Ալեքսանդր Քեմուրջյան
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Ալեքսանդր Լևոնի Քեմուրջյան (ռուս.՝ Александр Леонович Кемурджиан, հոկտեմբերի 4, 1921, Վլադիկավկազ, ՌԽՖՍՀ - փետրվարի 24, 2003, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան), հայ խորհրդային ականավոր գիտնական, ինժեներ-կոնստրուկտոր, գյուտարար։ Աշխարհում առաջին լուսնագնացներ և մարսագնացների ստեղծողը։ Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1971), պրոֆեսոր (1971)։ Լենինյան մրցանակի դափնեկիր (1973)։
ԿենսագրությունԽմբագրել
Ալեքսանդր Քեմուրջյանը ծնվել է 1921 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, Ռուսաստանի Վլադիկավկազ քաղաքում։ 1941 թվականին ընդունվում է Մոսկվայի Ն. Բաումանի անվան պետական տեխնիկական համալսարան։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում համալսարանական դասընթացները կազմակերպվում են Իժևսկ քաղաքում, որտեղ Ալեքսանդր Քեմուրջյանը որպես ուսանող ներգրավվում է տանկերի վերանորոգման ինժեներական խմբում: 1942 թվականին որպես Խորհրդային բանակի կամավորական մեկնելով Արևելյան ռազմաճակատ անցնում է հերոսական ուղի Կուրսկի ելուստից մինչև Պոմերանիա: 1942-1945 թվականներին Խորհրդային բանակում ծառայությունների համար նա պարգևատրվել է «Արիության», «Կարմիր աստղի», «Հայրենական պատերազմի», «Պատվո» նշանների շքանշաններով և «Մարտական վաստակի համար» մեդալով: Պատերազմի ավարտից հետո վերադառնալով ուսմանը Քեմուրջյանը համալսարանն ավարտում է արդեն 1951 թվականին գերազանցության դիպլոմով և անմիջապես աշխատանքի անցնում Լենինգրադի տրանսպորտային մեքենաշինության գիտահետազոտական ինստիտուտում։ 1969-1991 թվականներին հանդիսացել է նույն ինստիտուտի փոխտնօրենը և գլխավոր կոնստրուկտորը, 1991 թվականից նշանակվել ինստիտուտի գլխավոր խորհրդական։
Տաղանդավոր ինժեների գիտական աշխատանքները վերաբերում են շարժիչների հովացման բարձրջերմաստիճանային համակարգերին, «Լուսնագնաց» կայանների ինքնագնաց շասսիների, մասնագիտացված ռոբոտների, Մարսի և նրա արբանյակ Ֆոբոսի մակերևույթի, Վեներայի ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման շարժական սարքերի ստեղծման հարցերին։
Խորհրդային միությունում ստեղծված ինքնագնաց շասիներիով տեղաշարժվող լուսանագնացներն աշխարհում առաջին 1970, 1973 թվակաների իրականացրել են բարդ առաքելություններ լուսնի վրա:
Մոլորակագնացներ, լուսնագնացներԽմբագրել
Ալեքսանդր Քեմուրջյանը հանդիսանում է խորհրդային մոլորակագնացության ճարտարագիտական դպրոցի հիմնադիրը: Նրա հիմնադրել է տեխնոլոգիական նոր ուղղություն ՝ տիեզերական տրանսպորտի ճարտարագիտություն:
1963-1973 թվականներին Քեմուրջյանի ղեկավարած ճարտարագետների խումբը աշխատել է լուսնագնացների և փոքր մարսագնացների ավտոմատ կառավարվող շասիների նախագծման և ստեղծման ուղղություններով: Արդյունքում տաղանդավոր ճարտարագետի ղեկավարած խումբը ստեղծում է աշխարհում առաջին տիեզերական նշանակության ռոբոտ-տրանսպորտ հանդիսացող լուսանգնացները, մարսագնացները: Տիեզերական նոր տեխնիկայի շնորհիվ հնարավոր է դառնում ստանալ տվյալներ Լուսնի և Վեներա մոլորակի գրունտների վերաբերյալ:
