Անդրկովկասյան ռուբլի

Անդրկովկասյան ռուբլի - (զակդենզնակ) Անդրկովկասյան Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Խորհրդային Հանրապետության դրամական միավորն է 1923-1924 թվականներին։

Անդրկովկասյան ռուբլի

Տեսակ	տարադրամ
Երկիր	ԱԽՖՍՀ
Ներդրման ամսաթիվը	1918
Ավարտման ամսաթիվը	1924
Թղթադրամ	100, 500, 1000, 5000, 10,000, 25,000, 50,000, 75,000, 100,000, 250,000, 500,000, 1 միլիոն, 5 միլիոն, 10,1,5 միլիոն, 25 միլիոն միլիարդ ռուբլի

Պատմութուն

1922 թվականի մարտին ստեղծվեց Անդրկովկասյան Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Խորհրդային Հանրապետությունը, որի կազմում էին Ադրբեջանը, Հայաստանը և Վրաստանը։ Միության խորհուրդը դարձավ այս ասոցիացիայի բարձրագույն մարմինը։ Նրա հրամանագրերից մեկը նախատեսում էր Անդրկովկասում միասնական դրամավարկային համակարգի ստեղծում և մեկ թղթադրամի (զակդենզնակ) թողարկում։ Այդ ժամանակ խորհրդային հանրապետություններից յուրաքանչյուրը թողարկեց իր սեփական թղթադրամները՝ ազբոններ, հայսովզնակ և գրուզբոններ։ Բոլոր երեք հանրապետություններում շրջանառության մեջ են եղել նաև ՌՍՖՍՀ թղթադրամները (սովզնակներ, ապա՝ չերվոնեցներ)։ 1918 թվականին թողարկված Անդրկովկասյան կոմիսարիատի պարտատոմսերը շրջանառվել են նաև Ադրբեջանում և Վրաստանում (Հայաստանում դրանք շրջանառությունից հանվել են 1922 թվականին)։

1923 թվականի հունվարի 10-ին սկսվեց դրամավարկային ռեֆորմը և հանրապետությունների դրամաշրջանառության միավորումը։ Ադրբեջանի, Հայաստանի և Վրաստանի առանձին հարցերը դադարեցվել են. Կրծքանշանների փոխանակումն իրականացվել է փոխարժեքով` 1 ռուբլի կրծքանշաններով = 1 ռուբլի գրուզբոններով = 100 ռուբլի ազբոններով = 150 ռուբլի հայզնակերով։ Փոխանակման ժամկետը սահմանվել է 1923 թվականի հունվարի 10-ից մինչև մարտի 10-ը, ապա երկարացվել մինչև 1924 թվականի ապրիլի 10-ը։

Զակդենզնակի առաջին թողարկումը կատարվել է 1000-ից մինչև 1000000 ռուբլի անվանական արժեքով։ Բացի այս շարքից, 1923 թվականի վերջին թողարկվել է 10 000 000 ռուբլու զակդենզնակ։

1924 թվականի սկզբին Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի ձևավորմամբ զակդենզնակին սկսեց թողարկվել ոչ թե Միութենական խորհրդի, այլ Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի անունից։

Հակառակ ակնկալիքների, հանրապետությունների դրամավարկային համակարգերի միավորումը չը հանգեցրեց գնաճի նվազմանը։ Ընդհակառակը, զակդենզնակը սկսեց աներևակայելի արագ արժեզրկվել, հատկապես 1924 թվականին։ Դրամական շուկան ապահովելու համար անհրաժեշտ էր մեծացնել թղթադրամների թողարկումը և շրջանառության մեջ դնել անհավանական մեծ անվանական արժեքի թղթադրամներ։ Այսպիսով, 1924 թվականի հունվարի 1-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում շրջանառության մեջ են դրվել 25 000 000 ռուբլի անվանական արժեքով թղթադրամներ, ապա՝ 250 000 000 ռուբլի։ Եվ վերջապես 1924 թվականի ապրիլին թողարկվեցին մեկ միլիարդ արժողությամբ թղթադրամներ։

Թղթադրամների փողի զանգվածի աճը 1923 թվականի հունվարի 10-ի համեմատ ներկայացված է աղյուսակում.

Փողի զանգվածի աճ
Ամսաթիվ	Հարաբերական աճ փողի առաջարկ
1923 թվական հունվրի 10	1
1923 թվական հուլիս	10,6
1923 թվական դեկտեմբեր	88,7
1924 թվական փետրվար	605
1924 թվական մարտ	3330
1924 թվական 15 ապրիլ	11 200

Ինչպես երևում է աղյուսակի տվյալներից, 1924 թվականի 3,5 ամսում Անդրկովկասում փողի զանգվածն աճել է մի քանի անգամ ավել քան ամբողջ 1923 թվականին։

1924 թվականի ապրիլի 1-ին թողարկվել է զակդենզնակ 1 000 000 000 ռուբլի անվանական արժեքով, իսկ նույն թվականի ապրիլի 1-ից մինչև ապրիլի 15-ն ընկած ժամանակահատվածում 10 000 000 000 ռուբլի։

Այդ թղթադրամները, որոնք ունեին նույն տեսակի արտադրություն, թողարկվել են ադրբեջանական արշավախմբի կազմում։ Երկու շաբաթվա ընթացքում դրանց թողարկման ծավալը կազմել է 9836 տրլն ռուբլի։

Մասնագետները կարծում են, որ 1 և 10 միլիարդ ռուբլի արժողությամբ զակդենզնակը ամենահաջողն է 1923-1924 թվականներին թողարկված զակդենզնակերի ամբողջ շարքից՝ գեղարվեստական և տպագրության առումով։ Դրանց հետևի կողմում պատկերված է պտղաբերության աստվածուհին, որը նստած է գեղարվեստական ձևավորված պորտալի ցոկոլին, աջ ձեռքում բռնած խաղողի ողկույզը և հենված ձախ ձեռքում թելով կապած ցորենի խուրձին որի երևում խրվծ է մանգաղը։

Խորհրդային Միության ողջ տարածքում դրամաշրջանառությունը միավորելու նպատակով Անդրկովկասյան գործկոմի և Անդրկովկասյան ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի 1924 թվականի ապրիլի 4-ի հրամանագրով ապրիլի 15-ից դադարեցվեց զակդենզնակի թողարկումը։ Միևնույն ժամանակ, զակդենմարկերը հանվեցին շրջանառությունից՝ դրանք գնելով Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն Գերագույն տնտեսական խորհրդի կողմից սահմանված ֆիքսված փոխարժեքով։

Հետգնման տոկոսադրույքը սահմանվել է ԱՍՍՖՀ Գերագույն տնտեսական խորհրդի հատուկ որոշմամբ, որը հրապարակվել է 1924 թվականի ապրիլի 15-ին «Զարյա Վոստոկա» թերթում։«Անդրկովկասյան թղթադրամների ֆիքսված փոխարժեքը սահմանվում է 1924 թվականի ապրիլի 15-ից ոսկու մեկ ռուբլին 12 500 000 000 զակդենզնակի թղթադրամների դիմաց»։

Զակդենզնակիի շրջանառության ժամկետը սահմանափակվել է 1924 թվականի հունիսի 15-ով, իսկ փոխանակման ժամկետը՝ 1924 թվականի հունիսի 30-ով, այնուհետև երկու ժամկետներն էլ երկարաձգվել են համապատասխանաբար մինչև 1924 թվականի հունիսի 30-ը և հուլիսի 31-ը։

Տեղեկատվության համար՝ 1924 թվականին Թիֆլիսում լույս տեսած Անդրկովկասյան ֆինանսական և վիճակագրական ժողովածուի համաձայն, մինչև 1924 թվականի ապրիլի 14-ը թողարկվել է գրեթե 16 կվադրիլիոն (ավելի ճիշտ՝ 15,873,487,285,373,000) Անդրկովկասյան ռուբլի։

Թղթադրամներ

• 
  1000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  1000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  5000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  5000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  10,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  10,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  10,000 ռուբլի (կարմիր), դիմերես (1923)
• 
  10,000 ռուբլի (կարմիր), դարձերես (1923)
• 
  25 000 ռուբլի դիմերես (1923)
• 
  25 000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  50,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  50,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  100,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  100,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  250,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  250,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  500,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  500,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  1,000,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  1,000,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  5,000,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  5,000,000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  10,000,000 ռուբլի, դիմերես (1923)
• 
  10 000 000 ռուբլի, դարձերես (1923)
• 
  25 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  25 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)
• 
  50 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  50 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)
• 
  75 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  75 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)
• 
  100 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  100 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)
• 
  250 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  250 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)
• 
  1 000 000 000 ռուբլի, դիմերես (1924)
• 
  1 000 000 000 ռուբլի, դարձերես (1924)

Գրականություն

• Վասյուկով Ա.Ի., Գորշկով Վ.Վ., Կոլեսնիկով Վ.Ի. Ռուսաստանի և ԽՍՀՄ թղթային թղթադրամներ. — СПб: Պոլիտեխնիկ, 1993. — 215 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-7325-0325-0
• Չուհաճ Գ.Ս. Համաշխարհային թղթային փողերի ստանդարտ կատալոգ։ Մասնագիտացված խնդիրներ.. — 12-е изд. — Iola: Krause Publications, 2013. — 1296 с. — ISBN 978-1-4402-3883-3

Արտաքին հղումներ

• Անդրկովկասյան Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Խորհրդային Հանրապետություն, fox-notes.ru

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրկովկասյան ռուբլի» հոդվածին։