Վիքիպեդիա

Աուտիզմի առաջացման պատճառներ

Աուտիզմի առաջացման բազմաթիվ պատճառներ են առաջարկվել, բայց աուտիզմի պատճառագիտությունը և աուտիզմի սպեկտրի խանգարումների պատճառների տեսությունների սահմանումը թերի է[1]։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ժառանգականության գործոնը գերակշռում է։ Սակայն աուտիզմի ժառանգական փոխանցելիությունը բարդ է, և անհայտ են դրա համար պատասխանատու գեները[2]։ Երբեմն աուտիզմի առաջացումը սերտորեն կապում են սաղմնային զարգացման խանգարումների հետ, որոնցով զբաղվում է տերատոլոգիան (հրեշաբանությունը)[3]։ Մեծաթիվ այլ պատճառներ են առաջարկվել, օրինակ՝ մանկական պատվաստումները, բայց բազմաթիվ համաճարակաբանական հետազոտությունները չեն հանգել որևէ գիտական եզրահանգման, որը ցույց է տալիս պատվաստանյութերի և աուտիզմի միջև կապի առկայությունը[4]։

Այս սխեման ցույց է տալիս ուղեղի բաժինները և թե ինչպես է աուտիզմը կապված դրանց հետ։

Հարակից խանգարումներ խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Աուտիզմ

Աուտիզմն իր մեջ ներառում է ուղեղի ոչ տիպիկ զարգացումը, ինչը հաճախ ակնհայտ է դառնում երեխայի սոցիալական և վարքային զարգացմանը զուգահեռ՝ մինչ նրա երեք տարեկան դառնալը։ Այն կարող է դրսևորվել սոցիալական փոխազդեցության և հաղորդակցության մեջ առկա խանգարումներով, ինչպես նաև սահմանափակ հետաքրքրու­թյուն­ներով և կարծրատիպային վարքագծով, և այդ առանձնահատկությունները հանդես են գալիս շեշտված նյարդաբանական խանգարումներից անկախ[5][6]։ Մյուս բնութագրերը ներառում են նրանց վարքային և զգայական հետաքրքրություններում նկատվող կրկրնվող գործողությունները[7]։ Այստեղ կիրառվում են աուտիզմ և աուտիզմի սպեկտրի խանգարումներ հասկացությունները՝ մատնանշելու համապատասխանաբար դասական աուտիզմի ու աուտիզմի դրսևորումների և ախտանիշների լայն տարածումը։

Աուտիզմի առաջացման պատճառականության տեսությունը թերի է[1]։ Երկար ժամանակ կարծում էին, որ աուտիզմի առաջացման պատճառը նյարդային, ժառանգական և կոգնիտիվ մակարդակներում գոյություն ունեցող աուտիզմին բնորոշ ախտանիշներն են[8]։ Այնուամենայնիվ, հետազոտողների մոտ ավելանում է կասկածն առ այն, որ աուտիզմը չունի առաջացման մեկ պատճառ, այլ համալիր խանգարում է՝ մի շարք հիմնական բաղադրիչներով, որոնք հստակ պատճառներ ունեն[8][9]։ Կար կարծրատիպ, որ ուղեղի տարբեր շեշտված դիսֆունկցիաները հանդիսանում են աուտիզմի տարածված ախտանիշներ այնպես, ինչպես ուղեղի լիովին տարբեր խնդիրները հանգեցնում են մտավոր հետամնացության։ «Աուտիզմ» կամ «աուտիզմի սպեկտորի խանգարումներ» հասկացությունները հիվանդության գործընթացների լայն շրջանակ են ընդգրկում[10]։ Չնայած այս տարբերակված պատճառները ենթադրաբար հաճախ համատեղ են հանդիպում[9], կարծիք կա նաև, որ պատճառների միջև փոխհարաբերությունները չափազանցված են[11]։ Աուտիզմ ունեցող մարդկանց թիվն էապես աճել է 1980 թվականից ի վեր՝ առնվազն մասամբ ախտորոշման ընթացակարգերի փոփոխություններով պայմանավորված։ Հստակ չէ՝ արդյոք աուտիզմի տարածվածությունը ևս աճել է, թե ոչ[12]։

Աուտիզմի գլխավոր հետազոտողների միջև համաձայնություն կա, որ ժառանգական գործոնները գերակշռում են։ Արտաքին գործոնները, որ ըստ պնդումների նպաստում են աուտիզմին և սրում են նրա ախտանիշները, կամ կարող է կարևոր լինել հաշվի առնել հետագա հետազոտություններում, ներառում են ուտելիքի որոշակի տեսակներ[13], վարակիչ հիվանդություններ, ծանր մետաղներ, լուծիչներ, դիզելային վառելիքի արտանետումներ, պոլիքլորային դիֆենիլներ, ֆտալատներ, ֆենոլներ, որոնք օգտագործվում են պլաստմասսե արտադրանքներում, պեստիցիդներ, բրոմինացված անտիպիրեններ, ալկոհոլ, ծխախոտ և թմրանյութերի արգելված տեսակները[12]։ Ի շարս այս գործոնների՝ պատվաստանյութերն ավելի ուշագրավ են, քանի որ ծնողները երեխաների մոտ աուտիկ ախտանշաններն առաջին անգամ նկատում են պատվաստումների շրջանում, ուստիև պատվաստանյութերի վերաբերյալ ծնողների մտահոգությունը հանգեցրել է մանկական պատվաստումների նվազման և կարմրուկի դեպքերի հավանականությաան աճի[14][15]։ Այնուամենայնիվ, կա ճնշող գիտական ապացույց, որը կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ (ԿԿԽ) պատվաստանյութի և աուտիզմի միջև որևէ պատճառահետևանքային կապ չի ցույց տալիս, և որևէ գիտական փաստարկ չկա, որ պատվաստանյութում պարունակվող պաշտպանիչ թիոմերսալը աուտիզմ է առաջացնում[4][16]։

Ժառանգականություն խմբագրել

Ժառանգական գործոնները աուտիզմի սպեկտորի խանգարումների գլխավոր պատճառն են։ Երկվորյակների առավել վաղ հետազոտությունները ժառանգականության դերը գնահատում են 90%-ից ավել, այսինքն գենետիկան 90%-ով կանխատեսում է՝ արդյոք երեխայի մոտ աուտիզմ կզարգանա, թե ոչ[2]։ Այնուամենայնիվ, սա կարող է չափազանցություն լինել, քանի որ երկվորյակների նոր ուսումնասիրությունները ժառանգականության ազդեցությունը գնահատում են 60–90% միջակայքում[17][18]։ Աուտիզմ չունեցող շատ երկվորյակներ զուգահեռ ուսումնական կամ սոցիալական խնդիրներ են ունենում։ Չափահաս քույրեր/եղբայրների՝ աուտիզմի նկարագրում առկա մեկ կամ ավելի առանձնահատկություն ունենալու ռիսկը կարող է լինել 30%[19]։

Այնուամենայնիվ, չնայած հզոր ժառանգականությանը, աուտիզմի սպեկտրի խանգարումների դեպքերը հիմնականում ընտանեկան պատմության փաստեր չունեն։ Ենթադրվում է, որ հոր սերմնահեղուկում կամ մոր ձվաբջջում տեղի ունեցող ինքնաբուխ մուտացիան է նպաստում աուտիզմի առաջացման հավանականությանը[20]։ Այս վարկածը հաստատող ապացույցների երկու ուղղություն գոյություն ունի։ Նախ, աուտիզմ ունեցող մարդկանց պտղաբերության զգալի կրճատումը, նրանց երեխա ունենալու հավանականությունը միջինից 20 անգամ քիչ է[21]։ Երկրորդ, աուտիզմով երեխայի ծնվելու հավանականությունը հոր տարիքի հետ աճում է[22], և սպերմայում տեղի ունեցող մուտացիաները մարդու կյանքի ընթացքում աստիճանաբար կուտակվում են[23]։