1970-1973 թվականներին Քեմուրջյանի ղեկավարած, 150 ճարտարգետներից բաղկացած, գիտական խումբը նախագծում և ստեղծում է «Լունախոդ 1» և «Լունախոդ 2» լուսնագնացները:
«Լունախոդ 1», մոլորակագնացը 1970 թվականի նոյեմբերի 10-ին Երկիր մոլորակից մեկնարկելով իր առաքելությունը նոյեմբերի 17-ին վայրէջք է կատարել Լուսնի մակերևույթին:756 կգ կշռող լուսանագնացը իր մեջ կրում էր տեսախցիկներ և ռադիոհաղորդիչներ: Այն ճանապարհորդել է լուսնի վրա մոտավորապես 10 ամիս անցնելով 11 կմ ճանապարհ՝ դեպի Երկրի կայաններ ուղարկելով շուրջ 20 000 լուսանկարներ, 200 համայնապատկերներ, ինչպես նաև կատարել է լուսնային մակերևույթի շուրջ 500 փորձարկումներ:
1971 թվականի դեկտեմբերի 2-ին գիտական խմբի ստեղծած «Մարս 3» մոլորակագնացը առաջինն էր, որ փափուկ վայրէջք է կատարել Մարս մոլորակի վրա իր մեջ տանելով «PROP-M» 4.5 կգ կշռող փոքր ռոբոտ լուսանգնացը: Սակայն վայրէջքից 14.5 վայրկյան անց Մարս մոլորակի վրա սկսված ուժգին հողմամրրիկի պատճառով կապը կայանի հետ կորում է:
«STR 1 » ռոբոտներԽմբագրել
1986 թ. մայիսին, Չեռնոբիլի միջուկային աղետի ժամանակ, Քեմուրջյանը անձամբ մասնակցել է փրկարարական աշխատանքներին: Ամենակարճ ժամանակում հանճարեղ ինժեների ղեկավարությամբ նախագծվել և արտադրվել են «STR-1» ռոբոտները: Այս տրանսպորտային ինքնավար ռոբոտներն աշխատել են ավելի քան 200 ժամ և հեռացրել ավելի քան 90 տոննա ռադիոակտիվ նյութեր: Չերնոբիլյան աղետի փրկարարական աշխատանքներում հատուկ ռոբոտատեխնիկայի ներգրավումը բազմաթիվ անգամներ արագացրեց ռադիոակտիվ թափոնների հավաքման աշխատանքները՝ բացառելով մինչև 1000 փրկարար զինծառայողների ուղղակիորեն աշխատանքներին միջամտությունը:
ԱնդամակցությունԽմբագրել
- Ռուսաստանի տիեզերագնացության դաշնության անդամ։
- Ռուսաստանի տիեզերագնացության ակադեմիայի անդամ։
- ԱՄՆ-ի Մոլորակային ընկերության անդամ։
- Եվրոպական երկրաֆիզիկական ընկերության (Գերմանիա) անդամ։
- Տիեզերական տարածքների հետազոտման հանձնաժողովի (թղթակից անդամ)։
ՊարգևներԽմբագրել
- Լենինի շքանշան։
- Խիզախության շքանշան։
- Կարմիր աստղի շքանշան (1944)։
- Հայրենական պատերազմի շքանշան (1945, 1995)։
- Փառքի շքանշան։
- «Մարտական ծառայությունների համար» մեդալ։
ԵրկերԽմբագրել
- Автоматические станции для изучения поверхностного покрова Луны, М., 1976 (համահեղինակ).
- Передвижение по грунтам Луны и планет, М., 1986 (համահեղինակ).
- Планетаходы, М., 1993.
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Ալեքսանդր Քեմուրջյանի կենսագրությունը Yeghishe.am կայքում(չաշխատող հղում)
|
Սա անձի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |