Վիկտոր Վազարելի

Վիկտոր Վազարելի; ֆր.՝ Victor Vasarely
Ծնվել է	ապրիլի 9, 1906
Ծննդավայր	Պեչ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	մարտի 15, 1997[…] (90 տարեկան)
Մահվան վայր	Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ
Քաղաքացիություն	Հունգարիա և Ֆրանսիա
Մայրենի լեզու	հունգարերեն
Կրթություն	Բուդապեշտի համալսարան
Մասնագիտություն	նկարիչ, վիզուալ արտիստ, քանդակագործ, դիզայներ, գծանկարիչ, նկարիչ-փորագրող և նկարազարդող
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Գոսլար քաղաքի «Կայզերինգ» մրցանակ և honorary citizen of Dorog?
Երեխաներ	Jean-Pierre Yvaral?
Կայք	pierrevasarely.com
	Victor Vasarely Վիքիպահեստում

Վիկտոր Վազարելի (ֆր.՝ Victor Vasarely, ապրիլի 9, 1906(1906-04-09)^[1]^[2], Պեչ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա^[3]^[4] - մարտի 15, 1997(1997-03-15)^[5]^[6]^[7]^[…], Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ, ի ծնե անունը՝ Դյոժյո Վաշարեյի, հունգ.՝ Vásárhelyi Győző), հունգարացի արվեստագետ, կարճ ժամանակ տարածում ստացած տեղաշարժման արվեստի առաջնորդն ու «նախահայրը»^[9]։

Կյանք

Ծնվել է 1906 թվականին Հունգարիայի Պեչ քաղաքում^[10] և մեծացել է Բուդապեշտում։ 1925 թվականին ընդունվել է Բուդապեշտի համալսարանի բժշկական գիտությունների բաժինը։ 1930 թվականին ամուսնացել է իր համակուրսեցի Կլարա Սպինների հետ։ Համատեղ կյանքում նրանք երկու որդի են ունեցել, Անդրեն և Ժան-Պիերը։ Բուդապեշտում նա աշխատել է պոստերների ձևավորման ընկերությունում։ 1930-ականներին Վազարելին դարձավ գրաֆիկական դիզայներ և հենց այս ժամանակաշրջանում էլ սկսեց իրար հետևից շատ օրգանիկ պատկերներ ստեղծել։ 1930թվականին Վազարելին թողնում է Բուդապեշտն ու տեղափոխվում է Փարիզ։ Այստեղ նա շարունակում է աշխատել որպես գրաֆիկայի մասնագետ, գովազդային գործակալություններում զբաղեցրել է ստեղծագործական խորհրդականի պաշտոն։ Այս ժամանակամիջոցում նա արդեն համարում էր, որ բավական է աշխատել այլ արվեստագետների հետ և սկսում է մտածել սեփական մոդելավորման ինստիտուտը բացելու մասին։ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմից հետո նա ստուդիա է բացում Արկուեիլում, Փարիզից 10 կմ հեռավորության վրա գտնվող արվարձանում։ 1961 թվականից վերջնականապես հաստատվում է Աննեթ-սըր-Մարնեում։ Վազարելին ստեղծել է արվեստ, որը հիմնականում կենտրոնացած է օպտիկական պատրանքի շուրջը։

Ստեղծագործություն

Քանդակ հայրենի Պեչ քաղաքում

Երեք տասնամյակների ընթացքում Վազարելին զարգացրեց երկրաչափական աբստարկ արվեստի իր տեսակը և աշխատեց տարբեր նյութերով` օգտագործելով նվազագույն թվով ձևեր ու գույներ։ Վազարելին նպատակ ուներ ստեղծել պատկերներ ու գրաֆիկաներ, որոնք համընդհանուր կլինեին․ նա ցանկանում էր, որ իր արվեստը հասանելի լինի բոլորին^[11]։

1929-1944-ական թվականները համարվում են նրա ստեղծագործության վաղ գրաֆիկական շրջանը։ Այս շրջանի հայտնի գործերից են «Զեբրաները», «Շախմատի տախտակը» և «Աղջիկ-հզորությունը»։