Աուտիզմ զարգանալու ռիսկ պարունակող առաջին գեները հայտնաբերվել են 1990-ական թվականների սկզբին, X քրոմոսոմի մուտացիաներից առաջացող աուտիզմի սեռով պայմանավորված հատուկ ձևերի հետազոտություններով զբաղվով գիտնակաների կողմից։ Տղաների մոտ FMR1 գենում ՑԳԳ կրկնություններն առաջացնում են փխրուն X համախտանիշը, և այս մուտացիայով տղաների առնվազն 20%-ը աուտիզմի սպեկտրի խանգարումներին համապատասխանող վարքագիծ ունեն[24]։ MECP2 գենը պասիվացնող մուտացիաները Ռետտի համախտանիշ են առաջացնում, որն աղջիկների դեպքում աուտիստիկ վարքագծի հետ է կապված, իսկ տղաների մոտ մուտացիան սաղմի մահացություն է առաջացնում[25]։

Այս վաղ օրինակներից բացի, մուտացիայի դերն աուտիզմի սպեկտրի խանգարումներում առաջին անգամ ակնհայտ դարձավ, երբ ԴՆԹ միկրոչիփի տեխնոլոգիաները բավարար զարգացան թույլ տալու արձանագրել գեների կրկնօրինակների քանակի բազմազանությունը մարդկային գենոմում[26][27]։ Կրկնօրինակների քանակի բազմազանությունը գենոմի կառուցվածքային բազմազանության ամենատարածված տեսակն է, որը բաղկացած է մեկ կիլոբազից մինչև մի քանի մեգաբազ չափերի միջակայքում ԴՆԹ ջնջումներից և կրկնօրինակումներից։ Միկրոչիփի վերլուծությունը ցույց է տվել, որ գենի կրկնօրինակների քանակի նոր բազմազանությունները նշանակալիորեն ավելի շատ են աուտիզմ ունեցողների մոտ համեմատած նրանց հարազատների և անկախ ստուգիչ խմբերի մոտ։ Մի շարք ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ գենի կրկնօրինակների քանակի բազմազանությունները մոտավորապես չորս անգամ ավելի հաճախ են հանդիպպւմ աուտիզմի սպեկտրի խանգարումներ ունեցողների մոտ, քան ստուգիչ խմբերում և պայմանավորում են դեպքերի մոտ 5-10%-ը[20][28][29][30]։

Based on these studies, there are predicted to be 130–234 ASD-related CNV loci.[31] The first whole genome sequencing study to comprehensively catalog de novo [./https://en.wikipedia.org/wiki/Structural_variation structural variation] at a much higher resolution than DNA microarray studies has shown that the mutation rate is approximately 20% and not elevated in autism compared to sibling controls.[32] However, structural variants in individuals with autism are much larger and four times more likely to disrupt genes, mirroring findings from CNV studies.[32]

CNV studies were closely followed by [./https://en.wikipedia.org/wiki/Exome_sequencing exome sequencing] studies, which sequence the 1–2% of the genome that codes for proteins (the "[./https://en.wikipedia.org/wiki/Exome exome]"). These studies found that de novo gene inactivating mutations were observed in approximately 20% of individuals with autism, compared to 10% of unaffected siblings, suggesting the etiology of ASD is driven by these mutations in around 10% of cases.[33][34][35][36][37][38] There are predicted to be 350-450 genes that significantly increase susceptibility to ASDs when impacted by inactivating de novo mutations.[39] A further 12% of cases are predicted to be caused by protein altering [./https://en.wikipedia.org/wiki/Missense_mutation missense mutations] that change an amino acid but do not inactivate a gene.[35] Therefore approximately 30% of individuals with autism have a spontaneous de novo large CNV that deletes or duplicates genes, or mutation that changes the amino acid code of an individual gene. A further 5–10% of cases have inherited [./https://en.wikipedia.org/wiki/Structural_variation structural variation] at [./https://en.wikipedia.org/wiki/Locus_(genetics) loci] known to be associated with autism, and these known structural variants may arise de novo in the parents of affected children.[32]

Tens of genes and CNVs have been definitively identified based on the observation of recurrent mutations in different individuals, and suggestive evidence has been found for over 100 others.[40] The Simons Foundation Autism Research Initiative (SFARI) details the evidence for each genetic [./https://en.wikipedia.org/wiki/Locus_(genetics) locus] associated with autism.[41]

These early gene and CNV findings have shown that the cognitive and behavioral features associated with each of the underlying mutations is variable. Each mutation is itself associated with a variety of clinical diagnoses, and can also be found in a small percentage of individuals with no clinical diagnosis.[42][43] Thus the genetic disorders that comprise autism are not autism-specific. The mutations themselves are characterized by considerable variability in clinical outcome and typically only a subset of mutation carriers meet criteria for autism. This variable [./https://en.wikipedia.org/wiki/Expressivity_(genetics) expressivity] results in different individuals with the same mutation varying considerably in the severity of their observed particular trait.[44]

The conclusion of these recent studies of de novo mutation is that the spectrum of autism is breaking up into quanta of individual disorders defined by genetics.[44]

One gene that has been linked to autism is [./https://en.wikipedia.org/wiki/SHANK2 SHANK2].[45] Mutations in this gene act in a dominant fashion. Mutations in this gene appear to cause hyperconnectivity between the neurons.

Էպիգենետիկա խմբագրել

Էպիգենետիկական մեխանիզմները կարող են մեծացնել աուտիզմի առաջացման ռիսկերը։ Էպիգենետիկակակն փոփոխությունները տեղի են ունենում ոչ թե ԴՆԹ-ի հաջորդականության փոփոխությունների, այլ քրոմոսոմային հիստոնների կամ ԴՆԹ-ի հիմքերի փոփոխության արդյունքում։ Նման փոփոխություններն ի հայտ են գալիս շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցությամբ՝ ներառյալ սնունդը, դեղորայքները և հոգեկան ճնշումները[46]։ Հետաքրքրություն առաջացրել են քրոմոսոմների տպագրված 15q և 7q հատվածները[47]։

Նախածննդաբերական գործոններ խմբագրել

Աուտիզմի ռիսկը կապված է մի շարք նախածննդյան գործոնների հետ՝ ներառյալ երկու ծնողի մեծ տարիքը, շաքարախտը, հղիության ընթացքում արյունահոսությունը և դեղորայքների ընդունումը[48]։ Աուտիզմը կապվել է նաև բեղմնավորման առաջին 8 շաբաթում առաջացող բնածին խանգարումների հետ, թեպետ այդ դեպքերը հազվադեպ են[49]։

Վարակային գործընթացներ խմբագրել

Նախածննդյան վիրուսային վարակը աուտիզմի առաջացման հիմնական ոչ ժառանգական պատճառն է։ Հղիության ընթացքում կարմրախտի կամ ցիտոմեգալովիրուսի առաջացումը ակտիվացնում է մոր իմունային պատասխանը և կարող է զգալիորեն մեծացնել աուտիզմի առաջացման վտանգը մկների մոտ[50]։ Կարմրախտի բնածին համախտանիշը աուտիզմի առաջացման ամենահամոզիչ միջավայրային պատճառն է[51]։ Վաղ հղիության ընթացքում վարակների հետ կապված իմունոլոգիական ազդեցությունները կարող են ավելի շատ ներգործել նյարդային զարգացման վրա, քան ուշ հղիության վարակաները, ընդ որում ոչ միայն աուտիզմի, այլ ենթադրյալ նյարդային զարգացման ծագումնաբանություն ունեցող հոգեբուժական խանգարումների, հատկապես շիզոֆրենիայի առաջացման հետկապված[52]։

Միջավայրային գործոններ խմբագրել

Տերատոգեները շրջակա միջավայրի այնպիսի գործոններ են, որոնք բնածին արատներ են առաջացնում։ Որոշ գործոններ, որոնք տեսականորեն բնածին արատներ են առաջացնում, նույնպես առաջարկվել են որպես աուտիզմի ռիսկի հնարավոր գործոններ, թեպետ չնչին գիտական փաստեր կան նմանատիպ պնդումների համար։ Դրանք ներառում են վալպրոինաթթվի[53], պարացետամոլի[54], թալիդոմիտի կամ միսոպրոստոլի ազդեցությունը սաղմի վրա[55]։ Այս դեպքերը հազվադեպ են[56]։ Նաև հարց է առաջանում`արդյոք էթանոլը (հացահատիկային ալկոհոլը) մեծացնում է աուտիզմի ռիսկը որպես պտղի ալկոհոլի համախտանիշի կամ ալկոհոլի հետ կապված բնածին արատ[55]։ Բոլոր հայտնի տերատոգենները կարծես գործում են բեղմնավորման առաջին ութ շաբաթնվա ընթացքում, և չնայած բացառված չէ, որ աուտիզմը կարող է ավելի ուշ առաջանալ կամ ձևավորվել, այնուամենայնիվ հաստատված է, որ այն ի հայտ է գալիս զարգացման վաղ փուլերում[3]։

