Մակ-Քինլի
ԲԾՄ	580 մետր
Օրենսդրական մարմին	Alaska Legislature?
Դատական մարմին	Alaska Supreme Court?
նահանգապետ	Բիլ Ուոքեր
Միության մուտք	հունվարի 3, 1959 (49-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն, Tlingit?, Inupiat?, Yupik languages?, Alutiiq?, Aleut?, Dena'ina?, Deg Xinag?, Holikachuk?, Koyukon?, Upper Kuskokwim?, Gwich’in?, Tanana languages?, Tanacross?, Hän?, Ahtna?, Eyak?, Haida? և Tsimshian?
Բնակչություն;	738 432 մարդ (2015) (47 տեղ)
Տարածք	1 717 856 կմ² (1 տեղ)
Հիմնադրված է	հունվարի 3, 1959 թ.
Սահմանակցում է	Յուկոն, Բրիտանական Կոլումբիա և Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ
Ժամային գոտի	UTC-9, UTC+14, Hawaii–Aleutian Time Zone? և America/Anchorage?
Հապավում	AK
Փոխարինեց	Territory of Alaska?
ISO 3166-2 կոդ	US-AK
Մականուն	The Last Frontier
Միության մուտք	հունվարի 3, 1959 (49-րդ)
	Կոորդինատներ: 64° հս․ լ. 150° ամ. ե. / 64° հս․. լ. 150° ավ. ե.
	alaska.gov

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ալյասկա (այլ կիրառումներ)

Ալյասկա (անգլերեն՝ Alaska), ԱՄՆ-ի՝ տարածքի ընդարձակությամբ ամենամեծ նահանգն է և գտնվում է Հյուսիսային Ամերիկայի հյուսիս-արևմուտքում։ Տարածքի մակերեսը(ամբողջ)՝ 1 717 854 քառակուսի կիլոմետր։ Վարչական կենտրոնը՝ Ջունո։

ՊատմությունԽմբագրել

Ալյասկան հայտնաբերել են ռուսները 17-րդ դարում։ Այն ընդարձակ երկրամաս է, տարածքը կազմում է 1 միլիոն 519 հազ. քկմ։ 1867 թ. մարտի 30-ին ցարական Ռուսաստանը Ալյասկան վաճառեց ԱՄՆ-ին, որի համար Ռուսաստանը ստացավ ընդամենը 7 միլիոն 200 հազար դոլլար։ Նման վիթխարի երկրի դիմաց գումարի չնչին լինելը շատ շուտով հայտնի դարձավ։ Ալյասկայում հայտնաբերեցին ոսկու հանքերը և սկսվեց "ոսկու տենդը"։ Ալյասկան 1959 թ. համարվում է ԱՄՆ-ի 49-րդ նահանգը։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Տիպիկ Ալյասկայի լանդշաֆտ (լիճ Ուանդեր, ազգային պարկ Դենալի)

Նահանգը գտնվում է պետության հյուսիս-արևմուտքում: Անջատված է Չուկոտկա թերակղզուց (Ռուսաստան) Բերինգենյան նեղուցով, արևելքից սահմանակից է Կանադային, արևմուտքից Բերինգի նեղուցի միջոցով մի փոքր մասով սահմանակից է Ռուսաստանին: Այն կազմված է մայրցամաքային մասից և մեծ թվով կղզիներից, որոնցից են` Ալեքսանդր Արխիպելագոն, Ալեուտյան կղզիները, Պրիպիլոֆ կղզիները, Կոդիակ կղզին և Սբ. Լորենս կղզին: Այն ողողվում է Արկտիկայի և Խաղաղ օվկիանոսի կողմից: Դենալի լեռը (6194 մ, նախկինում `Մակ-Քինլի) ամենաբարձրն է Հյուսիսային Ամերիկայում: Որի մերձակա շրջանում է գտնվում Դենալի ազգային պարկը: Կան ակտիվ հրաբուխներ:

1912 թ. հրաբխի ժայթքման հետեւանքից հայտնվեց տաս հազար աղի հովիտ և նոր հրաբխային լեռ `Նովարուպտան: Նահանգի հյուսիսային մասը ծածկված է տունդրայով: Հարավային մասում է գտնվում անտառների հիմնական մասը: Նահանգը ընդգրկում է Քերքենշտայն կղզին (Փոքր Դիոմեդ), որը գտնվում է Ռուսաստանի Ռատմանով կղզուց 4 կմ հեռավորության վրա:

