Վիքիպեդիա

Այնտեղ, որտեղ ապրում են հրեշները

«Այնտեղ,որտեղ ապրում են հրեշները», մանկական գիրք, որը նկարազարդված է ամերիկացի գրող և նկարիչ Մորիս Սենդակի կողմից։ Հրապարակվել է 1963 թվականին «Harper & Row» հրատարակչությունում՝ դառնալով ԱՄՆ մանկական ժամանակակից գրականության դասական գլուխգործոցը։ Գիրքն ընդգրկված է աշխարհի ամենավաճառված գրքերի ցանկում (ավելի քան 19 միլիոն կրկնօրինակ 2008 թվականի դրությամբ[1]), այն թարգմանված է բազմաթիվ լեզուներով։ Գրքի հիման վրա նկարահանվել է մուլտֆիլմ, ստեղծվել է օպերա, իսկ 2009 թվականին լույս է տեսել լիամետրաժ ֆիլմ, որը մեծ ճանաչում է ձեռք բերել։

Այնտեղ, որտեղ ապրում են հրեշները
անգլ.՝ Where the Wild Things Are
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրֆենթեզի
Ձևնկարազարդ գիրք
ՀեղինակՄորիս Սենդակ
Երկիր ԱՄՆ
Բնագիր լեզուիսպաներեն
ՆկարազարդողՄորիս Սենդակ
ՀրատարակչությունHarper
Հրատարակվել էնոյեմբերի 13, 1963
 Where the Wild Things Are

Ռուսերեն թարգմանությամբ գիրքը լույս է տեսել 2014 թվականի վերջում, արդեն հեղինակի մահվանից հետո և բնօրինակի հրապարակումից ավելի քան կես դար անց։

Պատմություն խմբագրել

«Հրեշները» դարձել է Սենդակի առաջին հեղինակային գիրքը, որը մինչ այդ լուսաբանել են այլ գրողներ։

Գրքի վրա աշխատանքը ՍԵնդակն սկսել է 1955 թվականին, լույս տեսնելուց ութ տարի առաջ, ընդ որում, գրքի սևագիր տարբերակում հրեշների փոխարեն մարմնավորել են ձիերը, և ենթադրյալ անվանումը պետք է լիներ «Այնտեղ, որտեղ ապրում են ձիերը» (Where the Wild Horses Are)։ Սակայն հրատարակիչն առաջարկել է փոխել այդ հերոսներին ինչ-որ այլ «էակներով», քանի որ պարզվել է, որ նկարչի մոտ չի ստացվում նկարել ձիեր[2]։Խորհելով այն մասին, թե ինչպիսի տեսք կարող են ունենալ «էակները», Սենդակը հիշում է իր մանկական տպավորությունների մասին, երբ նա գնում էր այցելության իր հարազատների տուն, որոնք հոգնեցնում էին իրեն և ասում․«Դու այնքան համով ես, որ ես քեզ հիմա կուտեմ »[3][4][5]։ Հետագայում, երբ Սենդակն աշխատում էր երգահան Օլիվեր Կլասենի հետ՝ գրքի մոտիվներով օպերայի ստեղծման վրա, նա հրեշներին տվեց իր բարեկամների անունները (Ցիպի,Մոյշե, Ահարոն, Էմիլ և Բեռնարդ)։

Գրքի հրատարակումից հետո սկզբնական շրջանում արգելում էին վաճառքը գրախանութներում և տալիս էին բացասական գնահատական, առաջին հերթին Մակսի և մոր միջև ակնառու վեճի պատճառով, որը ընդունված չէր այդ ժամանակաշրջանի մանկական գրականության մեջ։ Անցավ գրեթե երկու տարի, մինչ գրադարանավարներն ու ուսուցիչներն ամբողջովին գիտակցեցին, որ երեխաները ձգտում են կարդալ այդ գիրքը և մշտապես հարցնում դրանից․ շուտով և գրքի գրախոսությունը դարձավ ավելի թույլատրելի[6]։ Բացի դրանից, 1964 թվականին այն արժանացավ Կալդեկոտի անվան լավագույն նկարազարդումներով գիրքը մեդալին[7]։

