Ֆերենց Դեակ

	Ֆերենց Դեակ
Կուսակցություն՝	Ընդդիմադիր կուսակցություն, Address Party?, Դեակի կուսակցություն և Liberal Party?
Կրթություն՝	Q59821583? (1821)
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	հոկտեմբերի 17, 1803
Ծննդավայր	Söjtör, Հաբսբուրգի միապետություն
Վախճանի օր	հունվարի 28, 1876 (72 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա
Թաղված	Ֆիումեի փողոցի գերեզմանոց
Դինաստիա	Deák family?
Քաղաքացիություն	Հունգարիա
Հայր	Ferenc Deák?
Մայր	Erzsébet Sibrik?
Ինքնագիր
Ferenc Deák

Ֆերենց Դեակ (հունգ.՝ Deák Ferenc, հոկտեմբերի 17, 1803(1803-10-17)^[3]^[4]^[5], Söjtör, Հաբսբուրգի միապետություն^[6] - հունվարի 28, 1876(1876-01-28)^[3], Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա^[6]), քաղաքական գործիչ, 1867 թվականի Ավստրո-հունգարական համաձայնագրի կնքահայրը։

Կենսագրություն խմբագրել

Ֆերենց Դեակը ծնվել է 1803 թվականին, եղել է Ֆերենց Դեակի Ավագի և Էրժեբեթ Շիբրիկի վեցերորդ երեխան։ Դեակի մայրը մահացել է տղայի ծննդաբերության ժամանակ, և մինչև 1808 թվականը տղան դաստիարակվել է հորեղբոր՝ Յոզեֆ Դեակի մոտ Զալատարնոկում, այնուհետև կրտսեր եղբոր դաստիարակությամբ զբաղվել են նրա ավագ եղբայրն ու քույրերը՝ Անտալը, Յոզեֆան և Կլարան։

1817 թվականին Ֆերենց Դեակն ընդունվել է Դյորի Թագավորական ակադեմիա։ 1817-1819 թվականներին սովորել է փիլիսոփայության ֆակուլտետում, ինքնուրույն սովորել իրավունքի պատմություն ու սահմանադրություն։ Պեշտում երկու տարի անցել է իրավաբանական պրակտիկա։ 1823 թվականին ստացել է իրավաբանի վկայական։ Դեակը հրապուրվել է նաև գրականությամբ, նախընտրել է Շանդոր Կիշֆալուդիի և Միհայ Վյորյոշմարտիի պոեզիան։ Վերջինիս հետ Դեակը նամակագրական կապ է ունեցել, հետո անձամբ ծանոթացել, և նրանց միջև բարեկամական ջերմ հարաբերություններ են եղել։ 1839 թվականին ընտրվել է Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ, 1855 թվականին դարձել նրա նախագահը։

1824-1832 թվականներին Ֆերենց Դեակը Զալա կոմիտատում աշխատել է փաստաբան որբերի հարցերով։ 1833 թվականին Դեակը իր եղբայր Անտալին փոխարինել է Բրատիսլավայի սեյմում և միացել ընդդիմությանը։ Նա պաշտպանել է գյուղացիների իրավունքները, պայքարել խոսքի ու կրոնի ազատության, մահապատիժը վերացնելու համար։ Նրան հաջողվել է ընդդիմադիր շրջանակները միավորել «Դեակի կուսակցության» մեջ և ղեկավարել այն։ 1848 թվականին Լայոշ Բատթյանյիի հունգարական առաջին կառավարությունում նա դարձել է արդարադատության նախարար^[7]։

Ֆերենց Դեակի արձանը Զալաէգերսեգում

Երբ 1848 թվականին հեղափոխությունը վերածվել է ազատագրական շարժման, Դեակը փորձել է բանակցություններով հանդես գալ հունգարական կառավարության ու Վիեննայի միջև։ Բանակցություններում անհաջողության մատնվելով՝ Դեակը մեկնել է Կեհիդակուստանի իր կալվածք։ Հեղափոխության ճնշումից հետո Դեակը կոչ է արել Հաբսբուրգների հետ պասիվ դիմադրության քաղաքականություն վարել։ 1854 թվականին նա վաճառել է իր կալվածքը և տեղափոխվել Պեշտ։ 1861 թվականին ներկայացուցիչների հավաքում Դեակն առաջադրվել է Պեշտից։ Նրան առաջին հերթին աջակցություն են հայտնել Յոզեֆ Էտվյոշը և Իշտվան Սեչենյին։

1865 թվականի ապրիլի 15-ին «Pesti Napló» թերթում հրատարակվել է Դեակի հայտնի հոդվածը, որով սկիզբ է դրվել բանակցություններին։ Դրանք ավարտվել են Ավստրո-հունգարական համաձայնագրով։ 1867 թվականից հետո Դեակը զգալի դեր է խաղացել քաղաքացիական օրենսգրքի նախապատրաստման գործում, այնուհետև անցել է ակտիվ քաղաքական կյանքի։ 1868 թվականին Ֆերենց Դեակը հանդես է եկել հունգարերենին պետական լեզվի կարգավիճակ տալու նախաձեռնությամբ։

Մահացել է 1876 թվականի հունվարի 28-ին սրտի հիվանդությունից և թաղվել Կերեպեշի գերեզմանոցում։

Ֆերենց Դեակի անունով է կոչվում Հունգարիայի մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակներից մեկը և Բուդապեշտի մետրոպոլիտենի՝ նույն հրապարակի տակ գտնվող կայարանը։ Բուդապեշտում կանգնեցված է նրա արձանը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 269. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4
↑ ^2,0 ^2,1 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 270. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 Macartney C. A. Encyclopædia Britannica
↑ ^5,0 ^5,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Деак Ференц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

Գրականություն խմբագրել

«Ֆերենց Դեակ». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ֆերենց Դեակ հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
Budapest Pocket Guide
Dario Castiglione, Ian Hampsher-Monk. The history of political thought in national context

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆերենց Դեակ» հոդվածին։

[_30ed7fd985757b48-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 269. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4

[_4e0a6a29f02341ee-2] 2,0 ^2,1 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 270. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4

[_2032865d9cd31084-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_13cb0b95f30dda8d-4] 4,0 ^4,1 Macartney C. A. Encyclopædia Britannica

[_f1f743f7feca5651-5] 5,0 ^5,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_06d0ebe4cd4772f9-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Деак Ференц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[budpocketguide.com-7] «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[3]

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[7]