Աուտոիմուն և բորբոքային հիվանդություններ խմբագրել

Մայրական բորբոքային և աուտոիմուն հիվանդությունները կարող են վնասել սաղմի և պտղի հյուսվածքները՝ բարդացնելով գենետիկական խնդիրը կամ վնասելով նյարդային համակարգը[57]։

Մոր հետ կապված այլ հանգամանքներ խմբագրել

Ենթադրվում է, որ վահանագեղձի հետ կապված խնդիրները, որոնք հղիության 8-12-րդ շաբաթում մոր մոտ թիրոիդ հորմոնի պակաս են առաջացնում, պայմանավորում են պտղի գլխուղեղի՝ աուտիզմի հանգեցնող փոփոխություններ։ Թիրոքսինի անբավարարությունը կարող է պայմանավորված լինել սննդակարգում յոդի պակասով և միջավայրային գործոններով, որոնք խոչընդոտում են յոդի ընդունմանը կամ վահանաձև գեղձի թիրոիդ հորմոնների արտադրմանը։ Միջավայրային հնարավոր գործոնները ներառում են սննդում ֆլավոնոիդների գործածումը, ծխախոտի ծխի և հերբիցիդների մեծ մասը։ Այս վարկածը չի փորձարկվել[58]։

Հղիության ընթացքում մայրիկի շաքարախտը աուտիզմի առաջացման ռիսկային գործոն է. 2009 թվականի մետավերլուծությունը ցույց է տվել, որ հղիության ժամանակ շաքարային դիաբետը կրկնակի բարձր ռիսկ է առաջացնում։ 2014 թվականի հետազոտությունը նույնպես բացահայտել է, որ մայրական շաքարախտը զգալիորեն կապված է աուտիզմի սպեկտրի խանգարումների ռիսկի մեծացման հետ[59]։ Թեև շաքարախտը նյութափոխանակության ու հորմոնալ խանգարումների և թթվային սթրեսի պատճառ է դառնում, հայտնաբերված չէ որևէ կենսաբանական մեխանիզմ հղիության ընթացքում շաքարային դիաբետի և աուտիզմի առաջացման ռիսկի միջև[48]։

Մոր գիրությունը ևս հղիության ընթացքում կարող է մեծացնել աուտիզմի առաջացման վտանգը, թեև այդ ոլորտում հետագա ուսումնասիրությունների կարիք կա[60]։

Հղիության ժամանակ անբավարար սնունդը ազդում է պտղի նյարդային զարգացման վրա։ Ներարգանդային աճի սահմանափակումը կապված է աուտիզմի սպեկտրի խանգարումների հետ ինչպես հասուն, այնպես էլ անհաս երեխայի մոտ[61]։

Նախածննդաբերական միջավայր խմբագրել

Աուտիզմն առնչվում է որոշ պերինատալ և մանկաբարձական վիճակներին։ 2007 թվականի դիտարկման համաձայն աուտիզմի առաջացման ռիսկի գործոններից մեկը պայմանավորված է նաև մանկաբարձական պայմաններով, որոնք ներառում էին ցածր քաշով ծնունդ, հղիության տևողություն և՝ հիպոքսիան ծննդաբերության ընթացքում։ Արդյունքում, շեշտված խնդիրները կարող են բացատրել ինչպես աուտիզմը, այնպես էլ այդ պայմանները[62]։ Այստեղ ի հայտ են գալիս փաստեր, որ օդի աղտոտվածության ենթարկված պերինատալ ազդեցությունը կարող է հանդիսանալ աուտիզմի ռիսկի գործոն[63], թեև այդ փաստն ունի մեթոդաբանական սահմանափակումներ՝ ներառյալ քիչ քանակով ուսումնասիրություններն ու այլ պոտենցիալ գործոնների վերահսկողության ձախողումը[64]։

Հետծննդաբերական միջավայր խմբագրել

Աուտիզմի առաջացմանը նպաստող շատ հետծննդաբերական գործոններ են առաջարկվել՝ ներառյալ ստամոքս-աղիքային կամ իմունային համակարգի աննորմալությունները, ալերգիաները և երեխաների պաշտպանված չլինելը դեղերից, պատվաստանյութերից, վարակներից, որոշակի սննդամթերքից կամ ծանր մետաղներից։ Այս ռիսկի գործոնների վկայությունը հիմնավորված չէ և չի հաստատվել հուսալի ուսումնասիրություններով[65]։

Աուտոիմուն հիվանդություն խմբագրել

Այս տեսությունը ենթադրում է, որ ուղեղը կամ ուղեղի նյութափոխանակության տարրերը թիրախավորող աուտոհակամարմիննները կարող են առաջացնել կամ ուժեղացնել աուտիզմը։ Դա վերաբերում է մորից վարակման տեսությանը, բացառությամբ այն, որ ազդեցությունը պայմանավորված է անհատի սեփական հակամարմիններից՝ շրջակա միջավայրի ներգործությունից հետո։ Այն նաև կապված է որոշ այլ ենթադրյալ պատճառների հետ. օրինակ, վիրուսային վարակը ենթադրաբար աուտիզմ է առաջացնում աուտոիմուն մեխանիզմի միջոցով[66]։

Իմունային համակարգի և նյարդային համակարգի միջև փոխազդեցությունը սկսվում է սաղմնային զարգացման փուլում, և հաջող նյարդային զարգացումը կախված է համակցված իմունային պատասխանից։ Հնարավոր է, որ անուղղակի իմունային ակտիվությունը նյարդային զարգացման կարևոր ժամանակահատվածներում Աուտիզմի սպեկտորի խանգարման մեխանիզմի մի մասն է[67]։ Աուտիզմի դեպքերի փոքր տոկոսը կապված է վարակի հետ, սովորաբար ծննդից առաջ։ Իմունային հետազոտություններից ստացված արդյունքները հակասական են։ Որոշ անոմալիաներ հայտնաբերվել են հատուկ ենթախմբերում, և դրանցից մի քանիսը վերարտադրվել են։ Անհայտ է, թե այդ աննորմալությունները, օրինակ՝ վարակի կամ աուտոմիուն հիանդությունները, էակա՞ն են, թե՞ երկրորդական աուտիզմի պաթոլոգիայի համար[68]։ Քանի որ աուտոհակամարմինները հայտնաբերվել են ոչ միայն Աուտիզմի սպեկտորի հիվանդություններում, և միշտ չէ, որ առկա են Աուտիզմի սպեկտորի հիվանդություններում[69], իմունային խանգաումների և աուտիզմի միջև փոխկապակցվածությունը մնում է անհասկանալի և հակասական[70]։ 2015-ի համակարգված դիտարկումը և մետավերլուծությունը ցույց են տվել, որ աուտիզմով հիվանդների ընտանեկան պատմություն ունեցող երեխաները աուտիզմի առաջացման առավել մեծ վտանգ ունեն, քան առանց այդպիսի պատմության երեխաները[71]։

Երբ առկա է մայրական աուտոիմունային հիվանդություն, պտղի շրջանառվող հակամարմինները կարող են նպաստել աուտիզմի սպեկտրրի խանգարումների զարգացմանը[72]։

Վիտամին D-ի պակաս խմբագրել

Աուտիզմի մեջ վիտամինը D-ի պակասի դերակատարումը կենսաբանորեն հավանական է, բայց հետազոտված չէ[73]։

Կապար խմբագրել

Կապարային թունավորումը առաջադրվել է որպես աուտիզմի առաջացման հնարավոր ռիսկի գործոն, քանի որ աուտիզմ ունեցող երեխաների արյան մեջ կապարի մակարդակը զգալիորեն ավելի բարձր է, քան սովորականում[74]։ Աուտիզմով տառապող երեխաների ուտելիքային վարքագիծը, դժվարացնում է որոշել, թե արդյոք ավելորդ կապարի մակարդակը աուտիզմի պատճառ, թե հետևանք է[74]։