Խաղաղ օվկիանոսի ափին կլիման չափավոր ծովային է և համեմատաբար մեղմ, այլ վայրերում `կլիման մայրցամաքային է և սուբարկթիկ մայրցամաքային:

Խոշոր քաղաքներԽմբագրել

Ջունո (Ալյասկա)

Քաղաքներ որոնց բնակչությունը 100.000-ից ավելին է

Անկորիջ

Քաղաքներ որոնց բնակչությունը 10.000-ից մինչև 100.000 է

Ֆերբանկս
Ջունո (նահանգի վարչական կենտրոնը)
Քոլեջ

10.000-ից քիչ բնակչություն ունեցող քաղաքներ

Կետչիկան
Սիտքա
Վասիլլա
Քենայ
Քոդիակ
Փալմերը
Բեթել
Բրոու
Ունալսկայա
Վալդեզ
Սոլդոտնա
Հոմեր
Նոմ
Պիտերբերգ
Կոտզեբու
Սևարդ
Դիլինգհեմ
Կորդոբա
Հեյնս
Հյուսիսային Պոլ
Էսթեր
Դելտա Ջանքշեն
Գլենալլեն

ՏնտեսությունԽմբագրել

Նահանգի հյուսիսում կատարվում է նավթի, (Պրադրոյի Բեյ և Քանայ թերակղզում, Վալդիս նավահանգստից 1250 կմ երկարությամբ Ալեսկա նավթատարի տարածքում), բնական գազի, ածուխի, պղնձի, երկաթի, ոսկու, ցինկի արդյունահանում, ինչպես նաև զբաղվում են ձկնորսությամբ հյուսիսային եղջերուի աճեցմամբ, փայտամթերման և որսորդությամբ, ունի նաև օդային փոխադրող սարքեր և ռազմական օդային բազաներ:

1970-ական թվականներից նավթի արդյունահանումը մեծ դեր է խաղացել նահանգի համար: Հանքավայրերի հայտնաբերումից և Թրանս-Ալյասկայի խողովակաշարի տեղադրումից հետո Ալյասկայի նավթային դաշտը համեմատվում է արևմտյան Սիբիրում և արաբական թերակղզում գտնվող նավթի դաշտերի հետ: 2017 թ. մարտին իսպանական նավթային ընկերությունը հայտնաբերեց` 1.2 միլիարդ նավթային բարելներ Ալյասկայում:

ԲնակչությունԽմբագրել

Անքորիջ

Ուլալջասկում ուղղափառ եկեղեցին

Թեև նահանգը ամենաքիչ բնակեցվածն է երկրում, 1970-ական թվականներին շատ նոր բնակիչներ տեղափոխվել են այստեղ, ներգրավվելով նավթային արդյունաբերության և տրանսպորտի թափուր աշխատատեղերում, իսկ 1980-ականների ընթացքում բնակչության աճը կազմել է ավելի քան 36 %:

Ալյասկայի բնակչությունը վերջին տասնամյակում`

1990 թիվ — 560 718 բնակիչ
2004 թիվ — 648 818 բնակիչ
2005 թիվ — 663 661 բնակիչ
2006 թիվ — 677 456 բնակիչ
2007 թիվ — 690 955 բնակիչ

2005 թվականին Ալյասկայի բնակչության թիվը աճել է 5906 մարդով կամ 0.9 %: 2000 թվականի համեմատ բնակչությունը աճել է 36 730 մարդով (5,9 %): Բնակչության շուրջ 75 տոկոսը սպիտակամորթ տեղաբնիկներ են: Նահանգն ունի մոտավորապես 88 հազար տեղաբնիկ` հնդկացիներ, էսկիմոսներ և ալլեսներ: Նահանգում կան նաև ռուսների մի քանի ժառանգորդներ: Հիմնական կրոնական խմբերի մեջ մտնում են` բապտիստներ, կաթոլիկներ, ուղղափառներ, պրեսբիտերներ և մեթոդիստներ: Ուղղափառ հավատացյալների քանակը, որը կազմում է 8-10%, ամենաբարձրն է երկրում: