Ալկմենե (Հերակլեսի մայր)

Ալկմենե (հին հունարեն՝ Ἀλκμήνη, լատին․՝ Alcmena, Alcmene), հին հունական առասպելների կերպար[7]։

Ալկմենե
ՏեսակՀին հունական դիցաբանության կերպար
ԴիցաբանությունՀունական դիցաբանություն
Սեռիգական
ՀայրԷլեկտրիոն[1]
ԱմուսինAmphitryon?[1][2][3] և Ռադամանտուս[1][4][2]
ԿողակիցԶևս
ԶավակներՀերակլես[1][3], Հերկուլես, Iphicles?[2][3][5], Laonome?, Erythrus? և Gortys?
Թաղման վայրTomb of Alkmene at Megara?[6]
 Alcmene Վիքիպահեստում
Հերակլեսի ծնունդը, Ջեան Քուսակ Ֆրանսուա Լե Բարբիեի

Միկեն Էլեկտրիոն թագավորի[8] և Անաքսոյի դուստրը (ըստ Եվրիպիդեսի և Պլուտարքոսի՝ Լիսիդիկայի, Պելոպսի դուստրը)[9][10]։ Ըստ Ասիայի՝ Ամֆիարայի և Էրիֆիլայի դուստրը[11]։

Ամփիտրիոնի կինը, որից նա ծնել է Իֆիկլեսին. Զևսի կերպարանքն ընդունած Ամֆիտրիոնից ծագել է Ալքիդեսը, որը հետագայում վերցրել է Հերակլես անունը[12]։ Զևսը նրա հետ անցկացրել է երկու անընդմեջ գիշեր[13], նաև օր, որը վերածվել է գիշերվա, կամ 3 երեկո[14], կամ 4 գիշեր անընդմեջ[15], կամ 9 գիշեր[16]։ Իֆիկլեսը և Ալքիդեսը երկվորյակներ էին։ Ալկմենեից մահկանացու և աստվածային երեխաների ծննդյան առասպելը, այսպես կոչված, երկվորյակների պաշտամունքի դրսևորում է։ Այդ առասպելներում արտացոլվել է այն հավատալիքը, որ երկվորյակների ծննդյան ժամանակ նրանցից միայն մեկն է բեղմնավորվում մահկանացու հոր կողմից։ Երկրորդը բեղմնավորում է ինչ-որ գերբնական էակներից մեկը։

Ալկմենեն 7 օր ու գիշեր չէր կարող ծնել Հերակլեսին[17]։ Վարկածներից մեկի համաձայն՝ ծնելով Հերակլեսին՝ նա տղային տեղափոխել է Հերակլեսի հովիտ։ Հերան նրան կուրծք է տվել, բայց երեխային հետ է շպրտել։ Աթենասը նրան տարել է մոր մոտ և պատվիրել է կերակրի նրան[18]։ Կամ Զևսից խաբված Հերան կերակրել է երեխային[19]։ Կամ Հերմեսը նրան տարել է երկինք և դրել Հերայի ծծակին, բայց Հերան թափահարել է այն, և կաթից ձևավորել է Ծիր կաթինը[20]։

Ամուսնու մահից հետո նա ամուսնացել է Բեոտիայի Օկամա քաղաքում բնկավող Զևսի որդու՝ Ռադամանտուսի հետ։ Ավելի հին լեգենդի համաձայն՝ Զևսը Հերմեսին պատվիրել է իր դիակը տեղափոխել օրհնյալների կղզի, որտեղ էլ նա ամուսնացած էր Ռադամանտուսի հետ։ Որպես Հերակլեսի մայր և Հերմեսի նախահայր՝ նա բազմիցս գովերգվել է հույն բանաստեղծների կողմից։ Հայտնի սյուժե է նաև այն դեպքը, երբ Իֆիկլեսի որդին՝ (Ալկմենի թոռ) Իոլաուսը, ճակատամարտում ձեռք է գցում Եվրիստեոսի գլուխը, որը երկար տարիներ հետապնդում էր Հերակլեսին։ Երբ գլուխը բերում են Ալկմենեին, վերջինս հանում է նրա (Եվրիստեուսի) աչքերը։

Գիլի մահից հետո Ալկմենեն գնում է Թեբե (Հունաստան) և այնտեղ անհետ կորչում և սկսում է աստվածների հետ հավասար պաշտվել թեբեացիների կողմից[21]։ Կամ նա մահացել է դեպի Մեգարա տանող ճանապարհին՝ Արգոսից Թեբե գնալիս, Դելֆիի բանախոսն ասել է, որ ավելի լավ է թաղել նրան Մեգարայում, նրա հուշարձանը ցույց են տալիս Մեգարայում[22]։ Ըստ թեբեացիների՝ երբ նա մահացել է, դարձել է քար[23]։ Հերակլիդեսը ապրում էր Թեբում՝ Էլեկտրայի դարպասի մոտ։ Երբ նա մահացել է, դագաղում հայտնաբերվել է քար։ Հերմեսը այն տարել է Երանության կղզիներ և կնության տվել Ռադամանտին[24]։ Թեբացիները քարը դրել են սուրբ պուրակում, որտեղ գտնվում է Ալկմենեի հերոնը[25]։ Ռալիմանտի և Ալկմենեի գերեզմանները նույնպես Գալիարտում էին[26]։ Ոդիսևսը հանդիպում է նրան Հադեսում[27]։

Էսքիլեսի «Ալկմենե» ողբերգության, Եվրիպիդեսի «Հերակլիդես» և «Ալկմենե» ողբերգությունների գլխավոր հերոսը, Իոն Խիոսացիու, Ասթիմանտ Կրտսերի, Սենեկայի «Հերկուլեսը Էթեի վրա» ողբերգության գործող անձն է։

1864 թվականին հայտնաբերված ստղակերպը անվանվել է Ալկմենեի պատվին։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Любкер Ф. Alcmena (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 60.
  2. 2,0 2,1 2,2 Алкмена (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. АндреевскийСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 452.
  3. 3,0 3,1 3,2 Любкер Ф. Amphitruo (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 82.
  4. Любкер Ф. Rhadamanthys (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1152.
  5. Любкер Ф. Iphicles (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 666.
  6. Παυσανίας 1.41.1 // Հունաստանի նկարագրություն (հին հունարեն.)
  7. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.60
  8. Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека II 4, 5-6 далее
  9. Еврипид. Гераклиды 210
  10. Плутарх. Тесей
  11. Павсаний. Описание Эллады V, 17, 7
  12. Гомер. Илиада XIV 323
  13. Проперций. Элегии II 22, 25; Овидий. Скорбные элегии II 1, 402; Сенека. Геркулес в безумье 24; Нонн. Деяния Диониса XXV 239
  14. Ликофрон. Александра 32
  15. Лукиан. Разговоры богов 10, 1
  16. Климент. Протрептик 33, 3; Арнобий. Против язычников IV 26
  17. Овидий. Метаморфозы IX 292
  18. Диодор Сицилийский. Историческая библиотека IV 9, 6
  19. Павсаний. Описание Эллады IX 25, 2
  20. Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 44
  21. Диодор Сицилийский. Историческая библиотека IV 58, 6
  22. Павсаний. Описание Эллады I 41, 1
  23. Павсаний. Описание Эллады IX 16, 7
  24. Антонин Либерал. Метаморфозы 33, 3
  25. Антонин Либерал. Метаморфозы 33, 4
  26. Плутарх. Лисандр 28
  27. Гомер. Одиссея XI 266
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալկմենե (Հերակլեսի մայր)» հոդվածին։