Սառնարան-մայրիկ խմբագրել

Բրունո Բեթելհեյմը կարծում է, որ աուտիզմը կապված է վաղ մանկության տրավմաների հետ, և նրա աշխատանքը տասնամյակների ընթացքում մեծ ազդեցություն է ունեցել բժշկական և հանրային ոլորտներում։

Աուտիզմով տառապող երեխաների ծնողներին՝ հատկապես մայրերին, մեղադրում էին երեխաների տվայալ վիճակի մեջ[75]։ Լեո Կանները, ով առաջին անգամ նկարագրել է աուտիզմը[76], առաջարկել է, որ ծնողական սառնությունը կարող է նպաստել աուտիզմի առաջացմանը[77]։ Չնայած, Կաններն ի վերջո հրաժարվեց այդ տեսությունից, Բեթելհեմը շարունակեց դա շեշտել իր բժշկական հայտնի գրքերում։ Այդ տեսությունների հիման վրա բուժումները չկարողացան օգնել աուտիզմով երեխաներին, իսկ Բեթելհեմի մահից հետո պարզվեց, որ բուժման մասին նրա հաղորդման ցուցանիշները (մոտ 85%) եղել են կեղծ[78]"

Կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ պատվաստանյութ խմբագրել

Կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ պատվաստանյութ՝ որպես աուտիզմի առաջացման պատճառ, լայն քննարկումների է ենթարկվել։ Էնդրյու Վաքֆիլդը հետազոտել է 12 երեխաների, որոնք ունեն աուտիզմի և աղիքային ախտանիշներ՝ Կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ պատվաստանյութից հետո[79]։ Թեև նյութը, որը հետագայում հետաձգվեց, ամսագրի կողմից[79] եզրակացրեց. «Մենք չենք հաստատում կարմրուկի, խոզի և կարմրախտի պատվաստանյութի և նկարագրված համախտանիշի միջև կապը»[80] Վաքֆիլդը, այնուամենայնիվ, 1998 թվականին առաջարկեց երեխաների պատվաստումները կատարել երեք առանձին չափաբաժիններով, քանի որ դա ավելի անվտանգ կլինի, քան մեկ չափաբաժինը։

2004 թվականին, Կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ պատվաստանյութի և աուտիզմի միջև պատճառահետևանքային կապի մեկնաբանումը պաշտոնապես մերժվեց Վաքֆիլդի համահեղինակների կողմից[81]։ The Sunday Times հետաքննություն անցկացրեց և պնդեց, որ Վեկֆիլդը անիրավ և անպատասխանատու վարվեց»[82]։ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները[83], Գիտությունների ազգային ակադեմիայի բժշկության ինստիտուտը[84] և Մեծ Բրիտանիայի ազգային առողջապահական ծառայությունը[85] բոլորն էլ եզրակացրել են, որ չկա Կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ պատվաստանյութի և աուտիզմի միջև պատճառահետևանքային կապ։

2010 թվականի փետրվարին The Lancet- ը, որը հրապարակել է Վաքֆիլդի հետազոտությունը, լիովին հրաժարվել է այն բանից հետո, երբ անկախ լսարանը գտավ, որ ուսումնասիրությունը սխալ է[79]։ 2011 թվականի հունվարին BMJ ամսագրում հրապարակված հետաքննությունը Վաքֆիլդի ուսումնասիրությունը նկարագրեց որպես դիտավորյալ խարդախության և տվյալների մանիպուլյացիայի արդյունք[86][87][88][89]։

Թիոմերսալ խմբագրել

Հավանաբար, սնդիկի և աուտիզմի մեջ կապի ամենատարածված հիպոթեզը ներառում է սնդիկի վրա հիմնված բարդ թիոմերսալի կիրառումը, համակցություն, որը դուրս է բերվել մանկական հիմնական պատվաստումներից զարգացած երկրներում՝ ներառյալ ԱՄՆ և ԵՄ-ն[90]։ Ծնողները կարող են տեղեկանալ իրենց երեխայի աուտիստիկ ախտանիշների մասին առաջնային պատվաստումների ժամանակ։ Չկա որևէ գիտական ապացույց թիոմերսալի և աուտիզմի միջև պատճառահետևանքային կապի, սակայն ծնողական մտահոգությունը թիոմերալ հակասությունների վերաբերյալ հանգեցրել է մանկական պատվաստումների մակարդակի նվազեցմանը[4] և հիվանդության տարածման հավանականության մեծացմանը[19][19]։ 1999 թվականին ԱՄՆ-ի հանրային առողջապահության ծառայությունը հորդորեց, որ թիոմերսալը հեռացվի մանկական պատվաստումների ցանկից, իսկ 2002 թվականին՝ գրիպի պատվաստանյութը․ միակ մանկական պատվաստանյութն է, որը պարունակում է ավելի մեծ քանակությամբ թիմերոսալ։ Չնայած նրան, որ աուտիզմի դրսևորումների չափը չի նվազում թիոմերսալի հանելուց հետո, ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ երկրներում թիոմերսալը նույնպես հեռացրել են իրենց մանկական պատվաստումների շարքից[91]։

