Վրացական մանեթի
Վրացական մանեթի, վրացական ռուբլի (վրաց.՝ მანეთი), Վրաստանի դեմոկրատական հանրապետության դրամական միավորը 1919-1921 թվականներին և Վրացական Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրապետության դրամական միավորը 1921-1923 թվականներին։
| Երկիր | Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն  | |
|---|---|---|
| Իրավասությունը տարածվում է | Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն, Վրացական ԽՍՀ | |
| Սկսած | 1919 | |
| Ավարտված | 1922 | |
Պատմություն
խմբագրել1918 թվականի փետրվարին սկսվել է Անդրկովկասյան կոմիսարիատի պարտատոմսերի (զակբոնների) թողարկումը, որոնք պայմանագրային հիմունքներով բաշխվում էին Վրաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև։ Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետության փլուզումից և 1918 թվականի մայիսին երեք անկախ հանրապետությունների հռչակումից հետո զակբոնների թողարկումը շարունակվել է մինչև 1919 թվականի սեպտեմբեր։ Բացի զակբոններից, շրջանառության մեջ օգտագործվել են Ռուսական կայսրության և թուրքական լիրայի թղթադրամները։
1919 թվականի հունվարին Նոյ Ժորդանիայի կառավարությունը թողարկել է Վրաստանի Հանրապետության գանձապետարանի պարտատոմսերը, իսկ նույն թվականի հուլիսին սկսվել է թղթադրամների թողարկումը։ Շրջանառության մեջ եղած բոլոր փողերը շարունակել են օգտագործվել։ Բոլոր թղթադրամների վրա, բացառությամբ 50 կոպեկի, կար գրություն՝ «Շրջանառության մեջ է ռուսական վարկային տոմսերին հավասար»[1][2]։ Նույն թվականին շրջանառության մեջ են դրվել Բաթումի գանձապետարանի և Տղիբուլի հանքերի դրամական միավորները։
1921 թվականի փետրվարին խորհրդային զորքերը մտել են Թիֆլիս, և հռչակվել է խորհրդային հանրապետություն։ Նույն թվականին սկսվել է նոր՝ խորհրդային փողերի թողարկումը։ Շրջանառության մեջ շարունակել են մնալ նախկինում թողարկված բոլոր թղթադրամները, բացառությամբ 1919 թվականի գանձապետական պարտատոմսերի, ինչպես նաև Բաթումի գանձապետարանի և Տղիբուլի հանքերի թողարկումների, որոնք չեղարկվել են։ Վրաստանում ընդունվել են սովզնակերը․ 1922 թվականի նոյեմբերին 100 ռուբլին փոխանակվել է 1,25 վրացական ռուբլու հետ[3]։
1923 թվականի հունվարի 10-ին սկսվել է փողային ռեֆորմ, որը միասնականացրել է Անդրկովկասի դրամական շրջանառությունը։ Դադարեցվել են Վրաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի թողարկումները, շրջանառության մեջ են դրվել Անդրկովկասի Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրապետության թղթադրամները (Անդրկովկասյան երկրորդ ռուբլի, զակդենզնակ)։ Փոխանակումն իրականացվել է 1:1 հարաբերակցությամբ։ Փոխանակման ժամկետը սկզբում սահմանվել է 1923 թվականի հունվարի 10-ից մինչև մարտի 10-ը, սակայն այնուհետև երկարացվել է մինչև 1924 թվականի ապրիլի 10-ը[4][5]։
Թղթադրամներ
խմբագրելԴեմոկրատական հանրապետության թղթադրամներ
խմբագրել| Անվանական արժեք | Հիմնական գույն | Դիմերես | Դարձերես | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Գանձապետարանի 1919 թվականի պարտատոմսեր | ||||||||
| 25 ռուբլի | մոխրագույն, դարչնագույն | 
|
| |||||
| 100 ռուբլի | մոխրագույն | 
|
| |||||
| 500 ռուբլի | մոխրագույն, երկնագույն | 
|
| |||||
| 1000 ռուբլի | մոխրագույն, մանուշակագույն | 
|
| |||||
| 5000 ռուբլի | մոխրագույն | 
|
| |||||
| 1919 թվականի թողարկում | ||||||||
| 50 կոպեկ | դեղին, կապույտ | 
|
| |||||
| 1 ռուբլի | կարմիր, դարչնագույն | 
|
| |||||
| 3 ռուբլի | կանաչ | 
|
| |||||
| 5 ռուբլի | վարդագույն, դարչնագույն | 
|
| |||||
| 10 ռուբլի | կարմիր, մանուշակագույն | 
|
| |||||
| 50 ռուբլի | մանուշակագույն | 
|
| |||||
| 100 ռուբլի | կանաչ | 
|
| |||||
| 500 ռուբլի | վարդագույն, կապույտ | 
|
| |||||
| 1921 թվականի թողարկում | ||||||||
| 1000 ռուբլի | դեղին, երկնագույն | 
|
| |||||
| 5000 ռուբլի | մանուշակագույն | 
|
| |||||
| 1922 թվականի թողարկում | ||||||||
| 10000 ռուբլի | երկնագույն, վարդագույն | 
|
| |||||
| Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական բանկի 1922 թվականի պարտատոմսեր | ||||||||
| 100000 ռուբլի | մոխրագույն, վարդագույն | 
|
| |||||
| 500000 ռուբլի | երկնագույն, նարնջագույն | 
|
| |||||
| 1000000 ռուբլի | վարդագույն, երկնագույն | 
|
| |||||
| 5000000 ռուբլի | դեղին, մոխրագույն | 
|
| |||||
Բաթումի գանձապետական մետաղադրամներ
խմբագրելԹողարկվել են 1, 3, 5, 10, 25 և 50 ռուբլու մետաղադրամներ[6]։
Տղիբուլի հանքերի թողարկում
խմբագրելԹողարկվել են 50 կոպեկի, 1, 3, 5 և 10 ռուբլու մետաղադրամներ[7]։
Խորհրդային հանրապետության թղթադրամներ
խմբագրել1921 թվականին թողարկվել է 5000 ռուբլու թղթադրամ, 1922 թվականին՝ 10 000 ռուբլու։ 1922 թվականին թողարկվել են նաև Ժողովրդական բանկի 100 000, 500 000, 1 000 000 և 5 000 000 ռուբլու պարտատոմսեր[8]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Васюков, 1993, էջ 55
- ↑ Cuhaj, 2008
- ↑ Соколов А. С. Финансовая реформа Закавказья 1923—1924 гг. как фактор развития межреспубликанских финансово-экономических отношений // Становление советской государственности: выбор пути и его последствия: Материалы XIV международной научной конференции. Екатеринбург, 22-25 июня 2022 г. — М.: Политическая энциклопедия; Президентский центр Б. Н. Ельцина, 2022. — С. 390.
- ↑ «А.Авчухов "История денежного обращения Грузии 1917-1922 гг."». сайт bonistikaweb.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
- ↑ «А.М. Браиловский "Каталог денежных знаков русской революции 1917-1922 гг."». сайт bonistikaweb.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ Васюков, 1993, էջ 98
- ↑ Васюков, 1993, էջ 176
- ↑ Васюков, 1993
Գրականություն
խմբագրել- Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — СПб: Политехника, 1993. — 215 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-7325-0325-0
- Cuhaj G.S. Standard Catalog of World Paper Money. General Issues 1368—1960. — 12-е изд. — Iola: Krause Publications, 2008. — 1223 с. — ISBN 978-0-89689-730-4