Տոսյուսայ Սյարկու

Տոսյուսայ Սյարկու; ճապ.՝ 東洲斎写楽
Քաղաքացիություն	Ճապոնիա
Մասնագիտություն	նկարիչ-փորագրող, նկարիչ, ukiyo-e artist, արվեստագետ, փորագրիչ և գծանկարիչ
	Ստորագրություն;
	Tōshūsai Sharaku Վիքիպահեստում

Տոսյուսայ Սյարկու (), Էդոյի դարաշրջանի հայտնի դիմանկարիչ, ուկիյո-է-ի փորագրությունների վարպետ։ Հավանաբար ապրել է 1763 և 1820 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում^[1]։ Նրա առաջին աշխատանքը ներկայացվել է 1794 թվականին գարնանը, իսկ 1795 թվականի Նոր տարվան անհետ կորել է։

Նրա ստեղծագործությունների մեծ մասը պատկանում է յակուսյա-է ժանրին (Կաբուկիի թատրոնի դերասանների դիմանկարները)։ Նրա աշխատանքներին բնորոշ են դինամիզմն ու գրոտեսկը։ Տոսյուսայի ինքնությունը պարզելու համար երկար ժամանակ ուսումնասիրություններ են անցկացվել։ Կան ենթադրություններ, որ իրականում նա եղել է բանաստեղծ, Նո թատրոնի դերասան, կամ նույնիսկ Ուկիյո-է արվեստի վարպետ Հոքուսայը^[2]։

Աշխատանքներ

Տոսյուսայ Սյարակուն իրենից հետո թողել է ավելի քան 140 աշխատանք. դրանց մեծ մասը Կաբուկի թատրոնի դերասանների դիմանկարներն են․ քանակով երկրորդ տեղն են զբաղեցնում սումոյի ըմբիշների դիմանկարները։ Նրա աշխատանքները ներկայացվել են այբանի (32x22.5), հոսոբանի (39x17) և օբանի (58x32) չափերով։ Բոլոր նկարները բաժանված են ոճով առանձնացող 4 ժամանակաշրջանների^[3]։ Առաջին երկու ժամանակաշրջանների աշխատանքները ստորագրված են «Տոսյուսայ Սյարակու» անունով, իսկ վերջին երկու ժամանակաշրջանների աշխատանքները՝ պարզապես «Սյարակու»։ Առաջին շրջանից հետո Սյարակուն կիսանդրիների փոխարեն սկսել է նկարել մարդկանց` ողջ հասակով, ինչպես նաև փոքրացրել է փորագրությունների չափերը։

Առաջին շրջան

Առաջին շրջանում ընդգրկված են 28 փորագրություններ։ Նրանց վրա պատկերված են դերասաններ կաբուկի երեք թատրոններից՝ Միյակոձա, Կիրիձա, Կավարադզակիձա^[3]։ Պահպանվել են այդ փորագրությունների տարբեր տարբերակներ, ինչից կարելի է եզրակացնել, որ դրանք մի քանի անգամ վերափորագրվել են և լավ պահանջարկ են վայելել։

Տոսյուսայ Սյարակուն հայտնի է դարձել հենց առաջին շրջանի աշխատանքներով^[2]։

Առաջին շրջանի փորագրություններ
Սավամուրա Սոձիրո 3-րդը՝ Օգիսի Կուրանդոյի դերում
Սեգավա Կիկուձյուրի 3-րդը Օսիձուի՝ Թանաբէի կնոջ դերում։
Օտանի Օնիձի 3-րդը՝ Յակո Էդոհեյի դերում
Իսիկավա Էբիձո 4-րդը Տակեմուռա Սադանոսինի դերում

Երկրորդ շրջան

Երկրորդ շրջանում ընդգրկված են օբան չափի 8 փորագրություն և հոսոբան չափի (330х151 միլիմետր) 30 փորագրություն։ Բոլոր օբան փորագրություններում, բացի մեկից, երկու դերասան է պատկերված^[3]։ Հոսոբան չափի բոլոր աշխատանքները, բացառությամբ երկուսի, դեղնավուն ֆոնի վրա մեկ դերասանի դիմանկարներ են։ Բացառություն են երկու նկարն, որոնք պատկերված են մոխրագույն ֆոնի վրա։

Երկրորդ շրջանի փորագրություններ
Shinozuka Uraeimon as the announcer at Miyako-za
Իկիտավա Կոմաձո 3-րդը՝ Կամեի Տյուբեի դերում, Նիկամայա Տոմիսաբուրոն՝ Ումեգավայի դերում
Իտիկավա Օմեձո I՝ Տոմիտա Հյոտարոյի դերում
Նակայամա Տոմիսաբուրոն՝ Ցուկուբա Գոձենայի դերում
Նակաձիմա Կանձոն՝ Նեգոտա-նո Թյոձոյի դերում

