Վիքիպեդիա

Սպիտակ իշառվույտ

բույսերի տեսակ
Սպիտակ իշառվույտ
Սպիտակ իշառվույտ
Սպիտակ իշառվույտ
Դասակարգում
Թագավորություն  Բույսեր (Plantae)
Ենթատիպ Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ Բակլածաղկավորներ (Fabales)
Ընտանիք Բակլազգիներ (Fabaceae)
Ենթաընտանիք Բակլայիններ (Faboideae)
Տրիբա Trifolieae
Ցեղ Իշառվույտ (Melilotus)
Տեսակ Սպիտակ իշառվույտ (M. albus)
Միջազգային անվանում
Melilotus albus

Սպիտակ իշառվույտ[1] (լատին․՝ Melilótus álbus), միամյա և բազմամյա խոտաբույս, իշառվույտի ցեղ, թիթեռնածաղկավորների կարգ[2]։

Սպիտակ իշառվույտի սերմեր

Տարածվածություն խմբագրել

Այս տեսակը տարածված է Եվրոպական մասում (գրեթե ամենուր)[3], Ղրիմ, Կովկաս, Արևմտյան և Արևելյան Սիբիր, Հեռավոր Արևելք, Միջին Ասիա[4]։

Բուսաբանական նկարագիր խմբագրել

Կյանքի երկրորդ տարում զարգանում է ճյուղավորված ցողունը՝ 60-170 սմ երկարությամբ[5]։

Տերևը եռաթև է[6]։

Ծաղիկները բազմաթիվ են, փոքրիկ, ցեցատիպ, ճյուղի գագաթին հավաքված են ողկուզաձև։ Ծաղիկը կազմված է 10 առէջներից։ Սերմնարանի հիմքում ընկած է նեկտարի օղակը։ Ամառվա ընթացքում ծաղկում է մոտ մեկ ամիս։ Ամեն ծաղիկ ապրում է երկու օր[7]։

Ծաղկափոշու հատիկը եռափառ ծակոտկեն է, էլիպսաձև է[8]։ Բևեռային առանցքի երկարությունը 26-36 մկմ է, հասարակածային տրամագիծը՝ 26-33,2 մկմ[9]։ Նախագծում բևեռները գրեթե կլոր են, հասարակածայինը՝ էլիպսաձև։ Ակոսները 2,5-3,4 մկմ լայնությամբ, երկար, անկանոն լայնությամբ կամ մի քանի եզրերով, որոնք գագաթին ավարտվում են, սակայն չեն համընկնում բևեռներում[10]։ Ծակոտիները օվալաձև են, ձգվում են երկարությամբ, լայն են, որը հավասար է ակոսների լայնությանը կամ մի քիչ երկար են, ունեն 6,5-7,5 մկմ երկարություն[11]։ Թաղանթը ակոսավոր է և գորշ փորվածքով։ Մեզոկոլպիումի լայնությունը 18-24 մկմ է, ակոկոլպիումի տրամագիծը 5-5,8 մկմ։ Բացվածք ունի 1,2-1,5 մկմ հաստություն, հիմնական շերտը 1-1,3 մմ է, որի հիմքում ընկած շերտը ավելի բարակ է, քան ծածկող շերտը։ Հասարակածայինների և բևեռների ճյուղերի մոտ ակոսների անկյունային չափը հասնում է մինչև 2,5 մկմ։ Քանդակը բարակ, փոքր բջիջով է[12]։ Ծաղկափոշու հատիկը գունատ դեղին է[5]։

Ունդերը հակադարձ ձվաձև են, թույլ սեղմված, միասերմ, հազվադեպ` երկսերմ[13]։ Գագաթին կա ոչ մեծ սրված ելուստ։ Հիմքը հաճախ ամփոփված է եռանկյունաձև սրված տերևիկներով ձևավորվող ծաղկապատյանի բաժակի մեջ։ Մակերևույթը ցանցավոր կնճռոտ է, անփայլ[14]։ Գունավորումը մուգ մոխրագույն է կամ բաց մոխրագույն։ Բաժակի գունավորումը բաց մոխրագույն է, կանաչավուն։ Երկարությունը 2.75-3.5 մմ է, լայնությունը` 1.75-2.25 մմ, հաստությունը` 1.25-1.5 մմ[15]։