Սյուժե խմբագրել

Գրքի գլխավոր հերոսը մի տղա էր Մակս անունով, ով խաղում էր տանը և հագնվում էր գայլի պես։ Մի քանի չարաճճի արարքներից հետո մայրը նրան անվանում է «հրեշ» (Wild Thing), իսկ նա ի պատասխան ասում է․«Ես քեզ կուտեմ»։ Այդ ժամանակ մայրը նրան ուղարկում է քնելու՝ առանց ընթրել։ Իր սենյակում Մակսը իրեն պատկերացնում է, որ շուրջը գտնվում է անանցանելի անտառ։ Հետո նա նավով լողում է ծովում և հայտնվում Հրեշների Աշխարհում։ Հրեշները, բնակեցնելով երկիրը, ունեին վախեցնող տեսք (խոշոր չափեր ՝ ժանիքներ և եղջյուրներ), միայն թե Մակսը հմայում է նրանց, քանի որ կարողանում է «նայել նրանց դեղին աչքերին՝ առանց թարթելու»։ Նա դառնում է բոլոր հրեշների թագավորը և հրամայում է նրանց կազմակերպել վայրի խնջույքներ, որոնց մասնակցում է և ինքը։ Միայն թե շուտով նրան սկսում է այս ամենը ձանձրացնել, և նա արդեն հրեշներին ուղարկում է քնելու՝ առանց ընթրել։ Մակսը զգում է իրեն միայնակ և վերադառնում է նավ, չնայած այն հանգամանքին, որ հրեշները խնդրում են նրան մնալ և գոռում են ․«Մենք քեզ կուտենք, մենք քեզ սիրում ենք»։ Հայտնվելով իր սենյակում՝ Մակսը հայտնաբերում է սեղանին դեռևս տաք ընթրիք։

Գեղարվեստական առանձնահատկություններ խմբագրել

  • Գրքի տեքստը ծավալով մեծ չէ, ընդամենը (անգլերեն բնօրինակում) 338 բառ։ Աշխատանքի ընթացքում Սենդակը նույնիսկ կրճատել է սկզբնական տեքստը, քանի որ ցանկանում էր, որ պատմությունը մեծ մասամբ մատուցվեր նկարների միջոցով[3]։
  • Սենդակի ստեղծագործություններում քննադատները գտնում են Ուիլյամ Բլեյքի պոեզիայի ազդեցությունը, մասնավորապես, Բլեյկի վագրերի հայտնի կերպարը կարելի է համադրել Սենդակի հրեշների հետ[3]։

Էկրանավորումներ և բեմադրություններ խմբագրել

  • 1993 թվականին ռեժիսոր Ջին Դեյչը գրքի հիման վրա նկարահանել է կարճամետրաժ անիմացիոն ֆիլմ, որում պատկերը հիմնված է եղել Սենդակի օրիգինալ նկարազարդումների վրա, տեքստը կարդացվել է Ալեն Սվիֆտի կողմից, իսկ ֆիլմի երաժշտությունը ստեղծվել է Դեյչի կողմից։1988 թվականին նկարահանվել է մուլտֆիլմի այլ տարբերակ կոնկրետ երաժշտությամբ և տեքստն ընթերցել է Պիտեր Շիկելը։
  • 1970-ական թվականների երկրորդ կեսին Սենդակը գրքի հիման վրա գրել է լիբրետո համանուն օպերայի համար, որի երաժշտությունը ստեղծել է բրիտանացի երաժիշտ Օլիվեր Կնասենը։ Օպերան մասամբ ցուցադրվել է 1980 թվականին Բրյուսելում, իսկ 1984 թվականին Լոնդոնում կայացել է առաջին ամբողջական ցուցադրությունը։ Հետագայում օպերան ցուցադրվել է ԱՄՆ-ում՝ 1985 թվականին Սեյնթ Փոլում և 1987 թվականին Նյու Յորքում։ Սենդակը նաև մշակել է Մոցարտի «Կախարդական սրինգ» ներկայացման հագուստը և դեկորացիան[3]։ Հետագայում, 1997 թվականին, Սենդակի լիբրետոյի հիման վրա բեմադրվել է նաև «Հրեշներ»-ի բալետային տարբերակը։
  • 1993 թվականին Ուոլթ Դիսնեյ ընկերությունն սկսում է համակարգչային հատուկ էֆեկտների փորձարկումը գրքի հնարավոր էկրանավորման համար[8]։ Ֆիլմի նկարահանումները երկար են տևում և ժամանակի ընթացքում այն էականապես փոխվում է։ Գրքի հիման վրա լիամետրաժ ֆիլմը նկարահանել է Սպայկ Ջոնսը, որը լույս է տեսել 2009 թվականի հոկտեմբերի 16-ին։ Սցենարի հեղինակները Ջոնս և Ջեյվ Էջերսն են, իսկ Սենդակը հանդես է եկել պրոդյուսերներից մեկի դերում։ 2009 թվականին տեղի ունեցավ ֆիլմի հրապարակումը՝ Ջեյվ Էջերսի բեմադրմամբ։ Նույն թվականին դուրս եկավ նաև ֆիլմի մոտիվներով վիդեոխաղը Where the Wild Things [9]։