Թիմերոսալի և աուտիզմի միջև պատճառահետևանքային կապը հերքվել է միջազգային գիտական և բժշկական արհեստավարժ մարմինների կողմից, ինչպիսին օրինակ, Ամերիկյան բժշկական ասոցիացիան[92], Ամերիկյան մանկաբուժության ասոցիացիան[93], Բժշկական Թունաբանության Ամերիկյան քոլեջ[19], Կանադայի մանկաբուժական միությունը[94], ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիան[84], Պարենի և դեղորայքների հարցերով ծառայությունը/FDA/[95], Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները[83], Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը[96], Կանադայի Հանրային առողջապահական գործակալությունը[19], Եվրոպական դեղորայքի գործակալությունը[97]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Trottier G, Srivastava L, Walker CD. Etiology of infantile autism: a review of recent advances in genetic and neurobiological research. J Psychiatry Neurosci. 1999;24(2):103–115. PMID 10212552.
  2. ↑ 2,0 2,1 Freitag CM. The genetics of autistic disorders and its clinical relevance: a review of the literature. Mol Psychiatry. 2007;12(1):2–22. PMID 17033636.
  3. ↑ 3,0 3,1 Arndt TL, Stodgell CJ, Rodier PM. The teratology of autism. Int J Dev Neurosci. 2005;23(2–3):189–99. PMID 15749245.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Doja A, Roberts W. Immunizations and autism: a review of the literature. Can J Neurol Sci. 2006;33(4):341–346. PMID 17168158.
  5. ↑ Կաղապար:Vcite book
  6. ↑ Կաղապար:Vcite book
  7. ↑ McPartland, James C.; Law, Karen; Dawson, Geraldine (2015 թ․ օգոստոսի 26). Autism Spectrum Disorder. էջեր 124–130. doi:10.1016/B978-0-12-397045-9.00230-5. ISBN 9780123977533. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  8. ↑ 8,0 8,1 Happé F, Ronald A. The 'fractionable autism triad': a review of evidence from behavioural, genetic, cognitive and neural research. Neuropsychol Rev. 2008;18(4):287–304. PMID 18956240.
  9. ↑ 9,0 9,1 Happé F, Ronald A, Plomin R. Time to give up on a single explanation for autism. Nat Neurosci. 2006;9(10):1218–1220. PMID 17001340.
  10. ↑ Geschwind DH. Advances in autism. Annu Rev Med. 2009;60:367–380. PMID 19630577.
  11. ↑ Mandy WP, Skuse DH. What is the association between the social-communication element of autism and repetitive interests, behaviours and activities?. J Child Psychol Psychiatry. 2008;49(8):795–808. PMID 18564070.
  12. ↑ 12,0 12,1 Newschaffer CJ, Croen LA, Daniels J et al.. The epidemiology of autism spectrum disorders. Annu Rev Public Health. 2007;28:235–258. PMID 17367287.
  13. ↑ Christison GW, Ivany K. Elimination diets in autism spectrum disorders: any wheat amidst the chaff? J Dev Behav Pediatr. 2006;27(2 Suppl 2):S162–171. doi:10.1097/00004703-200604002-00015. PMID 16685183.
  14. ↑ https://www.livescience.com/64728-measles-outbreak-spurs-vaccination.html
  15. ↑ https://globalnews.ca/news/4948647/measles-vaccinations-spike-outbreak-anti-vaxxer-hotspot/
  16. ↑ Schultz ST. Does thimerosal or other mercury exposure increase the risk for autism? A review of current literature.. Acta Neurobiologiae Experimentalis. 2010;70(2):187–195. PMID 20628442.
  17. ↑ Hallmayer, Joachim (2011 թ․ նոյեմբերի 1). «Genetic Heritability and Shared Environmental Factors Among Twin Pairs With Autism». Archives of General Psychiatry. 68 (11): 1095–1102. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2011.76. PMC 4440679. PMID 21727249.
  18. ↑ Ronald, Angelica; Hoekstra, Rosa A. (2011 թ․ ապրիլ). «Autism spectrum disorders and autistic traits: A decade of new twin studies». American Journal of Medical Genetics Part B. 156 (3): 255–274. doi:10.1002/ajmg.b.31159.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4
  20. ↑ 20,0 20,1 Sebat, J.; Lakshmi, B.; Malhotra, D.; Troge, J.; Lese-Martin, C.; Walsh, T.; Yamrom, B.; Yoon, S.; Krasnitz, A. (2007 թ․ ապրիլի 20). «Strong Association of De Novo Copy Number Mutations with Autism». Science. 316 (5823): 445–449. doi:10.1126/science.1138659. PMC 2993504. PMID 17363630.
  21. ↑ Uher, R (2009 թ․ օգոստոսի 25). «The role of genetic variation in the causation of mental illness: an evolution-informed framework». Molecular Psychiatry. 14 (12): 1072–1082. doi:10.1038/mp.2009.85. PMID 19704409.
  22. ↑ Hultman, C M; Sandin, S; Levine, S Z; Lichtenstein, P; Reichenberg, A (2010 թ․ նոյեմբերի 30). «Advancing paternal age and risk of autism: new evidence from a population-based study and a meta-analysis of epidemiological studies». Molecular Psychiatry. 16 (12): 1203–1212. doi:10.1038/mp.2010.121. PMID 21116277.
  23. ↑ Kong, Augustine; Frigge, Michael L.; Masson, Gisli; Besenbacher, Soren; Sulem, Patrick; Magnusson, Gisli; Gudjonsson, Sigurjon A.; Sigurdsson, Asgeir; Jonasdottir, Aslaug (2012 թ․ օգոստոսի 22). «Rate of de novo mutations and the importance of father's age to disease risk». Nature. 488 (7412): 471–475. doi:10.1038/nature11396. PMC 3548427. PMID 22914163.
  24. ↑ Hatton, Deborah D.; Sideris, John; Skinner, Martie; Mankowski, Jean; Bailey, Donald B.; Roberts, Jane; Mirrett, Penny (2006 թ․ սեպտեմբերի 1). «Autistic behavior in children with fragile X syndrome: Prevalence, stability, and the impact of FMRP». American Journal of Medical Genetics Part A. 140A (17): 1804–1813. doi:10.1002/ajmg.a.31286. PMID 16700053.
  25. ↑ Zoghbi, Huda Y.; Amir, Ruthie E.; Van den Veyver, Ignatia B.; Wan, Mimi; Tran, Charles Q.; Francke, Uta (1999 թ․ հոկտեմբերի 1). «Rett syndrome is caused by mutations in X-linked MECP2, encoding methyl-CpG-binding protein 2». Nature Genetics. 23 (2): 185–188. doi:10.1038/13810. PMID 10508514.
  26. ↑ Sebat, J. (2004 թ․ հուլիսի 23). «Large-Scale Copy Number Polymorphism in the Human Genome». Science. 305 (5683): 525–528. doi:10.1126/science.1098918. PMID 15273396.
  27. ↑ Iafrate, A John; Feuk, Lars; Rivera, Miguel N; Listewnik, Marc L; Donahoe, Patricia K; Qi, Ying; Scherer, Stephen W; Lee, Charles (2004 թ․ օգոստոսի 1). «Detection of large-scale variation in the human genome». Nature Genetics. 36 (9): 949–951. doi:10.1038/ng1416. PMID 15286789.
  28. ↑ Pinto, Dalila; Delaby, Elsa; Merico, Daniele; Barbosa, Mafalda; Merikangas, Alison; Klei, Lambertus; Thiruvahindrapuram, Bhooma; Xu, Xiao; Ziman, Robert (2014 թ․ մայիս). «Convergence of Genes and Cellular Pathways Dysregulated in Autism Spectrum Disorders». The American Journal of Human Genetics. 94 (5): 677–694. doi:10.1016/j.ajhg.2014.03.018. PMC 4067558. PMID 24768552. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=29 (օգնություն)
  29. ↑ Levy, Dan; Ronemus, Michael; Yamrom, Boris; Lee, Yoon-ha; Leotta, Anthony; Kendall, Jude; Marks, Steven; Lakshmi, B.; Pai, Deepa (2011 թ․ հունիս). «Rare De Novo and Transmitted Copy-Number Variation in Autistic Spectrum Disorders». Neuron. 70 (5): 886–897. doi:10.1016/j.neuron.2011.05.015. PMID 21658582.
  30. ↑ Sanders, Stephan J.; Ercan-Sencicek, A. Gulhan; Hus, Vanessa; Luo, Rui; Murtha, Michael T.; Moreno-De-Luca, Daniel; Chu, Su H.; Moreau, Michael P.; Gupta, Abha R. (2011 թ․ հունիս). «Multiple Recurrent De Novo CNVs, Including Duplications of the 7q11.23 Williams Syndrome Region, Are Strongly Associated with Autism». Neuron. 70 (5): 863–885. doi:10.1016/j.neuron.2011.05.002. PMC 3939065. PMID 21658581.