Սերմերը երիկամաձև երկարած են, կողերից սեղմված։ Արմատիկը սերմնաշաքիլից բարակ է, կիպ հարում է սերմնաշաքիլներին և առանձնանում է սերմնասպիի վերևում նկատելի սանդղավանդով, հավասար է սերմնաշաքիլների երկարության 3/4[16]: Սերմնասպին կլորավուն է, եզրակավոր[17]։ Մակերևույթը հարթ է, անփայլ[18]։ Գունավորումը դեղին է, դեղնավուն կանաչ, դեղնավուն շագանակագույն։ Երկարությունը 1.75-2.25 մմ է, լայնությունը` 1.25-1.5 մմ, հաստությունը` 1-1.25 մմ[19]։ Աղտոտում է գարնանացան և աշնանացան հացազգիների, ոլոռի, արևածաղկի, երեքնուկի, բամբակենու ցանքատարածքները, աճում է մարգագետիններում, ճանապարհների երկայնքով։

Գործնական կիրառում խմբագրել

 
Սպիտակ իշառվույտ

Հայտնի է որպես մեղրի գործարան[20]։ Մեղրի արտադրողականությունը 150-200 կգ/հա է, նաև Ռուսաստանի եվրոպական մասի հարավում և կենտրոնական սևահողային գոտում և այլն[20]։ Ծաղկափոշին ևս արժեքավոր է։ Նեկտարն անգույն է և թափանցիկ, շաքարի պարունակությունը հասնում է 45%-ի։ Մեղրը սպիտակ է, հոտավետ[20]։