Երրորդ շրջան

Երրորդ շրջանում ընդգրկված է 47 հոսոբան, 13 այբան (330x235 միլիմետր) և 4 օբան չափի փորագրություններ^[3]։ Այս շրջանի աշխատանքները, ի տարբերություն նախորդ շրջանների աշխատանքների, ունեն մշակված ետնապատկեր։ Հոսոբան աշխատանքներում կարող ենք տեսնել ծառեր կամ սումոյի ռինգ։

Այբան փորագրություններն ունեն ոճային նմանություն նախորդ շրջանների աշխատանքներին հետ։ Նրանց մեջ ուշադրությունը հիմնականում կենտրոնացած է մարմնի վերին հատվածի և անձի դեմքի արտահայտության վրա։ Ետնապատկերն ունի դեղնավուն երանգ և դատարկ է։

Երրորդ շրջանի փորագրություններ
Արասի Րյուձո 2-րդը՝ Օտօմօ Յամաուսիի դերում
Նակամուրա Նակաձո 2-րդը՝ գեղջուկ Ցուտիձոյի դերում, որն իրականում Կորետակո արքայազնն է
Նակամուրա Նոսիրո 2-րդը՝ Կի նո Ցուրայուկի դստեր՝ Կոնոհանայի դերում
Դայդոձան Բունգորո դուրս է գալիս սումոյի ռինգ

Չորրորդ շրջան

Չորրորդ շրջանում ներառված են 10 խոսոբան և 5 այբան կտավներ^[3]։ Դրանցից 10-ի վրա պատկերված են դերասաններ Կիրի-ձայից և Միյակո-ձայից, 2-ի վրա՝ մուսյա-էի զինվորները, մեկի վրա՝ սումոյի մարտիկ, և ևս մեկի վրա՝ հաջողության աստված էբիսուն^[4]։

Չորրորդ շրջանի փորագրություններ
Իտակավա Էբիձոն՝ Կուդո Սաեմոն Սուկետուսնեի դերում
Իտակավա Դանձյուրո 6-րդը՝ Սոգա-նո Գորո Տոկիմունեի դերում
Սավամուրա Սոձիրո 3-րդը՝ Սուցումա Հենգոբեյի դերում
Էսիբու

Ոճ

Դինամիզմն ու գրոտեսկը Սյարակուի դիմանկարների հիմնական բնութագրիչներն են։ Նա նաև ընդգծել է անձին բնորոշ հատկանիշները, այդ թվում՝ մարդկանց արտաքինի թերությունները՝ մեծ քիթ, կնճիռներ, ինչը բնորոշ չէ ուկիյո-է ժանրին^[3]։

Հիմնական ուշադրությանը դարձված է դեմքի արտահայտությանը^[5]։ Հենց դեմքի արտահայտության և դինամիկայի միջոցով է Սյարակուն փոխանցել դերասանների բնավորությունը, նրանց խաղաոճը։

Շատ ուկիյո-է-ի արվեստագետներ փորձ են ձեռք բերել աշխատելով այնպիսի արվեստի դպրոցներում, ինչպիսիք են Տորիայի և Ուտագավայի դպրոցները։ Սյարակուն, ամենայն հավանականությամբ, չի պատկանել որևէ դպրոցի, ինչի պատճառով դժվար է եղել պատվերներ ստանալ և ինքնուրույն ելույթ ունենալ գեղարվեստական շուկայում՝ գեղարվեստական արտադրանքի արտադրության համակարգում լավ ներդրված խմբերի կողքին^[6]։ Չնայած Սյարակուի նախորդ փորձի մասին տեղեկությունների բացակայությանը, նրա տեխնիկան պրոֆեսիոնալ էր^[7]։

Անհատականություն

Տոսյուսայ Սյարակուի աշխատանքների հանրահայտությունը հետաքրքրություն է առաջացրել նրա անձի նկատմամբ, և շատ հետազոտողներ փորձել են պարզել, թե ով է նա իրականում։ Ավելի քան 50 տեսություններ են առաջարկվել^[8], սակայն դրանցից ոչ մեկն այդպես էլ լայն տարածում չի գտել^[3]։

Սյարակու անունը հանդիպել է 18-րդ դարի գրավոր աղբյուրներում, սակայն ոչ մի տեղեկություն չկա, թե արդյոք այդ հիշատակումները կապված են նկարչի հետ^[3]։

