Վալետայի օպերայի թագավորական թատրոն

Վալետայի օպերայի թագավորական թատրոն;
Տեսակ	օպերային թատրոն, գոյություն չունեցող շենք կամ կառույց և կազմակերպություն
Ճարտարապետ	Edward Middleton Barry?
Ստեղծում	1866
Բացում	1866
Երկիր	Մալթա
Բնակավայր	Վալետա
Ներկա վիճակ	քանդվել է
	կայք
	Royal Opera House (Valletta) Վիքիպահեստում

Վալետայի օպերայի թագավորական թատրոն կամ Թագավորական թատրոն (մալթ.՝ Teatru Rjal), մշակութային շինություն Մալթայի մայրաքաղաք Վալետայում։ Կառուցվել է 1866 թվականին՝ դիզայնը բրիտանացի ճարտարապետ Էդվարդ Միդլթոն Բարրիի նախագծով։ 1873 թվականին նրա ներքին հարդարանքը տուժել է ուժեղ հրդեհից, սակայն վերականգնվել է 1877 թվականին։ Կառույցը Մալթա կղզու ամենագեղեցիկ տեսարժան վայրերից մեկն էր։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում՝ 1942 թվականին, նացիստական Գերմանիայի ռազմաօդային ուժերի (Լյուֆտվաֆե) օդային գրոհի արդյունքում թատրոնն ամբողջությամբ ավերվեց և երկար տարիներ չվերականգնվեց^[2]։ Հետազոտվեցին դրա քանդման տարբերակները, սակայն 2013 թվականին, Ռենցո Պիանոյի նախագծով, թատրոնը վերականգնվեց. ներկայումս այն հայտնի է որպես Պիացա տեատռու ռիալ (մալթ.՝ Pjazza Teatru Rjal)^[3]։

Պատմություն խմբագրել

Շենքի ճարտարապետը Էդվարդ Միդլթոն Բարրին է, ով նախագծել է Քովենթ Գարդենում գտնվող Թագավորական թատրոնը։ 1861 թվականին թատրոնի արտաքին տեսքի պլանները պատրաստ էին^[4]^[5]^[6]։ Նախնական հատակագծերը պետք է ճշգրտվեին այն պատճառով, որ թատրոնի կողքերի փողոցները պլանում հաշվի չեն առնվել, և ճշգրտումների արդյունքը ի հայտ է եկել Ստրադա Ռեալի (այժմ՝ հանրապետություն փողոց) տեռասը, որն առաջարկվել է մալթացի ճարտարապետների կողմից^[7]։

Կառույցի շինարարությունը սկսվել է 1862 թվականին՝ Կազա դելլա Ջոռնատա (իտալ.՝ Casa della Giornata) տան քանդումից հետո։ Թատրոնի երկարությունը 63 մ էր, լայնությունը՝ 34 մ 4 տարի անց 1866 թվականի հոկտեմբերի 9-ին տեղի ունեցավ 1095 նստատեղ տարողությամբ օպերայի բացումը^[8]։ 1873 թվականի մայիսի 25-ին, սակայն, հրդեհ է տեղի ունեցել, որը լուրջ վնաս է հասցրել ներքին հարդարանքին^[8]^[9]։ Թատրոնը վերջնականապես վերականգնվեց այն բանից հետո, երբ վիճաբանություններ էին անում, թե ով և ինչպես է այն վերակառուցելու։ 1877 թվականի հոկտեմբերի 11-ին տեղի ունեցավ նոր բացում. այդ օրը բեմադրվեց Ջուզեպպե Վերդիի «Աիդան»։

Թատրոնի շենքը ռմբակոծությունից առաջ և հետո

1935 թվական

1945 թվական

1942 թվականի ապրիլի 7-ին՝ երեքշաբթի երեկոյան, Luftwaffe-ի ուժերը օդային հարձակում իրականացրեցին Վալետայի վրա. ռումբերը հարվածեցին Թագավորական օպերայի շենքին և ավերեցին այն գետնին։ Սյունասրահն ու դահլիճը ավերվել են. Սյունաշարից ոչ հեռու պահպանվել է հետևի թևի միայն մի մասը^[10]։ 1950-ականներին ավերակների մի մասը ավերվել է անվտանգության նկատառումներով։ Խոսակցություններ կային, որ 1946 թվականին առաջարկվել է վերականգնել թատրոնը՝ օգտագործելով գերմանացի ռազմագերիները, սակայն կառավարությունը դրան չի համաձայնվել։ Միայն տեռասի ու սյուների մնացորդներն էին հիշեցնում թատրոնը։