1944-1947 թվականները սխալ ուղու տարիներն էին՝ իր իսկ բնորոշմամբ։ Այս ժամանակաշրջանում նա փորձարկել է կուբիզմը, ֆուտուրիզմը, էքսպրեսիոնիզմը, սյուրռեալիզմը և չի զարգացրել սեփական ոճը։ Այնուհետև նա ասել է, որ սա սխալ ուղի է եղել։ «Ինքնանկար»-ն ու «Կույր մարդ»-ը համարվում են այս ժամանաշրջանի գործեր։

1947-1951 թվականները բնութագրվում են որպես երկրաչափական աբստրակտ արվեստի զարգացման շրջան։ Վերջապես, Վազարելին գտնում է իր ոճը։ Աշխատանքներում ի հայտ են գալիս երկրաչափական պատկերները։ Սկսած 1948 թվականից Վազարելին իր ամառային ամիսներն անցկացնում է Գորդեսում։ Տեղի քառակուսի տներով ներշնչված՝ նա ստեղծում է մի կոմպոզիցիոն խումբ, որը հետագայում կոչվում է «Բյուրեղ»։

1951-1955 թվականները կինետիկ պատկերների, սև-սպիտակ գրաֆիկների ժամանակաշրջանն էր։ Գորդեսից հետո նա զարգացնում է իր կինեմատիկ պատկերները։

1955-1965 թվականները փոփոխությունների և շարունակական արվեստի տարիներն էին։ Նա սկսեց աշխատել խիստ որոշակի գույների ու ձևերի հետ /երեք կարմիր, երեք կանաչ, երեք կապույտ, երկու մանուշակագույն, երկու դեղին, սև, սպիտակ, մոխրագույն. երեք շրջան, երկու քառակուսի, երկու ռումբաձև, վեց էլիպսներ/, որոնք նա հետագայում ընդարձակեց և թվագրեց։ Այս պլաստիկ այբուբենն օգտագործելով` նա սկսեց շարունակական արվեստ, ձևերի և գույների մի անվերջ փոփոխականության շրջան։

1965 թվականին զարգացնելով արդեն ստեղծած ձևերը` Վազարելին ստեղծում է օպտիկական պատրանքի հավերժ շարժունակություն։ 1970 թվականին Վազարելին բացում է իր առաջին թանգարանն ու ցուցադրում է իր 500-ից ավելի աշխատանքները։ Երկրորդ մեծ կառույցը Վազարելի ֆոնդն էր Աիքս-էն-Պրովանսում. սա մի թանգարան է, որը ձևավորվել է հենց Վազարելիի կողմից։

Վազարելին մահացել է 1997 թվականին, 90-ամյա հասակում, Փարիզում։

Նրա աշխատանքները ցուցադրվում են աշխարհի տարբեր վայրերում։

Պարգևներ և մրցանակներ

1955 - Գեղարվեստի քննադատների մրցանակ, Բրյուսել, Միլանի Ոսկե մեդալ, Վենեսուելայի գեղանկարչության միջազգային մրցանակ
1964 - Հուգգենհեյմ մրցանակ, Նյու-Յորք
1965 - Արվեստի և Գրականության Պատվո շքանշանակիր, Ֆրանսիա
1965 - Լյուբյանում կայացած 6-րդ Միջազգային գրաֆիկական ցուցահանդեսի Մեծ Մրցանակ, Սան Պաուլուում կայացած 8-րդ բիեննալեի Մեծ Մրցանակ
1965 - Արվեստի և արդյունաբերության համայնքի ոսկե մեդալ, Փարիզ
1966 - Նոր Օռլեանի (Լուիզիանա, ԱՄՆ) պատվավոր քաղաքացու շնորհում
1966 - Առաջին միջազգային բիեննալեի մրցանակակիր, Կրակով
1966 - Գեղագիտության 2-րդ միջազգային սիմպոզիումի ոսկե մեդալակիր, Ռիմինի
1967 - Ճապոնիայի միջազգային հարաբերությունների նախարարի մրցանակ, Տոկիոյի 9-րդ Բիեննալե
1967 - Կարնեգի համալսարանի մրցանակ գեղանկարչության ոլորտում, Փիթթսբուրգ (ԱՄՆ)
1968 - "Prestige du papier" մրցանակ
1969 - 2-րդ միջազգային բիեննալեի 1-ին մրցանակ, Կրակով
1969 - Գեղանկարչության միջազգային փառատոնի 1-ին «Ոսկե ներկապնակ» մրցանակ, Կանն-սյուր-Մեր (Ֆրանսիա)
1970 - Վազարելիի թանգարանի բացումը Գորդում