Հայտնաբերվել են նաև «Սյարակուսայ» անունով ստորագրված օրացույցներ։ Չի կարելի հստակ ասել, թե Սյարակուն դրանց հեղինակն է, քանի որ ոճը էապես տարբերվում է^[3]։

Համաձայն մեկ այլ տեսության՝ Սյարակուն թատրոնի դերասան էր և ապրում էր Ավա նահանգում (ճամանակակից Տոկուսիմա)։ Նման եզրակացություն է արվել, քանի որ Սյարակուի դիմանկարներում դեմքերը հաճախ հիշեցնում էին «Նո» թատրոնի դիմակները^[3]։

1968 թվականին Տեցուձի Յուրան առաջարկել է այն վարկածը, որ Սյարակուն իրականում Հոքուսայն էր։ Սյարակուի ստեղծագործական գործունեությունը համապատասխանում է այն ժամանակահատվածի հետ, երբ Հոքուսայը համեմատաբար քիչ փորագրություններ է արել։ Ավելին, հենց Տոսյուսայա Սյարակուի դեբյուտից առաջ Հոքուսայը դերասանների ավելի քան 100 դիմանկարներ է ստեղծել։ Հոքուսային բնորոշ էր փոխել իր անունները, ուստի չի բացառվում, որ նա որոշել է դերասանների դիմանկարներն առանձնացնել իր մյուս աշխատանքներից և վերցրել է նոր կեղծանուն^[2]։

Գործունեության գնահատական

Էդոի դարաշրջանում Սյարակուի աշխատանքներն առավելապես արժանացել են բացասական գնահատականի^[3]։ Առավել մեծ ճանաչում են վայելել առաջին շրջանի նկարները։ Նրա ուշ շրջանի շատ աշխատանքներ պահպանվել են միայն մեկ օրինակով։ Ժամանակակիցներն ընդգծել են Սյարակուի աշխատանքների գռեհկությունն ու անհամապատասխանությունն ընդունված գաղափարների հետ^[4]։

Եվրոպայում Տոսյուսայ Սյարակուի նկարները հայտնի են եղել կոլեկցիոներների շրջանում^[9], բայց գրեթ չեն հիշատակվել գրականության մեջ և հասարակության կողմից՝ մինչև գերմանացի կոլեկցիոներ Յուլիուս Կուրտի «Սյարակու» գրքի հայտնվելը^[5]։ Կուրտը Սյարակուին դրել է Ռեմբրանտի հետ միևնույն շարքում և հայտարարել, որ նկարիչն իրականում թատրոնի դերասան Սայթո Ձյուրոբեյն է^[10]։ Գիրքը նպաստել է ամբողջ աշխարհում Սյարակուի աշխատանքների հանդեպ հետաքրքրության առաջցմանը, ինչը փոխել է վերաբերմունքը նրա ստեղծագործության նկատմամբ․ նա ճանաչվել է ուկիյո-է-ի մեծագույն վարպետներից մեկը։

Ներկայումս հայտնի է Սյարակուի ավելի քան 600 դրոշմատիպերի գոյության մասին, ընդ որում՝ դրանցից միայն 100-ը գտնվում են Ճապոնիայում^[11]։ Քանի որ փորագրությունները գտնվում են ամբողջ աշխարհի տարբեր հավաքածուներում, հետազոտողներին Սյարակուի բոլոր աշխատանքների մանրամասն ուսումնասիրման համար անհրաժեշտ է ավելի շատ ժամանակ։

Իտիկավա Էբիձո 4-րդն օդապարուկի վրա (Սոտոձան Թենարայ Հոձո, 1796 թվական)