Վերակառուցման տարբերակներ և վերականգնում խմբագրել

Այն վայրը, որտեղ կանգնած էր թատրոնը, հետագայում մաքրվեց բեկորներից և փլատակների կույտերից, սակայն հետպատերազմյան տարիներին մի քանի կառավարություններ փորձեցին վերականգնել թատրոնը։ 1953 թվականին առաջարկվեց վեց նախագիծ, հատուկ ստեղծված հանձնաժողովը կարգավորեց Զավելանի-Ռոսի նախագծին և առաջարկեց այն ընդունել կառավարությանը, բայց Լեյբորիստական կուսակցությունը դեմ էր շինարարությանը ֆինանսական պատճառներով, չնայած արդեն հատկացվել էր 280 հազար ֆունտ ստեռլինգ։ 1957 թվականին այս նախագծի հարցը կարճվեց, իսկ 1961 թվականից ի վեր վերակառուցման մասին քննարկումներ չեղան։

1980-ական թվականներին մալթացիները կապ հաստատեցին Ռենցո Պիանոյի հետ և սկսեց քննարկել թատրոնի տեղում նոր շենքի կառուցման և քաղաքի դարպասների վերանորոգման հարցը։ 1990 թվականին Պիանոյի առաջարկները հավանության արժանացան կառավարության կողմից, բայց ոչ ոք չսկսեց աշխատանքը։ 1996 թվականին լեյբորիստական կառավարությունը հայտարարեց թատրոնի տեղում ստորգետնյա կայանատեղիով առևտրային և մշակութային համալիրի կառուցման մասին, իսկ տասնամյակի վերջում տեղացի ճարտարապետ Ռիչարդ Ինգլենդն առաջարկեց մշակութային կենտրոնի շինարարության ծրագրեր։ Ամեն անգամ այս ծրագրերը չեղյալ է համարվել տարաձայնությունների պատճառով։

2006 թվականին կառավարությունը քննարկման է ընդունել խորհրդարանի նոր շենքի կառուցման նախագիծը. այն ժամանակ խորհրդարանը հավաքվել է Մալթայի միաբանության Գրոսմայստերների պալատի նախկին զինանոցի շենքում։ Դիտարկումն ավարտվեց նախագծի մերժմամբ, քանի որ բոլորը կարծում էին, որ թատրոնի տեղում կարող է կանգնել միայն մշակութային հաստատությունը։ Ռենցո Պիանոն կրկին միացել է նոր շենքի կառուցման նախագծի քննարկմանը։ Նախագիծը չի քննարկվել մինչև խորհրդարանական ընտրությունները, և 2008 թվականի դեկտեմբերի 1-ին վարչապետ Լոուրենս Գոնզին վերսկսել է 80 միլիոն եվրո բյուջե ունեցող նախագծի քննարկումները։ Պիանոն համոզեց Թագավորական թատրոնի տեղում խորհրդարանի պալատ չկառուցել՝ առաջարկելով տունը տեղափոխել Ազատության հրապարակ և վերականգնել Քաղաքային դարպասը, և առաջարկեց քանդված օպերայի տեղում բացօթյա թատրոն (ամֆիթատրոն) կառուցել։