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Victor Vasarely (նիդերլ.)
↑ ^2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 RKDartists (նիդերլ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 https://zkm.de/en/person/victor-vasarely
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Babelio (ֆր.) — 2007.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ Union List of Artist Names — 2019.
↑ The New York Times obituary http://www.nytimes.com/1997/03/18/arts/victor-vasarely-op-art-patriarch-dies-at-90.html(անգլ.)
↑ Birth registered at county archives of Pécs http://www.bml.hu Արխիվացված 2018-07-10 Wayback Machine ref. no. 330/1906
↑ http://arslonga.dk/Budapest_Photos_Victor_Vasarely.html(չաշխատող հղում)(անգլ.)

Արտաքին հղումներ

Association Vasarely Արխիվացված 2019-07-18 Wayback Machine
Culture+Travel magazine feature from 2008 about the Vasarely Foundation in Aix
Fondation Vasarely 3D Project Արխիվացված 2015-01-18 Wayback Machine
Victor Vasarely Արխիվացված 2012-09-21 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիկտոր Վազարելի» հոդվածին։

[_f3cd81344c3a0591-1] 1,0 ^1,1 Victor Vasarely (նիդերլ.)

[_f88019c68d59f9e5-2] 2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[_24b4dcd73f986328-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 RKDartists (նիդերլ.)

[_122c1f9b1761f15b-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 https://zkm.de/en/person/victor-vasarely

[_562f7d2f72268b40-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_24e53d5a8255a055-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Babelio (ֆր.) — 2007.

[_8a5a2fc0f6c83da1-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_60b29b650d65d321-8] Union List of Artist Names — 2019.

[9] The New York Times obituary http://www.nytimes.com/1997/03/18/arts/victor-vasarely-op-art-patriarch-dies-at-90.html(անգլ.)

[10] Birth registered at county archives of Pécs http://www.bml.hu Արխիվացված 2018-07-10 Wayback Machine ref. no. 330/1906

[11] ttp://arslonga.dk/Budapest_Photos_Victor_Vasarely.html(չաշխատող հղում)(անգլ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[9]

[8]

[10]

[11]

Վիկտոր Վազարելի ֆր.՝ Victor Vasarely

Ծնվել է	ապրիլի 9, 1906(1906-04-09)^[1]^[2]
Ծննդավայր	Պեչ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա^[3]^[4]
Մահացել է	մարտի 15, 1997(1997-03-15)^[5]^[6]^[7]^[…] (90 տարեկան)
Մահվան վայր	Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ
Քաղաքացիություն	Հունգարիա և Ֆրանսիա
Մայրենի լեզու	հունգարերեն
Կրթություն	Բուդապեշտի համալսարան
Մասնագիտություն	նկարիչ, վիզուալ արտիստ, քանդակագործ, դիզայներ, գծանկարիչ, նկարիչ-փորագրող և նկարազարդող
Պարգևներ և մրցանակներ	Գոսլար քաղաքի «Կայզերինգ» մրցանակ և honorary citizen of Dorog?
Երեխաներ	Jean-Pierre Yvaral?^[8]
Կայք	pierrevasarely.com
Victor Vasarely Վիքիպահեստում