  31. ↑ Sanders, Stephan J.; Ercan-Sencicek, A. Gulhan; Hus, Vanessa; Luo, Rui; Murtha, Michael T.; Moreno-De-Luca, Daniel; Chu, Su H.; Moreau, Michael P.; Gupta, Abha R.; Thomson, Susanne A.; Mason, Christopher E.; Bilguvar, Kaya; Celestino-Soper, Patricia B.S.; Choi, Murim; Crawford, Emily L.; Davis, Lea; Davis Wright, Nicole R.; Dhodapkar, Rahul M.; DiCola, Michael; DiLullo, Nicholas M.; Fernandez, Thomas V.; Fielding-Singh, Vikram; Fishman, Daniel O.; Frahm, Stephanie; Garagaloyan, Rouben; Goh, Gerald S.; Kammela, Sindhuja; Klei, Lambertus; Lowe, Jennifer K.; Lund, Sabata C.; McGrew, Anna D.; Meyer, Kyle A.; Moffat, William J.; Murdoch, John D.; O'Roak, Brian J.; Ober, Gordon T.; Pottenger, Rebecca S.; Raubeson, Melanie J.; Song, Youeun; Wang, Qi; Yaspan, Brian L.; Yu, Timothy W.; Yurkiewicz, Ilana R.; Beaudet, Arthur L.; Cantor, Rita M.; Curland, Martin; Grice, Dorothy E.; Günel, Murat; Lifton, Richard P.; Mane, Shrikant M.; Martin, Donna M.; Shaw, Chad A.; Sheldon, Michael; Tischfield, Jay A.; Walsh, Christopher A.; Morrow, Eric M.; Ledbetter, David H.; Fombonne, Eric; Lord, Catherine; Martin, Christa Lese; Brooks, Andrew I.; Sutcliffe, James S.; Cook, Edwin H.; Geschwind, Daniel; Roeder, Kathryn; Devlin, Bernie; State, Matthew W. (2011 թ․ հունիս). «Multiple Recurrent De Novo CNVs, Including Duplications of the 7q11.23 Williams Syndrome Region, Are Strongly Associated with Autism». Neuron. 70 (5): 863–885. doi:10.1016/j.neuron.2011.05.002. PMC 3939065. PMID 21658581.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Brandler, William M.; Antaki, Danny; Gujral, Madhusudan; Noor, Amina; Rosanio, Gabriel; Chapman, Timothy R.; Barrera, Daniel J.; Lin, Guan Ning; Malhotra, Dheeraj; Watts, Amanda C.; Wong, Lawrence C.; Estabillo, Jasper A.; Gadomski, Therese E.; Hong, Oanh; Fajardo, Karin V. Fuentes; Bhandari, Abhishek; Owen, Renius; Baughn, Michael; Yuan, Jeffrey; Solomon, Terry; Moyzis, Alexandra G.; Maile, Michelle S.; Sanders, Stephan J.; Reiner, Gail E.; Vaux, Keith K.; Strom, Charles M.; Zhang, Kang; Muotri, Alysson R.; Akshoomoff, Natacha; Leal, Suzanne M.; Pierce, Karen; Courchesne, Eric; Iakoucheva, Lilia M.; Corsello, Christina; Sebat, Jonathan (2016 թ․ մարտ). «Frequency and Complexity of De Novo Structural Mutation in Autism». The American Journal of Human Genetics. 98 (4): 667–679. doi:10.1016/j.ajhg.2016.02.018. PMC 4833290. PMID 27018473.
  33. ↑ Iossifov, Ivan; Ronemus, Michael; Levy, Dan; Wang, Zihua; Hakker, Inessa; Rosenbaum, Julie; Yamrom, Boris; Lee, Yoon-ha; Narzisi, Giuseppe; Leotta, Anthony; Kendall, Jude; Grabowska, Ewa; Ma, Beicong; Marks, Steven; Rodgers, Linda; Stepansky, Asya; Troge, Jennifer; Andrews, Peter; Bekritsky, Mitchell; Pradhan, Kith; Ghiban, Elena; Kramer, Melissa; Parla, Jennifer; Demeter, Ryan; Fulton, Lucinda L.; Fulton, Robert S.; Magrini, Vincent J.; Ye, Kenny; Darnell, Jennifer C.; Darnell, Robert B.; Mardis, Elaine R.; Wilson, Richard K.; Schatz, Michael C.; McCombie, W. Richard; Wigler, Michael (2012 թ․ ապրիլ). «De Novo Gene Disruptions in Children on the Autistic Spectrum». Neuron. 74 (2): 285–299. doi:10.1016/j.neuron.2012.04.009. PMC 3619976. PMID 22542183.
  34. ↑ De Rubeis, Silvia; He, Xin; Goldberg, Arthur P.; Poultney, Christopher S.; Samocha, Kaitlin; Ercument Cicek, A.; Kou, Yan; Liu, Li; Fromer, Menachem; Walker, Susan; Singh, Tarjinder; Klei, Lambertus; Kosmicki, Jack; Fu, Shih-Chen; Aleksic, Branko; Biscaldi, Monica; Bolton, Patrick F.; Brownfeld, Jessica M.; Cai, Jinlu; Campbell, Nicholas G.; Carracedo, Angel; Chahrour, Maria H.; Chiocchetti, Andreas G.; Coon, Hilary; Crawford, Emily L.; Crooks, Lucy; Curran, Sarah R.; Dawson, Geraldine; Duketis, Eftichia; Fernandez, Bridget A.; Gallagher, Louise; Geller, Evan; Guter, Stephen J.; Sean Hill, R.; Ionita-Laza, Iuliana; Jimenez Gonzalez, Patricia; Kilpinen, Helena; Klauck, Sabine M.; Kolevzon, Alexander; Lee, Irene; Lei, Jing; Lehtimäki, Terho; Lin, Chiao-Feng; Ma’ayan, Avi; Marshall, Christian R.; McInnes, Alison L.; Neale, Benjamin; Owen, Michael J.; Ozaki, Norio; Parellada, Mara; Parr, Jeremy R.; Purcell, Shaun; Puura, Kaija; Rajagopalan, Deepthi; Rehnström, Karola; Reichenberg, Abraham; Sabo, Aniko; Sachse, Michael; Sanders, Stephan J.; Schafer, Chad; Schulte-Rüther, Martin; Skuse, David; Stevens, Christine; Szatmari, Peter; Tammimies, Kristiina; Valladares, Otto; Voran, Annette; Wang, Li-San; Weiss, Lauren A.; Jeremy Willsey, A.; Yu, Timothy W.; Yuen, Ryan K. C.; Cook, Edwin H.; Freitag, Christine M.; Gill, Michael; Hultman, Christina M.; Lehner, Thomas; Palotie, Aarno; Schellenberg, Gerard D.; Sklar, Pamela; State, Matthew W.; Sutcliffe, James S.; Walsh, Christopher A.; Scherer, Stephen W.; Zwick, Michael E.; Barrett, Jeffrey C.; Cutler, David J.; Roeder, Kathryn; Devlin, Bernie; Daly, Mark J.; Buxbaum, Joseph D. (2014 թ․ հոկտեմբերի 29). «Synaptic, transcriptional and chromatin genes disrupted in autism». Nature. 515 (7526): 209–215. doi:10.1038/nature13772. PMC 4402723. PMID 25363760.
  35. ↑ 35,0 35,1 Iossifov, Ivan; O’Roak, Brian J.; Sanders, Stephan J.; Ronemus, Michael; Krumm, Niklas; Levy, Dan; Stessman, Holly A.; Witherspoon, Kali T.; Vives, Laura; Patterson, Karynne E.; Smith, Joshua D.; Paeper, Bryan; Nickerson, Deborah A.; Dea, Jeanselle; Dong, Shan; Gonzalez, Luis E.; Mandell, Jeffrey D.; Mane, Shrikant M.; Murtha, Michael T.; Sullivan, Catherine A.; Walker, Michael F.; Waqar, Zainulabedin; Wei, Liping; Willsey, A. Jeremy; Yamrom, Boris; Lee, Yoon-ha; Grabowska, Ewa; Dalkic, Ertugrul; Wang, Zihua; Marks, Steven; Andrews, Peter; Leotta, Anthony; Kendall, Jude; Hakker, Inessa; Rosenbaum, Julie; Ma, Beicong; Rodgers, Linda; Troge, Jennifer; Narzisi, Giuseppe; Yoon, Seungtai; Schatz, Michael C.; Ye, Kenny; McCombie, W. Richard; Shendure, Jay; Eichler, Evan E.; State, Matthew W.; Wigler, Michael (2014 թ․ հոկտեմբերի 29). «The contribution of de novo coding mutations to autism spectrum disorder». Nature. 515 (7526): 216–221. doi:10.1038/nature13908. PMC 4313871. PMID 25363768.
  36. ↑ Neale, Benjamin M.; Kou, Yan; Liu, Li; Ma’ayan, Avi; Samocha, Kaitlin E.; Sabo, Aniko; Lin, Chiao-Feng; Stevens, Christine; Wang, Li-San; Makarov, Vladimir; Polak, Paz; Yoon, Seungtai; Maguire, Jared; Crawford, Emily L.; Campbell, Nicholas G.; Geller, Evan T.; Valladares, Otto; Schafer, Chad; Liu, Han; Zhao, Tuo; Cai, Guiqing; Lihm, Jayon; Dannenfelser, Ruth; Jabado, Omar; Peralta, Zuleyma; Nagaswamy, Uma; Muzny, Donna; Reid, Jeffrey G.; Newsham, Irene; Wu, Yuanqing; Lewis, Lora; Han, Yi; Voight, Benjamin F.; Lim, Elaine; Rossin, Elizabeth; Kirby, Andrew; Flannick, Jason; Fromer, Menachem; Shakir, Khalid; Fennell, Tim; Garimella, Kiran; Banks, Eric; Poplin, Ryan; Gabriel, Stacey; DePristo, Mark; Wimbish, Jack R.; Boone, Braden E.; Levy, Shawn E.; Betancur, Catalina; Sunyaev, Shamil; Boerwinkle, Eric; Buxbaum, Joseph D.; Cook Jr, Edwin H.; Devlin, Bernie; Gibbs, Richard A.; Roeder, Kathryn; Schellenberg, Gerard D.; Sutcliffe, James S.; Daly, Mark J. (2012 թ․ ապրիլի 4). «Patterns and rates of exonic de novo mutations in autism spectrum disorders». Nature. 485 (7397): 242–245. doi:10.1038/nature11011. PMC 3613847. PMID 22495311.
