Գաբրիել Վահանյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Վահանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Գաբրիել Անտուան Վահանյան (ֆր.՝ Gabriel Antoine Vahanian, հունվարի 24, 1927[1], Մարսել[1] - օգոստոսի 30, 2012[2][1], Ստրասբուրգ[1][3] ), ծագումով հայ ֆրանս-ամերիկյան[4] բողոքական աստվածաբան։ «Աշխարհիկ աստվածաբանության» չափավոր ներկայացուցիչ, որը ակադեմիական շրջանակներում հիշվել է 1960-ականներին «Աստծո մահվան աստվածաբանության» վերաբերյալ իր նորարարական աշխատությամբ։ Նա 26 տարի դասավանդել է ԱՄՆ-ում՝ մինչև իր կարիերան Ֆրանսիայի Ստրասբուրգ քաղաքում ավարտելը։
| Գաբրիել Վահանյան ֆր.՝ Gabriel Vahanian | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 24, 1927[1] |
| Ծննդավայր | Մարսել[1] |
| Մահացել է | օգոստոսի 30, 2012[2][1] (85 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ստրասբուրգ[1] |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Կրոն | բողոքականություն |
| Կրթություն | Տիեր լիցեյ |
| Մասնագիտություն | աստվածաբան և համալսարանի դասախոս |
| Աշխատավայր | Սիրաքյուսի համալսարան և Մարկ Բլոխ համալսարան |
Կենսագրություն խմբագրել
Գաբրիել Վահանյանը ծնվել է Մարսելում՝ Հայոց ցեղասպանությունից փրկվածների ընտանիքում[3]։ 1945 թվականին ավարտել է Վալանսի լիցեյը և Փարիզի բողոքական աստվածաբանական ֆակուլտետը։ Բողոքականության և արվեստի վերաբերյալ իր ատենախոսության համար 1950 թվականին Փրինսթոնի աստվածաբանական ճեմարանում ստացել է դոկտորի կոչում, իսկ 1958 թվականին՝ «Բողոքականությունը և արվեստը» թեզի համար՝ փիլիսոփայության դոկտորի կոչում։
26 տարի դասավանդել է Սիրաքյուսի համալսարանում, իսկ 1968 թվականին այնտեղ հիմնադրել է կրոնի ասպիրանտական ծրագիր և եղել է նրա առաջին տնօրենը[5]։ Վահանյանը 1964 թվականին եղել է Ամերիկյան կրոնական ակադեմիայի առաջին տնօրենների խորհրդի հիմնադիրներից մեկը[5]։
1984 թվականին նա տեղափոխվել է Ստրասբուրգի հումանիտար համալսարան՝ Ֆրանսիայում բողոքականության դասախոսների ամենահեղինակավոր համարվող պաշտոններից մեկին[3]։ Իր ակադեմիական կարիերան որպես մշակութային աստվածաբանության պատվավոր պրոֆեսոր ավարտել է Մարկ Բլոկի անվան համալսարանում և նրա իրավահաջորդում՝ Ստրասբուրգի միավորված համալսարանում[5]։ Ողջ կյանքի ընթացքում մնացել է եկեղեցական երիցական և քննադատել է քրիստոնեությունը արդիականացնելու ջանքերը[6]։
Աշխատություններ խմբագրել
Վահանյանը կրթվել է Ժան Կալվինի և Կառլ Բարթի բարեփոխական աստվածաբանական ավանդույթներով և թարգմանել է վերջինիս «Եկեղեցու հավատքը» աշխատությունը։ Նրա ֆրանսիացի բողոքական ժամանակակիցներից էր աշխարհիկ աստվածաբան և հասարակական քննադատ Ժակ Էլյուլը։
Նրա առաջին գիրքը՝ «Աստծո մահը. մեր հետքրիստոնեական դարաշրջանի մշակույթը» (1961), Ռուդոլֆ Բուլտմանը համարել է աստվածաբանական քննադատության զարգացման ուղենիշ։ 1960-ական թվականներին շատ դիտորդներ Վահանյանի աստվածաբանական գրությունները, ինչպես նաև Հարվի Քոքսի, Պոլ Վան Բյուրենի, Ուիլյամ Համիլթոնի, Թոմաս Ալտիցերի և Ռուբինշտեյնի աստվածաբանական աշխատությունները սկսեցին դիտարկել որպես «Աստծո մահ» նոր հոսանք քրիստոնեության և հուդայականության մեջ։ Սակայն, ինչպես նշել է պահպանողական ավետարանիչ Ջոն Ուորիկ Մոնտգոմերին, Վահանյանի դիրքորոշումը ճանաչվել է «անհույս պահպանողական քրիստոնեական աթեիզմի կողմնակիցների համար»[7]։
Վահանյանի հայեցակարգը նշում է միայն այն, որ մարդկությունը «քրիստոնեականից» անցել է «հետքրիստոնեական» դարաշրջան, երբ Աստծո՝ որպես այլաշխարհիկ, բարձր էակի ավանդական հասկացությունն ավելորդ է դարձել։ Վահանյանը հասկանում էր «Աստծո մահը» որպես տեղի ունեցող, երբ Աստված վերածվում է մշակութային արտեֆակտի, և մտահոգված էր Աստծո օբյեկտիվացմամբ։
