Օլիվեր Թվիստի արկածները

Օլիվեր Թվիստի արկածները; անգլ.՝ Oliver Twist
	«Օլիվեր Թվիստի արկածները» վեպի առաջին հրատարակումը
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն և վեպ-թերթոն
Ժանր	վեպ
Հեղինակ	Չարլզ Դիքենս
Երկիր	Անգլիա և Միացյալ Թագավորություն
Բնագիր լեզու	անգլերեն
Գրվել է	1837 - 1839 թվականներ
Տեսարան	Լոնդոն
Կերպարներ	Fagin?, Nancy?, Artful Dodger?, Mr. Sowerberry?, Bill Sikes?, Charley Bates?, Rose Maylie? և Oliver Twist?
Նկարազարդող	George Cruikshank?
Հրատարակչություն	Bentley's Miscellany[d] և Richard Bentley[d]
Հրատարակվել է	1837 և 1838
Նախորդ	Պիկվիկյան ակումբի հետմահու հուշերը
Հաջորդ	Նիկոլաս Նիքլբի
Վիքիքաղվածք	Օլիվեր Թվիստի արկածները
	Oliver Twist (1837, Dickens)

Օլիվեր Թվիստի արկածները (անգլ.՝ Oliver Twist; or, the Parish Boy’s Progress; The Adventures of Oliver Twist), Չարլզ Դիքենսի երկրորդ, իսկ անգլիական գրականության առաջին վեպը, որի գլխավոր հերոսը երեխա է։

Բովանդակություն խմբագրել

Օլիվեր Թվիստ՝ տղա, ում մայրը մահացել է ծննդաբերության ժամանակ։ Նա մեծանում է ծխական համայնքի մանկատանը, որի միջոցները շատ խղճուկ են։ Քաղցած հասակակիցները ստիպում են նրան հավելում խնդրել ճաշին։ Այդպիսի համառության համար տնօրենությունը վաճառում է նրան գերեզմանափորներին, որտեղ Օլիվերը ծաղրի է ենթարկվում ենթավարպետների կողմից։ Ենթապետի հետ կռվից հետո Օլիվերը փախչում է Լոնդոն, որտեղ նա ընկնում է Ճարպիկ խաբեբա մականվամբ երիտասարդ գրպանահատի խմբի մեջ։ Ավազակների որջը ղեկավարում է խորամանկ և նենգ հրեա Ֆեգինը։ Նրանց է միանում սառնասիրտ մարդասպան և կողոպտիչ Բիլ Սայկսը։ Նրա 17-ամյա ընկերուհին՝ Նենսին, Օլիվերի մեջ հարազատ հոգի է տեսնում և բարություն է դրսևորում նրա հանդեպ։

Մեյլիի տունը թալանելու փորձ։ Պատկերազարդում հրատարակման համար։ 1894 թվական

Ավազակները ծրագրում էին սովորեցնել Օլիվերին գրպանահատի գործը, սակայն ձախողված կողոպուտից հետո տղան հայտնվում է պարոն Բրաունլոյի տանը, ով ժամանակի ընթացքում սկսում է կասկածել, որ Օլիվերը իր ընկերոջ որդին է։ Սայկսը և Նենսին Օլիվերին վերադարձնում են ընդհատակյա հանցավոր աշխարհ, որպեսզի նա մասնակիցի կողոպուտի։

Ինչպես պարզվում է՝ Ֆեգինի հետևում կանգնած է Մոքսը՝ Օլիվերի խորթ եղբայրը, ով փորձում է զրկել նրան ժառանգությունից։ Հանցագործների հերթական անհաջողությունից հետո Օլիվերը հայտնվում է միսս Ռոզ Մեյլի տանը, գրքի վերջում պարզվում է, որ նա հերոսի մորաքույրն է։ Նրանց այցելում է Նենսին և հայտնում, որ Մոքսը և Ֆեգինը չեն հրաժարվում Օլիվերին գողանալու կամ սպանելու մտքից։ Այս նորությամբ Ռոզ Մեյլին այցելում է պարոն Բրաունլոյին, որպեսզի նրա օգնությամբ լուծի այդ իրավիճակը։ Այնուհետև Օլիվերը վերադառնում է պարոն Բրաունլոյի մոտ։

Սայկսին հայտնի է դառնում Նենսիի՝ պարոն Բրաունլոյին կատարած այցելությունների մասին։ Զայրույթի մոլուցքի մեջ չարագործը սպանում է աղջկան, բայց շուտով ինքն էլ է սպանվում։ Մոքսը ստիպված բացում է իր գաղտնիքը, հաշտվում ժառանգության կորստի հետ և մեկնում Ամերիկա, որտեղ նա մահանում է բանտում։ Ֆեգինին կախաղան են բարձրացնում։ Օլիվերը երջանիկ ապրում է իր փրկչի՝ պարոն Բրաունլոյի տանը։

Գրական բնութագիր խմբագրել

«Օլիվեր Թվիստի արկածները» կանխագուշակում է Դիքենսի սոցիալական վեպերը նրանով, որ այս գրքում տրվում է ամբողջ անգլիական հասարակության հատումը՝ լոնդոնյան արիստոկրատական առանձնատներից մինչև գավառական մանկատունը, և ցույց է տալիս նրանց կապը։ Քննադատության թիրախ են դառնում աշխատանքային տները և մանկական աշխատանքը, հանցավոր գործունեության մեջ երեխանների ներգրավման նկատմամբ կառավարության անտարբերությունը։

Ֆեգին։ Ջոզեֆ Կլարկ (1889 թվական)

Վեպի նախաբանում Դիքենսը քննադատում է հանցագործների կյանքը ռոմանտիկ լույսի ներքո։ Նա գրում է.