  37. ↑ Sanders, Stephan J.; Murtha, Michael T.; Gupta, Abha R.; Murdoch, John D.; Raubeson, Melanie J.; Willsey, A. Jeremy; Ercan-Sencicek, A. Gulhan; DiLullo, Nicholas M.; Parikshak, Neelroop N.; Stein, Jason L.; Walker, Michael F.; Ober, Gordon T.; Teran, Nicole A.; Song, Youeun; El-Fishawy, Paul; Murtha, Ryan C.; Choi, Murim; Overton, John D.; Bjornson, Robert D.; Carriero, Nicholas J.; Meyer, Kyle A.; Bilguvar, Kaya; Mane, Shrikant M.; Šestan, Nenad; Lifton, Richard P.; Günel, Murat; Roeder, Kathryn; Geschwind, Daniel H.; Devlin, Bernie; State, Matthew W. (2012 թ․ ապրիլի 4). «De novo mutations revealed by whole-exome sequencing are strongly associated with autism». Nature. 485 (7397): 237–241. doi:10.1038/nature10945. PMC 3667984. PMID 22495306.
  38. ↑ O’Roak, Brian J.; Vives, Laura; Girirajan, Santhosh; Karakoc, Emre; Krumm, Niklas; Coe, Bradley P.; Levy, Roie; Ko, Arthur; Lee, Choli; Smith, Joshua D.; Turner, Emily H.; Stanaway, Ian B.; Vernot, Benjamin; Malig, Maika; Baker, Carl; Reilly, Beau; Akey, Joshua M.; Borenstein, Elhanan; Rieder, Mark J.; Nickerson, Deborah A.; Bernier, Raphael; Shendure, Jay; Eichler, Evan E. (2012 թ․ ապրիլի 4). «Sporadic autism exomes reveal a highly interconnected protein network of de novo mutations». Nature. 485 (7397): 246–250. doi:10.1038/nature10989. PMC 3350576. PMID 22495309.
  39. ↑ Ronemus, Michael; Iossifov, Ivan; Levy, Dan; Wigler, Michael (2014 թ․ հունվարի 16). «The role of de novo mutations in the genetics of autism spectrum disorders». Nature Reviews Genetics. 15 (2): 133–141. doi:10.1038/nrg3585. PMID 24430941.
  40. ↑ Betancur, Catalina (2011 թ․ մարտ). «Etiological heterogeneity in autism spectrum disorders: More than 100 genetic and genomic disorders and still counting». Brain Research. 1380: 42–77. doi:10.1016/j.brainres.2010.11.078. PMID 21129364.
  41. ↑ «SFARI Gene». SFARI gene. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 21-ին.
  42. ↑ Stefansson, Hreinn; Meyer-Lindenberg, Andreas; Steinberg, Stacy; Magnusdottir, Brynja; Morgen, Katrin; Arnarsdottir, Sunna; Bjornsdottir, Gyda; Walters, G. Bragi; Jonsdottir, Gudrun A.; Doyle, Orla M.; Tost, Heike; Grimm, Oliver; Kristjansdottir, Solveig; Snorrason, Heimir; Davidsdottir, Solveig R.; Gudmundsson, Larus J.; Jonsson, Gudbjorn F.; Stefansdottir, Berglind; Helgadottir, Isafold; Haraldsson, Magnus; Jonsdottir, Birna; Thygesen, Johan H.; Schwarz, Adam J.; Didriksen, Michael; Stensbøl, Tine B.; Brammer, Michael; Kapur, Shitij; Halldorsson, Jonas G.; Hreidarsson, Stefan; Saemundsen, Evald; Sigurdsson, Engilbert; Stefansson, Kari (2013 թ․ դեկտեմբերի 18). «CNVs conferring risk of autism or schizophrenia affect cognition in controls». Nature. 505 (7483): 361–366. doi:10.1038/nature12818. PMID 24352232.
  43. ↑ Shinawi, M.; Liu, P.; Kang, S. H. L.; Shen, J.; Belmont, J. W.; Scott, D. A.; Probst, F. J.; Craigen, W. J.; Graham, B. H.; Pursley, A.; Clark, G.; Lee, J.; Proud, M.; Stocco, A.; Rodriguez, D. L.; Kozel, B. A.; Sparagana, S.; Roeder, E. R.; McGrew, S. G.; Kurczynski, T. W.; Allison, L. J.; Amato, S.; Savage, S.; Patel, A.; Stankiewicz, P.; Beaudet, A. L.; Cheung, S. W.; Lupski, J. R. (2009 թ․ նոյեմբերի 12). «Recurrent reciprocal 16p11.2 rearrangements associated with global developmental delay, behavioural problems, dysmorphism, epilepsy, and abnormal head size». Journal of Medical Genetics. 47 (5): 332–341. doi:10.1136/jmg.2009.073015. PMC 3158566. PMID 19914906.
  44. ↑ 44,0 44,1 Brandler, William M.; Sebat, Jonathan (2015 թ․ հունվարի 14). «From De Novo Mutations to Personalized Therapeutic Interventions in Autism». Annual Review of Medicine. 66 (1): 487–507. doi:10.1146/annurev-med-091113-024550. PMID 25587659.
  45. ↑ Zaslavsky K, Zhang WB, McCready FP, Rodrigues DC, Deneault E, Loo C, Zhao M, Ross PJ, El Hajjar J, Romm A, Thompson T, Piekna A, Wei W, Wang Z, Khattak S, Mufteev M, Pasceri P, Scherer SW, Salter MW, Ellis J (2019) SHANK2 mutations associated with autism spectrum disorder cause hyperconnectivity of human neurons. Nat Neurosci 22(4):556-564
  46. ↑ Miyake K, Hirasawa T, Koide T, Kubota T. Epigenetics in autism and other neurodevelopmental diseases. Adv. Exp. Med. Biol.. 2012;724:91–8. doi:10.1007/978-1-4614-0653-2_7. PMID 22411236.
  47. ↑ Schanen NC. Epigenetics of autism spectrum disorders. Hum. Mol. Genet.. October 2006;15 Spec No 2:R138–50. doi:10.1093/hmg/ddl213. PMID 16987877.
  48. ↑ 48,0 48,1 Gardener H, Spiegelman D, Buka SL. Prenatal risk factors for autism: comprehensive meta-analysis. Br J Psychiatry. 2009;195(1):7–14. doi:10.1192/bjp.bp.108.051672. PMID 19567888. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> թեգ. «Gardener» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ:
  49. ↑ Roullet FI, Lai JK, Foster JA. In utero exposure to valproic acid and autism--a current review of clinical and animal studies. Neurotoxicol Teratol. 2013;36:47–56. doi:10.1016/j.ntt.2013.01.004. PMID 23395807.
  50. ↑ Libbey JE, Sweeten TL, McMahon WM, Fujinami RS. Autistic disorder and viral infections. J Neurovirol. 2005;11(1):1–10. doi:10.1080/13550280590900553. PMID 15804954.
  51. ↑ Mendelsohn NJ, Schaefer GB. Genetic evaluation of autism. Semin Pediatr Neurol. 2008;15(1):27–31. doi:10.1016/j.spen.2008.01.005. PMID 18342258.
  52. ↑ Meyer U, Yee BK, Feldon J. The neurodevelopmental impact of prenatal infections at different times of pregnancy: the earlier the worse?. Neuroscientist. 2007;13(3):241–56. doi:10.1177/1073858406296401. PMID 17519367.
  53. ↑ Chomiak T, Turner N, Hu B. What We Have Learned about Autism Spectrum Disorder from Valproic Acid. Pathol Res Int. 2013;2013:712758. doi:10.1155/2013/712758. PMID 24381784.
  54. ↑ Avella-Garcia CB, Julvez J, Fortuny J, Rebordosa C, García-Esteban R, Galán IR, Tardón A, Rodríguez-Bernal CL, Iñiguez C, Andiarena A, Santa-Marina L, Sunyer J. Acetaminophen use in pregnancy and neurodevelopment: attention function and autism spectrum symptoms. Int J Epidemiol. doi:10.1093/ije/dyw115. PMID 27353198.
  55. ↑ 55,0 55,1 Dufour-Rainfray D, Vourc'h P, Tourlet S, Guilloteau D, Chalon S, Andres CR. Fetal exposure to teratogens: evidence of genes involved in autism. Neurosci Biobehav Rev. 2011;35(5):1254–65. doi:10.1016/j.neubiorev.2010.12.013. PMID 21195109.
  56. ↑ Miller MT, Strömland K, Ventura L, Johansson M, Bandim JM, Gillberg C. Autism associated with conditions characterized by developmental errors in early embryogenesis: a mini review. Int. J. Dev. Neurosci.. 2005;23(2-3):201–19. doi:10.1016/j.ijdevneu.2004.06.007. PMID 15749246.