Ծանոթագրություններ

↑ Penelope Mason History of Japanese Art. — Prentice-Hall, 1993. — С. 286. — 432 с. — ISBN 9780131833623
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Hidemichi Tanaka Sharaku Is Hokusai: On Warrior Prints and Shunrô's (Hokusai's) Actor Prints // Artibus et Historiae. — 1999. — В. 39. — Т. 20. — С. 157—190. — ISSN 0391-9064. — doi:10.2307/1483579
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Muneshige Narazaki Sharaku: The Enigmatic Ukiyo-e Master. — Kodansha International, 1983. — С. 74. — 48 с. — ISBN 9780870116032
↑ ^4,0 ^4,1 Gotō, Shigeki Ukiyo-e Taikei 浮世絵大系 [Ukiyo-e Compendium (in Japanese)]. — Shūeisha, 1973.
↑ ^5,0 ^5,1 «Toshusai Sharaku (Worked 1794-1795) - 1955 by Ichitaro Kondo, Paul C. Blum. 3481183 | Online Research Library: Questia». www.questia.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 1-ին.
↑ David Bell Ukiyo-e Explained. — Global Oriental, 2004. — 458 с. — ISBN 9781901903416
↑ Jack Ronald Hillier Japanese Masters of the Colour Print: A Great Heritage of Oriental Art. — Phaidon P, 1954. — 146 с.
↑ Nakano, Mitsutoshi, 1935-, 中野三敏, 1935- Sharaku : Edojin to shite no jitsuzō. — Tōkyō: Chūō Kōron Shinsha, 2007. — xi, 202 pages, 4 unnumbered pages of plates с. — ISBN 9784121018861, 4121018869
↑ Hockley, Allen. The prints of Isoda Koryūsai : floating world culture and its consumers in eighteenth-century Japan. — Seattle: University of Washington Press, 2003. — 313 pages с. — ISBN 0295983019, 9780295983011
↑ Hugo Munsterberg The Japanese Print: A Historical Guide. — Weatherhill, 1982. — 240 с. — ISBN 9780834801677
↑ Sharaku no zenbō. — Dai 1-han. — Tōkyō: Tōkyō Shoseki, Heisei 6 [1994]. — 207 pages с. — ISBN 4487790751, 9784487790753

Գրականություն

Harold Gould Henderson; Ledoux, Louis Vernon The Surviving Works of Sharaku. — Weyhe, 1939.
Harold Gould Henderson; Ledoux, Louis Vernon Sharaku's Japanese Theatre Prints: An Illustrated Guide to his Complete Work. — Dover Publications, 1984.
Kurth, Julius Sharaku. — R. Piper & Company, 1910.
Nakashima, Osamu Tōshūsai Sharaku kōshō = ja:「東洲斎写楽」考証. — Sairyūsha, 2012. — ISBN 978-4-7791-1806-7
Suzuki, Jūzō Sharaku. — Kodansha, 1968. — ISBN 978-0-87011-056-6
Uchida, Chizuko Sharaku wo oe: Tensai eshi wa naze kieta no ka = ja:写楽を追え: 天才絵師はなぜ消えたのか. — East Press, 2007. — ISBN 978-4-87257-755-6

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տոսյուսայ Սյարկու» հոդվածին։

[1] Penelope Mason History of Japanese Art. — Prentice-Hall, 1993. — С. 286. — 432 с. — ISBN 9780131833623

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Hidemichi Tanaka Sharaku Is Hokusai: On Warrior Prints and Shunrô's (Hokusai's) Actor Prints // Artibus et Historiae. — 1999. — В. 39. — Т. 20. — С. 157—190. — ISSN 0391-9064. — doi:10.2307/1483579

[:14-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Muneshige Narazaki Sharaku: The Enigmatic Ukiyo-e Master. — Kodansha International, 1983. — С. 74. — 48 с. — ISBN 9780870116032

[:2-4] 4,0 ^4,1 Gotō, Shigeki Ukiyo-e Taikei 浮世絵大系 [Ukiyo-e Compendium (in Japanese)]. — Shūeisha, 1973.

[:3-5] 5,0 ^5,1 «Toshusai Sharaku (Worked 1794-1795) - 1955 by Ichitaro Kondo, Paul C. Blum. 3481183 | Online Research Library: Questia». www.questia.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 1-ին.

[6] David Bell Ukiyo-e Explained. — Global Oriental, 2004. — 458 с. — ISBN 9781901903416

[7] Jack Ronald Hillier Japanese Masters of the Colour Print: A Great Heritage of Oriental Art. — Phaidon P, 1954. — 146 с.

[8] Nakano, Mitsutoshi, 1935-, 中野三敏, 1935- Sharaku : Edojin to shite no jitsuzō. — Tōkyō: Chūō Kōron Shinsha, 2007. — xi, 202 pages, 4 unnumbered pages of plates с. — ISBN 9784121018861, 4121018869

[9] Hockley, Allen. The prints of Isoda Koryūsai : floating world culture and its consumers in eighteenth-century Japan. — Seattle: University of Washington Press, 2003. — 313 pages с. — ISBN 0295983019, 9780295983011

[10] Hugo Munsterberg The Japanese Print: A Historical Guide. — Weatherhill, 1982. — 240 с. — ISBN 9780834801677

[11] Sharaku no zenbō. — Dai 1-han. — Tōkyō: Tōkyō Shoseki, Heisei 6 [1994]. — 207 pages с. — ISBN 4487790751, 9784487790753

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]