Ծանոթագրություն խմբագրել

  1. ↑ Романов, И. В.; Шамаев, А. С. (2019). «О ЗАДАЧЕ ГРАНИЧНОГО УПРАВЛЕНИЯ ДЛЯ СИСТЕМЫ, ОПИСЫВАЕМОЙ ДВУМЕРНЫМ ВОЛНОВЫМ УРАВНЕНИЕМ». Известия Российской академии наук. Теория и системы управления (1): 109–116. doi:10.1134/s000233881901013x. ISSN 0002-3388.
  2. ↑ Blanchan, Neltje; Blanchan, Neltje; Dickinson, Asa Don (1917). Wild flowers worth knowing /. Boston :: IndyPublish.com,.{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
  3. ↑ TURKINGTON, ROY A.; CAVERS, PAUL B.; REMPEL, ERIKA (1978 թ․ ապրիլի 1). «THE BIOLOGY OF CANADIAN WEEDS.: 29. Melilotus alba Desr. and M. officinalis (L.) Lam». Canadian Journal of Plant Science. 58 (2): 523–537. doi:10.4141/cjps78-078. ISSN 0008-4220.
  4. ↑ «Canada: Supreme Court Opinion in United States v. The Public Service Alliance of Canada Et Al (Canadian State Immunity Act)». International Legal Materials. 32 (1): 1–45. 1993-01. doi:10.1017/s002078290001353x. ISSN 0020-7829.
  5. ↑ 5,0 5,1 Бурмистров А. Н., Никитина В. А. Медоносные растения и их пыльца: Справочник. — М.: Росагропромиздат, 1990. — С. 53. — 192 с. — ISBN 5-260-00145-1
  6. ↑ «Health hazard evaluation report: HETA-90-0365-2415, U.S. Department of the Interior, National Park Service, Yosemite National Park, California». 1994 թ․ ապրիլի 1. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  7. ↑ Conn, Jeffery S.; Seefeldt, Steven S. (2009-07). «Invasive White Sweetclover (Melilotus officinalis) Control with Herbicides, Cutting, and Flaming». Invasive Plant Science and Management. 2 (3): 270–277. doi:10.1614/ipsm-08-118.1. ISSN 1939-7291.
  8. ↑ Pieters, Adrian J. [from old catalog] (1921). Annual white sweet clover and strains of the biennial form. Washington,: [s.n.]{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
  9. ↑ DiTomaso, Joseph M. (2000-03). «Invasive weeds in rangelands: Species, impacts, and management». Weed Science. 48 (2): 255–265. doi:10.1614/0043-1745(2000)048[0255:iwirsi]2.0.co;2. ISSN 0043-1745.
  10. ↑ Sastry, Subramanya K.; Mandal, Bikash; Sano, Teruo; Hammond, John (2019). Encyclopedia of Plant Viruses and Viroids. New Delhi: Springer India. էջեր 1523–1524. ISBN 978-81-322-3911-6.
  11. ↑ Coe, Howard Sheldon; Martin, John Nathan, [from old catalog] (1920). Sweet-clover seed. Pt. I.--Pollination studies of seed production. Pt. II--Structure and chemical nature of the seed coat and its relation to impermeable seeds of sweet clover. By H.S. Coe ... and J.N. Martin ... Washington,: Govt. print. off.,.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
  12. ↑ Langer, R. H. M.; Hill, G. D. (1991 թ․ նոյեմբերի 14). Agricultural Plants. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-40545-4.
  13. ↑ McLaughlin, M. R (1994). «Susceptibility to Clover Yellow Vein Potyvirus in the United States Germ Plasm Collection of Subterranean Clover». Plant Disease. 78 (7): 665. doi:10.1094/pd-78-0665. ISSN 0191-2917.
  14. ↑ Spellman, Katie V.; Schneller, Laura C.; Mulder, Christa P. H.; Carlson, Matthew L. (2015 թ․ հունիսի 13). «Effects of non-native Melilotus albus on pollination and reproduction in two boreal shrubs». Oecologia. 179 (2): 495–507. doi:10.1007/s00442-015-3364-9. ISSN 0029-8549.
  15. ↑ Zabala, Juan M.; Marinoni, Lorena; Giavedoni, Julio A.; Schrauf, Gustavo E. (2018 թ․ հունվարի 10). «Breeding strategies in Melilotus albus Desr., a salt-tolerant forage legume». Euphytica. 214 (2). doi:10.1007/s10681-017-2031-0. ISSN 0014-2336.
  16. ↑ «Melilotus officinalis Linn». Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  17. ↑ Seefeldt, Steven S.; Collins, William B.; Kuhl, Joseph C.; Clauss, Marcus (2010-05). «White Sweetclover (Melilotus albus) and Narrowleaf Hawksbeard (Crepis tectorum) Seed Germination after Passing through Moose». Invasive Plant Science and Management. 3 (1): 26–31. doi:10.1614/ipsm-09-034.1. ISSN 1939-7291.
  18. ↑ Conn, Jeffery S.; Werdin-Pfisterer, Nancy R.; Beattie, Katherine L.; Densmore, Roseann V. (2011-08). «Ecology of Invasive Melilotus albus on Alaskan Glacial River Floodplains». Arctic, Antarctic, and Alpine Research. 43 (3): 343–354. doi:10.1657/1938-4246-43.3.343. ISSN 1523-0430.
  19. ↑ Volk, Gayle M.; Richards, Christopher M. (2008-08). «Availability of Genotypic Data for USDA-ARS National Plant Germplasm System Accessions Using the Genetic Resources Information Network (GRIN) Database». HortScience. 43 (5): 1365–1366. doi:10.21273/hortsci.43.5.1365. ISSN 0018-5345.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Абрикосов Х. Н. и др. Донник // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф.. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 93—94.

Գրականություն խմբագրել

  1. Бурмистров А. Н., Никитина В. А. Медоносные растения и их пыльца: Справочник. — М.: Росагропромиздат, 1990. — С. 103. — 192 с. — ISBN 5-260-00145-1
  2. https://snund.am/wp-content/uploads/2016/05/Book_quarantine_weeds1.pdf Արխիվացված 2018-09-04 Wayback Machine
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սպիտակ_իշառվույտ&oldid=9538272» էջից