Պիանոյի որոշումը բավականին համարձակ էր^[11], սակայն կառավարությունը հետագայում հաստատեց այս ծրագրերը։ Դիտարկումն ավարտվեց նախագծի մերժմամբ, քանի որ բոլորը կարծում էին, որ թատրոնի տեղում կարող է կանգնել միայն մշակութային հաստատությունը։ Ռենցո Պիանոն կրկին միացել է նոր շենքի կառուցման նախագծի քննարկմանը։ Նախագիծը չի քննարկվել մինչև խորհրդարանական ընտրությունները, և 2008 թվականի դեկտեմբերի 1-ին վարչապետ Լորենս Գոնզին վերսկսել է 80 միլիոն եվրո բյուջե ունեցող նախագծի քննարկումները։ 2013 թվականի օգոստոսի 8-ին թատրոնը պաշտոնապես բացվեց և ստացավ Պիացցա Թեատրու Ռյալ անվանումը(մալթ.՝ Pjazza Teatru Rjal)^[12]^[13]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 archINFORM (գերմ.) — 1994.
↑ «Valletta's Royal Opera House, from glamour to rubble». The Man Who Went To Malta. 2011 թ․ դեկտեմբերի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 4-ին.
↑ «Pjazza Teatru Rjal». Министерство культуры Мальты. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 16-ին.
↑ Malcolm Borg British Colonial Architecture: Malta, 1800-1900. — Publishers Enterprises Group, 2001. — С. 138. — ISBN 978-9990903003
↑ Nick Squires (2010 թ․ մայիսի 8). «Maltese anger at plans to rebuild Valletta». The Daily Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 16-ին.
↑ Juliet Rix Malta and Gozo. — Bradt Travel Guides, 2015. — С. 118. — ISBN 978-1784770259
↑ Sir Adrian Dingli(անգլ.) // Journal of the Maltese Historical Society. — 1955. Архивировано из первоисточника 21 փետրվարի 2020.
↑ ^8,0 ^8,1 Denaro, Victor F. (1959). Houses in Kingsway and Old Bakery Street, Valletta Արխիվացված 2015-11-17 Wayback Machine. Melita historica. Journal of the Malta Historical Society. 2 (4). p. 202.
↑ Architect Andrea Vassallo Արխիվացված 2014-04-21 Wayback Machine. p. 228.
↑ Joseph Bonnici, Michael Cassar The Royal Opera House – Malta. — Gutenberg Press, 1990. — С. 79.
↑ Nicholas Mallia Chalet // The Architect / David Felice. — Media Today. — С. 11. Архивировано из первоисточника 20 հունվարի 2018.
↑ «Valletta's open theatre officially inaugurated» (անգլերեն). Times of Malta. 2013 թ․ օգոստոսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.
↑ Juan Ameen (2013 թ․ հունիսի 29). «Pjazza Teatru Rjal to host arts festival». Times of Malta. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.

Գրականություն խմբագրել

թատրոնի տեսքը ներկայումս

George Percy Badger Historical Guide to Malta and Gozo. — Calleja, 1869. — С. 218–219.
M. Gauci New Light On Webster Paulson and his Architectural Idiosyncrasies // Proceedings of History Week (PHW). — 2009. — Vol. 12. — С. 137–150. — ISBN 978-99932-7-400-1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Պաշտոնական կայք (անգլ.)
A brief history of the Opera House (անգլ.)
The Renzo Piano Valletta City Gate Project Press Article Archive (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վալետայի օպերայի թագավորական թատրոն» հոդվածին։

[_ac7b6ffa836bb02a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 archINFORM (գերմ.) — 1994.

[2] «Valletta's Royal Opera House, from glamour to rubble». The Man Who Went To Malta. 2011 թ․ դեկտեմբերի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 4-ին.

[3] «Pjazza Teatru Rjal». Министерство культуры Мальты. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 16-ին.

[4] Malcolm Borg British Colonial Architecture: Malta, 1800-1900. — Publishers Enterprises Group, 2001. — С. 138. — ISBN 978-9990903003

[5] Nick Squires (2010 թ․ մայիսի 8). «Maltese anger at plans to rebuild Valletta». The Daily Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 16-ին.

[Rix2015-6] Juliet Rix Malta and Gozo. — Bradt Travel Guides, 2015. — С. 118. — ISBN 978-1784770259

[7] Sir Adrian Dingli(անգլ.) // Journal of the Maltese Historical Society. — 1955. Архивировано из первоисточника 21 փետրվարի 2020.

[автоссылка1-8] 8,0 ^8,1 Denaro, Victor F. (1959). Houses in Kingsway and Old Bakery Street, Valletta Արխիվացված 2015-11-17 Wayback Machine. Melita historica. Journal of the Malta Historical Society. 2 (4). p. 202.

[9] Architect Andrea Vassallo Արխիվացված 2014-04-21 Wayback Machine. p. 228.

[bonnicicassar-10] Joseph Bonnici, Michael Cassar The Royal Opera House – Malta. — Gutenberg Press, 1990. — С. 79.

[11] Nicholas Mallia Chalet // The Architect / David Felice. — Media Today. — С. 11. Архивировано из первоисточника 20 հունվարի 2018.

[12] «Valletta's open theatre officially inaugurated» (անգլերեն). Times of Malta. 2013 թ․ օգոստոսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.

[13] Juan Ameen (2013 թ․ հունիսի 29). «Pjazza Teatru Rjal to host arts festival». Times of Malta. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]