Ինձ թվում էր, որ պատկերել հանցավոր խմբավորման իրական անդամների, նկարագրել նրանց ամբողջ այլանդակությամբ, նրանց ամբողջ նողկալիությունը, ցույց տալ խղճուկությունը, նրանց աղքատությունը, ցույց տալ նրանց այնպիսին, ինչպիսին կան իրականում, նրանք միշտ գողանում են, բռնկված անհանգստությամբ, կյանքի ամենակեղտոտ ուղիներով և ուր էլ որ նայեն, ամենուր սև, սարսափելի կախաղան է նրանց առաջ, ինձ թվում էր, որ դա պատկերել, նշանակում է փորձենք անել այն, ինչ անհրաժեշտ է, և որը կծառայի հասարակությանը։ Եվ ես դա կատարեցի իմ ուժերի սահմաններում^[1]։

- «Օլիվեր Թվիստի արկածները» վեպի Չարլզ Դիքենսի նախաբանը։

Վեպի հրատարակություն խմբագրել

Օլիվերը վիրավորվել է կողոպուտի ժամանակ

Այն հրատարակվել է Bentley’s Miscellany գրական ամսագրում՝ 1837 թվականի փետրվարից մինչև 1839 թվականի մարտը։ Վեպը հրատարակվել է նաև այլ հրատարակչությունում Bentley’s Miscellany ամսագրի հրատարակչի հետ պայմանագրի համաձայն՝ 1838 թվականի հոկտեմբերին։ 1846 թվականին վեպը տպագրվել է Դիքենսի կողմից՝ ամսական համարներում, որոնք լույս էին տեսնում հունվար-հոկտեմբեր ամսիներին։

Վեպի հայերեն թարգմանությունը կատարել է Արտա Բազարյանը։

Հուշեր խմբագրել

Դիքենսը կյանքի վերջում խոստովանեց, որ չարագործներից մեկին հրեա է ստեղծել, ընդ որում իրավիճակը բարդացավ նրանով, որ այդ կերպարին նա տվեց իր հրեա ծանոթներից մեկի՝ Ֆեգինի ազգանունը։ Իր մեղքը քավելու համար Դիքենսը իր «Մեր ընդհանուր ընկերը» վեպի հերոս դարձրեց հրեա Ռահուին, ով բարի և ազնիվ մարդ էր, Ֆեգինի հակապատկերը Օլիվեր վեպից։

Էկրանավորում և թատերական բեմադրություններ խմբագրել

Օլիվեր Թվիստ՝ համր ֆիլմ, 1922 թվական
Օլիվեր Թվիստ՝ դասական էկրանավորում 1948 թվական, ռեժիսոր՝ Դևիդ Լին
Օլիվեր Թվիստ՝ մյուզիքլ, 1960 (Վեսթ-Էնդ, Լոնդոն), 1962 (Բրոդվեյ), 1984 (վերսկսում Բրոդվեյում), 1994 (վերսկում Վեստ-Էնդում), 2002 (շրջագայություն Ավստրալիայում), 2003 (Տալլին), 2009 (վերսկում Վեստ-Էնդում), 2011 թվականի դեկտեմբերից (շրջագայություն Մեծ Բրիտանիայում)
Օլիվեր՝ Ֆիլմ մյուզիքլ, 1968 թվական
Օլիվեր Թվիստ՝ մուլտֆիլմ, 1982 թվական
Օլիվեր Թվիստ՝ հեռուստասերիալ, 1985 թվական,
Օլիվեր Թվիստ՝ ֆիլմ, 1997 թվական։ Ռեժիսոր՝ Թոնի Բիլլ (ԱՄՆ)
Օլիվեր Թվիստ՝ ֆիլմ, 2005 թվական։ Ռեժիսոր՝ Ռոման Պալանսկի
Օլիվեր Թվիստ՝ հեռուստասերիալ, 2007 թվական
Օլիվեր Թվիստի հիշատակը՝ վավերագրական ֆիլմ, 2014 թվական։ Ռեժիսոր՝ Ռոնալդ Ուկլանիզմ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Stone, Harry. Dickens and the Jews. Indiana University Press. Vol. 2, No. 3 (Mar, 1959): 240. JSTOR.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օլիվեր Թվիստի արկածները» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օլիվեր Թվիստի արկածները» հոդվածին։

[1] Stone, Harry. Dickens and the Jews. Indiana University Press. Vol. 2, No. 3 (Mar, 1959): 240. JSTOR.

[1]