Արզնի

Արզնի
	Արզնի
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Կոտայքի մարզ
Առաջին հիշատակում	15-րդ դար
Այլ անվանումներ	Արզնի, Արզնի Ասորիք
ԲԾՄ	1340 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2451 մարդ (2012)
Ազգային կազմ	Ասորիներ, Հայեր
Տեղաբնականուն	արզնեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Պաշտոնական կայք	arzni-kotayk.am (հայ.)
	Արզնի (Հայաստան)
	Արզնի (Կոտայքի մարզ)
	Արզնի Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Արզնի (այլ կիրառումներ)

Արզնի գյուղ, առողջարանային գյուղ Հայաստանում, Կոտայքի մարզում։ Գտնվում է մարզկենտրոնից 29 կմ հարավ-արևմուտք, Երևանից 23 կմ դեպի հյուսիս, Հրազդան գետի ձախափնյա սարավանդի վրա, ծովի մակարդակից 1340 մ բարձրության վրա։

Գյուղը հիմնվել է 19-րդ դարում Պարսկաստանից Արևելյան Հայաստան տեղափոխված ասորիների կողմից։ Բնակչությունը կազմում է 2,529 մարդ (2009)^[2], հիմնականում՝ ասորիներ։

Արզնին առողջավայր է, հայտնի է իր հանքային ջրերով^[3]։ Արզնիի առողջարանները կառուցված են նաև Հրազդանի կիրճում, գետի երկու ափերին։

Բնակչություն խմբագրել

Արզնիի ազգաբնակչության փոփոխությունը.^[4]

Տարի	1873	1897	1926	1939	1989	1991	2001	2011
Բնակիչ	262	658	932	1342	5390	3500	2774^[5]	2422^[6]

Տնտեսություն խմբագրել

Արզնիից ոչ հեռու գտնվում է Արզնի ՀԷԿ-ը։ Գյուղում կա թանկարժեք քարերի մշակման գործարան։

Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել

Արզնիի Սուրբ Մարիամ ասորական եկեղեցի

Արզնիում են գտնվում Սբ. Կարապետ (XVII-XVIII դարեր), Սբ. Մարիամ Աստվածածին (XIX դար), Սբ.Պողոս-Պետրոս (XVIII-XIX դարեր) եկեղեցիները և VI դար եռախորան կանգուն եկեղեցին։

Ասորիներն ունեն իրենց եկեղեցին։ Գյուղի տարածքում հայտնաբերվել են հին քարե դարի և նեոլիթի նյութեր։

Պատմական ակնարկ խմբագրել

Նախկինում կոչվել է Արծնի, Սարջալա, ասորաբնակ լինելու համար կոչվել է նաև Արզնի-Ասորիք։ Հայտնի է եղել որպես զուտ հայկական գյուղ։ Սրա ապացույցներն են Արզնիի տարածքի շինությունների և պարիսպների ավերակները, մինչև 19-րդ դարի վերջերը, պարիսպներից դուրս, հյուսիսային կողմում սրբատաշ քարից շինված դեռևս կանգուն 2 մատուռները, խաչարձաններով հարուստ գերեզմանատունը։ Արզնի անվան ամենահին հիշատակությունը գալիս է 15-րդ դարի կեսերից, որի ստուգաբանությունը կապված է Արա Գեղեցիկի և Շամիրամի առասպելի հետ։ Գյուղում կա 6-րդ դարի կանգուն եկեղեցի, իսկ հին եկեղեցիների քարերով ասորիները կառուցել են նաև իրենց եկեղեցին։ Նրա տարածքում հայտնաբերվել են քարե դարի և նեոլիթի ժամանակաշրջանի նյութեր։ Հրազդանի կիրճի ձորում կան քարայրներ, որոնք հնում ծառայել են որպես պատսպարան և ունեցել պաշտպանական նշանակություն։

Ավանդություն խմբագրել

Այստեղ ժամանակին ճակատամարտ է տեղի ունենում Արա Գեղեցիկի ու Շամիրամի միջև։ Արան ընկնում է պատերազմի դաշտում։ Շամիրամը հրամայում է զինվորներին գտնել նրա դիակը։ Որովհետև բացի Շամիրամից ուրիշ ոչ ոք չէր ճանաչում Արային, դիակները բերում են նրա մոտ, որ զննի։ Ամեն անգամ դիակը Շամիրամին ցույց տալիս, զինվորներն ասում են՝ «Ա՜ռ զննի»։ Դրանից հետո այդ տեղը կոչվում է Արզնի^[7]^[8]^[9]^[10]։

Հայտնի արզնեցիներ խմբագրել

Արսեն Միխայլով, ՀՀ ԱԺ 6-րդ գումարման պատգամավոր։

Տես նաև խմբագրել

Արզնիի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Կոտայքի մարզ)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Կոտայքի մարզի մարդահաշիվը (հայ.)
↑ Կոտայքի մարզ ArmStat(հայ.)
↑ Համբարձում Մուսայելյան (1979 թ). «Հայաստանի հանքային ջրերը Արզնի». Սովետական Հայաստան. Թիվ 2: էջ 36, 37.
↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 33» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Ապրիլի 12-ին.
↑ 2001 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
↑ 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
↑ Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.
↑ Մովսես Խորենացի. Պատմութիւն Հայոց. էջեր Գիրք Ա, Գլուխ Ի.
↑ Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արզնի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 47)։

[1] Կոտայքի մարզի մարդահաշիվը (հայ.)

[2] Կոտայքի մարզ ArmStat(հայ.)

[3] Համբարձում Մուսայելյան (1979 թ). «Հայաստանի հանքային ջրերը Արզնի». Սովետական Հայաստան. Թիվ 2: էջ 36, 37.

[hay_gyux-4] «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 33» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Ապրիլի 12-ին.

[census2001-5] 2001 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները

[census2011-6] 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները

[7] Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.

[8] Մովսես Խորենացի. Պատմութիւն Հայոց. էջեր Գիրք Ա, Գլուխ Ի.

[9] Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[10] Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]