  57. ↑ «Pathophysiology of autism spectrum disorders: revisiting gastrointestinal involvement and immune imbalance». World J Gastroenterol (Review). 20 (29): 9942–51. 2014. doi:10.3748/wjg.v20.i29.9942. PMC 4123375. PMID 25110424.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  58. ↑ Román GC. Autism: transient in utero hypothyroxinemia related to maternal flavonoid ingestion during pregnancy and to other environmental antithyroid agents. J Neurol Sci. 2007;262(1–2):15–26. doi:10.1016/j.jns.2007.06.023. PMID 17651757.
  59. ↑ Xu, Guifeng. Maternal Diabetes and the Risk of Autism Spectrum Disorders in the Offspring: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders. 22 September 2013;44(4):766–775. doi:10.1007/s10803-013-1928-2. PMID 24057131.
  60. ↑ Li YM et al.. Association Between Maternal Obesity and Autism Spectrum Disorder in Offspring: A Meta-analysis. J Autism Dev Disord. doi:10.1007/s10803-015-2549-8. PMID 26254893.
  61. ↑ «Neurodevelopment: The Impact of Nutrition and Inflammation During Preconception and Pregnancy in Low-Resource Settings». Pediatrics (Review). 139 (Suppl 1): S38–S49. 2017. doi:10.1542/peds.2016-2828F. PMID 28562247.
  62. ↑ Kolevzon A, Gross R, Reichenberg A. Prenatal and perinatal risk factors for autism. Arch Pediatr Adolesc Med. 2007;161(4):326–333. doi:10.1001/archpedi.161.4.326. PMID 17404128.
  63. ↑ Weisskopf MG, Kioumourtzoglou MA, Roberts AL. Air Pollution and Autism Spectrum Disorders: Causal or Confounded?. Current Environmental Health Reports. 2(4):430–439. doi:10.1007/s40572-015-0073-9. PMID 26399256.
  64. ↑ Flores-Pajot MC, Ofner M, Do MT, Lavigne E, Villeneuve PJ. Childhood autism spectrum disorders and exposure to nitrogen dioxide, and particulate matter air pollution: A review and meta-analysis. Environmental Research. doi:10.1016/j.envres.2016.07.030. PMID 27609410.
  65. ↑ Rutter M. Incidence of autism spectrum disorders: changes over time and their meaning. Acta Paediatr. 2005;94(1):2–15. doi:10.1111/j.1651-2227.2005.tb01779.x. PMID 15858952.
  66. ↑ Ashwood P, Van de Water J. Is autism an autoimmune disease? Autoimmun Rev. 2004;3(7–8):557–562. doi:10.1016/j.autrev.2004.07.036. PMID 15546805.
  67. ↑ Ashwood P, Wills S, Van de Water J. The immune response in autism: a new frontier for autism research. J Leukoc Biol. 2006 [archived 2006-10-05; cited 2008-02-27];80(1):1–15. doi:10.1189/jlb.1205707. PMID 16698940.
  68. ↑ Stigler KA, Sweeten TL, Posey DJ, McDougle CJ. Autism and immune factors: a comprehensive review. Res Autism Spectr Disord. 2009;3(4):840–860. doi:10.1016/j.rasd.2009.01.007.
  69. ↑ Wills S, Cabanlit M, Bennett J, Ashwood P, Amaral D, Van de Water J. Autoantibodies in autism spectrum disorders (ASD). Ann N Y Acad Sci. 2007;1107:79–91. doi:10.1196/annals.1381.009. PMID 17804535.
  70. ↑ Schmitz C, Rezaie P. The neuropathology of autism: where do we stand?. Neuropathol Appl Neurobiol. 2008;34(1):4–11. doi:10.1111/j.1365-2990.2007.00872.x. PMID 17971078.
  71. ↑ Wu S. Family history of autoimmune diseases is associated with an increased risk of autism in children: A systematic review and meta-analysis.. Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 55:322–332. doi:10.1016/j.neubiorev.2015.05.004. PMID 25981892.
  72. ↑ Fox E, Amaral D, Van de Water J. Maternal and fetal antibrain antibodies in development and disease. Dev Neurobiol. 2012;72(10):1327–1334. doi:10.1002/dneu.22052. PMID 22911883.
  73. ↑ Kočovská E, Fernell E, Billstedt E, Minnis H, Gillberg C. Vitamin D and autism: clinical review. Res Dev Disabil. 2012;33(5):1541–1550. doi:10.1016/j.ridd.2012.02.015. PMID 22522213.
  74. ↑ 74,0 74,1 Zafeiriou DI, Ververi A, Vargiami E. Childhood autism and associated comorbidities. Brain Dev. 2007;29(5):257–272. doi:10.1016/j.braindev.2006.09.003. PMID 17084999.
  75. ↑ Կաղապար:Vcite book
  76. ↑ Kanner L. Autistic disturbances of affective contact. Nerv Child. 1943;2:217–250. Reprinted in Acta Paedopsychiatr. 1968;35:100–136.
  77. ↑ Kanner L. Problems of nosology and psychodynamics in early childhood autism. Am J Orthopsychiatry. 1949;19:416–426.
  78. ↑ Gardner M. The brutality of Dr. Bettelheim. Skeptical Inquirer. 2000;24:12–14.
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 Retraction – Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children. Lancet. 2010-02-06;375(9713):445. doi:10.1016/S0140-6736(10)60175-4. PMID 20137807. Lay summary: BBC News, 2010-02-02.
  80. ↑ Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children. Lancet. 351(9103):637–641. doi:10.1016/S0140-6736(97)11096-0. PMID 9500320.Կաղապար:Retracted paper
  81. ↑ Murch SH, Anthony A, Casson DH et al. Retraction of an interpretation. Lancet. 2004;363(9411):750. doi:10.1016/S0140-6736(04)15715-2. PMID 15016483.
  82. ↑ Deer B. The MMR-autism crisis – our story so far; 2008-11-02 [Retrieved 2008-12-06].
  83. ↑ 83,0 83,1 Centers for Disease Control and Prevention. Measles, mumps, and rubella (MMR) vaccine; 2008-12-23 [Retrieved 2009-02-14].
  84. ↑ 84,0 84,1 Institute of Medicine, National Academy of Sciences. Immunization safety review: vaccines and autism; 2004 [archived 2007-06-23; Retrieved 2007-06-13].
  85. ↑ National Health Service. MMR the facts [archived 2007-06-15; Retrieved 2007-06-13].
  86. ↑ Wakefield's article linking MMR vaccine and autism was fraudulent. BMJ. 342:c7452. doi:10.1136/bmj.c7452. PMID 21209060.
  87. ↑ How the case against the MMR vaccine was fixed. BMJ. 342:c5347. doi:10.1136/bmj.c5347. PMID 21209059.
  88. ↑ Study linking vaccine to autism was fraud. 2011-01-05 [Retrieved 2011-01-06]. Associated Press. NPR.
  89. ↑ Retracted autism study an 'elaborate fraud,' British journal finds. (Atlanta) 2011-01-06 [Retrieved 2011-01-06].
  90. ↑ «Vaccines, blood and biologics: thimerosal in vaccines». US Food and Drug Administration. 2012. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  91. ↑ https://sciencebasedmedicine.org/mercury-in-vaccines-and-autism-a-failed-hypothesis/
  92. ↑ American Medical Association. AMA Welcomes New IOM Report Rejecting Link Between Vaccines and Autism; 2004-05-18 [archived 2012-10-06; Retrieved 2007-07-23].
  93. ↑ American Academy of Pediatrics. What Parents Should Know About Thimerosal; 2004-05-18 [archived 2007-07-08; Retrieved 2007-07-23].
  94. ↑ Also published (2007) in Can J Infect Dis Med Microbiol 18 (3): 177–179. PubMed.
  95. ↑ «Thimerosal in vaccines». Center for Biologics Evaluation and Research, U.S. Food and Drug Administration. 2007 թ․ սեպտեմբերի 6. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  96. ↑ World Health Organization (2006). «Questions and answers about autism spectrum disorders (ASD)». Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  97. ↑ European Medicines Agency. EMEA Public Statement on Thiomersal in Vaccines for Human Use; 2004-03-24 [archived 2007-06-10; Retrieved 2007-07-22].
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աուտիզմի_առաջացման_պատճառներ&oldid=9804356» էջից