Հետևելով Դիտրիխ Բոնհյոֆերին` Վահանյանը մատնանշում էր, որ քրիստոնեության հիմնական խնդիրը մերձավորի նկատմամբ բարությունն է՝ որպես քրիստոնեական բարոյականության պատվիրանների գործնական իրականացում։
Հայտնի են նաև Վահանյանի «Սպասիր առանց կուռքերի» (1964), «Այլ աստված չկա» (1966), «Աստված և ուտոպիա. եկեղեցին տեխնոլոգիական քաղաքակրթության մեջ» (1977), «Քրիստոնեական ուտոպիա» (1992), «Անանուն Աստված» (2003), «Տիլլիխը և հոգևոր նոր պարադիգմը» և «Աշխարհիկի գովքը» (2008) գրքերը։
Նա տարբեր թեմաներով հոդվածներ է գրել The Nation, The Christian Century, Réforme կամ Foi et Vie, Biblioteca dell'Archivio di filosofia ամսագրերում։ Վահանյանը դասախոսություններ է կարդացել Հյուսիսային Ամերիկայի, Լատինական Ամերիկայի, Եվրոպայի և Ասիայի տարբեր երկրներում։ 2005 թվականին նա հրավիրվել է որպես հիմնական բանախոս Քրիստոնեական ուսումնասիրությունների ասոցիացիայի ամենամյա համաժողովին «Աշխարհիկ Քրիստոս. Արևելքի և Արևմուտքի կրոնական տեղայնացման դեմ» դասախոսությամբ։ 1945-1971 թվականների նրա անձնական փաստաթղթերը պահվում են Սիրաքյուսի համալսարանի արխիվում։
Մատենագիտություն խմբագրել
- The Death of God: The Culture of Our Post-Christian Era (New York: George Braziller, 1961).
- Wait Without Idols (New York: George Braziller, 1964).
- No Other God (New York: George Braziller, 1966).
- God and Utopia: The Church in a Technological Civilization (New York: Seabury Press, 1977). 0-8164-0355-4
- L'utopie chrétienne (Paris: Desclée de Brouwer, 1992). 2-220-03244-2
- La foi, une fois pour toutes: meditations kierkegaardiennes (Geneve: Labor et Fides, 1996). 2-8309-0836-8
- Anonymous God: An Essay on Not Dreading Words (Aurora: Davies, 2002). 1-888570-57-1
- Tillich and the New Religious Paradigm (Aurora: Davies, 2004). 1-888570-62-8
- Praise of the Secular (Charlottesville, VA: University of Virginia Press, 2008). 978-0813927039
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Fichier des personnes décédées
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Vitello, Paul (2012 թ․ սեպտեմբերի 8). «Gabriel Vahanian, Professor, Dies at 85; Was Linked to 'Death of God' Movement». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ Ваханян Габриэль Արխիվացված 2019-10-01 Wayback Machine // Протестантизм. Словарь атеиста. Под общ. ред. Л.Н. Митрохина. М., 1990, с. 66.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Wiggins, James B. «In Memoriam Gabriel Vahanian (January 24, 1927-August 23, 2012)». Syracuse University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 16-ին.
- ↑ John Warwick Montgomery, The Suicide of Christian Theology (Minneapolis: Bethany Fellowship, 1970). 0-87123-521-8
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Gabriel Vahanian, "The Otherness of Time: Secularisation as Worlding of the Word and the Hallowing of Time," Journal for Cultural and Religious Theory, 1, 1 (December 1999).
- "The 'God is Dead' Movement,"(չաշխատող հղում),Time Magazine, October 22, 1965.
- Thomas J. J. Altizer and William Hamilton, Radical Theology and the Death of God, (Indianapolis: Bobbs–Merrill, 1966).
- E. David Willis, "Iconoclasm in Paperback," Արխիվացված 2002-09-02 Wayback Machine Theology Today, 23, 2 (July 1966), p. 275