Թարգմանություններ խմբագրել

  • Ռուսերենով գրքի թարգմանությունը տպագրվել է «Ուրախ նկարներ» (ռուս.՝ «Весёлые картинки») ամսագրում 1988 թվականին (առանց թարգմանչին նշելու)[10]։
  • 1989 թվականին Էննա Սոոսաարի էստոներեն թարգմանությունը լույս է տեսել Տալլինում առանձին գրքով՝ հատուկ նկարազարդումներով[11]։
  • ՍԵնդակի գրքի ռուսերեն անվանումը փոխանցվել է ոչ միայն որպես «Այնտեղ, որտեղ ապրում են հրեշները», նաև՝ «Այնտեղ, որտեղ հրեշներն են ապրում»[12], և նույնիսկ «Որտեղ ապրում են վայրի տղաներ»[13]։ 1988 թվականի ամսագրում թարգմանությունն ունի «Հյուր Իսկական Հրեշներին» վերնագիրը, իսկ 1988 թվականի էստոնական ամսագրի շապիկի վերջին էջի թարգմանությամբ ունի «Այնտեղ, որտեղ ապրում են սատանաները» վերնագիրը։
  • 2014 թվականի վերջում գիրքը հրատարակչի կողմից հրապարակվել է «Վարդագույն շարֆ»՝ Եվգենի Կանիշենի ռուսերեն թարգմանությամբ[14]։ Գրքի անվանումը հրատարակվել է «Այնտեղ, որտեղ ապրում են հրեշները» տարբերակով։

Հիշատակումներ զանգվածային մշակույթում խմբագրել

  • «The Girl Who Slept Too Little» անիմացիոն սերիալի 17-րդ եթերաշրջանում «Симпсоны» գրքում հիշատակվում է «Վայրի գազանների երկիր» անվանումով (The Land of Wild Beasts)[15]։
  • Ամերիկյան մետալ խումբ Metallica-ն գրքի մոտիվներով գրել է «Where The Wild Things Are» երգը ReLoad ալբոմից։

Նշանակալից հանրային կատարումներ խմբագրել

  • 2016 թվականի մարտի 28-ին ԱՄՆ-ի նախագահ Բարաք Օբաման և նրա կինը՝ Միշելը, Սպիտակ Տանը Սուրբ Զատկի տոնի առթիվ բարձրաձայն կարդացին Սենդակի գիրքը, հրավիրելով բոլոր ցանկացողներին միանալ իրենց՝ քննարկելու ստեղծագործությունում նկարագրված իրադարձությունները[16][17]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Thornton, Matthew «Wild Things All Over» (Publishers Weekly, February 4, 2008)
  2. ↑ Warrick, Pamela. «Facing the Frightful Things» // Los Angeles Times (October 11, 1993).
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Marcovitz, Hal. Maurice Sendak. (Who wrote that?) Infobase Publishing, 2006. ISBN 0-7910-8796-4
  4. ↑ «Wild Things: The Art of Maurice Sendak». www.tfaoi.com. April 15 - August 14, 2005. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  5. ↑ Brockes, Emma (2011 թ․ հոկտեմբերի 2). «Maurice Sendak: 'I refuse to lie to children'». The Guardian. London. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  6. ↑ Интервью в видеосюжете к публикации: Hugh Hart. Review: «Where the Wild Things Are Is Woolly, But Not Wild Enough» (October 16, 2009)
  7. ↑ American Library Association: Caldecott Medal Winners.
  8. ↑ «Early CG Experiments by John Lasseter and Glen Keane». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  9. ↑ «Where The Wild Things Are: The Videogame». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
  10. ↑ В гостях у Настоящих Чудовищ // «Весёлые картинки». 1988. № 12.
  11. ↑ Sendak, Maurice. Seal, kus elavad metsakollid; Ingl. k. tlk. E. Soosaar; Iil. M. Sendak. — Tln.: Eesti Raamat, 1989. — ISBN 5450003854 (Там, где лешие живут / Рассказал и нарисовал М. Сендак; Пер. с англ. Э. Соосаар. Таллинн: Ээсти раамат, 1989.)
  12. ↑ Мяэотс О. Морис Сендак — повелитель диких чудищ // «Детская литература». 1997. № 3. — С. 41—50. (См. также: Ольга Мяэотс. МОРИС СЕНДАК (MAURICE SENDAK) Արխիվացված 2010-11-25 Wayback Machine.)
  13. ↑ Мир сказок: Антология / Сост. Н. Будур. — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2005. — С. 443. ISBN 978-5-373-03803-4
  14. ↑ Сендак М. Там, где живут чудовища / написал и нарисовал М. Сендак; пер. с англ. Е. Канищевой. М.: Розовой жираф, 2014. 37 с. ISBN 978-5-4370-0071-7
  15. ↑ «The Simpsons — Season 17, Episode 2: The Girl Who Slept Too Little — TV.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  16. ↑ Michelle and Barack Obama perform Where the Wild Things Are at White House for Easter | People | News | The Independent
  17. ↑ Michelle and Barack Obama read Where the Wild Things Are – video | Life and style | The Guardian

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այնտեղ, որտեղ ապրում են հրեշները» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Այնտեղ,_որտեղ_ապրում_են_հրեշները&oldid=9490473» էջից