Սունիթա Ուիլյամս
Սունիթա Լին Ուիլյամս (անգլ.՝ Sunita Lyn Williams; սեպտեմբերի 19, 1965[1][2], Euclid, Կայահոգա, Օհայո, ԱՄՆ[1][3]), ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի սպա, ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնաց: 194 օր 18 ժամ 03 րոպե 14 վայրկյան տևողությամբ իր առաջին տիեզերական թռիչքի ժամանակ (10.12.2006 — 19.06.2007) նա ռեկորդ սահմանեց տիեզերական թռիչքի ընթացքում կնոջ շարունակական մնալու տևողության համար[5], որը գերազանցեց իտալացի Սամանտա Քրիստոֆորետտին 2015 թվականին (199 օր)։
 | |||
| Բնօրինակ անուն ազգանուն | անգլ.՝ Sunita Lyn Williams | ||
| Մասնագիտություն |  ԱՄՆ
| ||
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 19, 1965[1][2] (58 տարեկան) | ||
| Ծննդավայր | Euclid, Կայահոգա, Օհայո, ԱՄՆ[1][3] | ||
| Պարգևներ | |||
Սունիթա Ուիլյամսը ժամանակին կատարել է նաև կանանց շրջանում ամենամեծ թվով տիեզերական զբոսանքները (յոթ) և որոշ ժամանակ ռեկորդակիր է եղել կանանց շրջանում՝ բաց տիեզերական տարածության մեջ աշխատելու ընդհանուր ժամանակի առումով (50 ժամ 40 րոպե):
Նրա բոլոր ռեկորդները գերազանցել են Փեգի Ուիթսոնին ISS-51-ի և ISS-52-ի անձնակազմի կազմում (17.11.2016-03.09.2017)՝ ռեկորդ տիեզերական թռիչքի ընթացքում կնոջ շարունակական մնալու տևողության համար (289 օր 5 ժամ 4 րոպե) և բաց տարածություն դուրս գալու ընդհանուր քանակը և ժամանակը (համապատասխանաբար 10 Ելք և 60 ժամ և 19 րոպե):
Կենսագրություն
Սունիթա Պանդիա Կրիշնան ծնվել է 1965 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Յուքլիդ քաղաքում (Օհայո)՝ հնդկական Գուջարաթ նահանգի բնիկ, նյարդային համակարգի անատոմիայի հայտնի մասնագետ Դիպակ Պանդիայի և նրա կնոջ՝ սլովենուհի Բոնիի ընտանիքում:
1983 թվականին Ուիլյամսը ավարտել է Մասաչուսեթսի Նիդեմի միջնակարգ դպրոցը։ 1987 թվականին նա ստացել է ֆիզիկական գիտությունների բակալավրի աստիճան ԱՄՆ ռազմածովային ակադեմիայում։ 1995 թվականին դարձել Է Ֆլորիդայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի գիտությունների մագիստրոս (en:Florida Institute of Technology)[6].
Զինվորական ծառայություն
Ծառայությունը նավատորմում՝ ռազմածովային ուժերի առափնյա համակարգերի հրամանատարությունում, սկսվել է 1987 թվականի մայիսին։ Նոյեմբերին ստացել է սպա-ջրասուզակի որակավորում։ Այնուհետև նա սկսեց նախնական թռիչքային պատրաստությունը և 1989 թվականի հուլիսին դարձավ ռազմածովային ուժերի օդաչու: Անցնելով ուղղաթիռային զորքերի՝ մասնակցել է մի շարք մարտական գործողությունների (այդ թվում՝ «Անապատի վահան») և փրկարարական-վերականգնողական աշխատանքների (1992 թվականին Էնդրյու փոթորկի հետևանքների վերացում)։
Ամբողջ 1993 թվականը վերապատրաստվել է ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի փորձարկող օդաչուների դպրոցում (en:United States Naval Test Pilot School)։ 1994 թվականի հունվարին նշանակվել է պտուտակաթևերի փորձարկման վարչությունում՝ որպես H-46 ուղղաթիռի փորձարկումների ղեկավար և V-22 Osprey կոնվերտոպլանի օդաչու։ Փորձարկել է նաև ավիացիոն տեխնիկայի այլ մոդելներ։ 1995 թվականի դեկտեմբերին վերադարձել է փորձնական օդաչուների դպրոց։ Մինչ տիեզերագնացների ջոկատում ընդգրկվելը ծառայել է Նորֆոլկի ավիախմբում[6]։
Աշխատանք ՆԱՍԱ-ում
1998 թվականի հունիսին Ուիլյամսը ընդունվեց ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնացների 17-րդ ջոկատ, օգոստոսին սկսեց վերապատրաստման դասընթաց և Մեկ տարի անց որակավորվեց որպես թռիչքի մասնագետ: Դրանից հետո նա ուղարկվել է Ռուսաստան՝ որպես ՆԱՍԱ-ի ներկայացուցիչ Ռոսավիակոսմոսում՝ Միջազգային տիեզերակայան առաջին արշավախմբի թռիչքի ժամանակ։ Այնուհետև մասնակցել է մի շարք գիտատեխնիկական նախագծերի։
2002 թվականի մայիսին մասնակցել է ՆԱՍԱ-ի ծայրահեղ միջավայրի (ՆԵԵՄՈ 2) առաքելությանը՝ 7 օր ապրելով և աշխատելով ջրի տակ։
2002-ի նոյեմբերին Սունիթա Ուիլյամսը ընդգրկվեց ISS expedition 10-ի կրկնօրինակ անձնակազմի կազմում՝ որպես գիտության մասնագետ: Հիմնական անձնակազմում նա հայտնվեց 2003 թվականի դեկտեմբերին, բայց կանոնավոր մաքոքային թռիչքների վերսկսման ձգձգումների պատճառով նրան դուրս բերեցին expedition 12-ի անձնակազմից: Ուիլյամսը տիեզերք իր առաջին թռիչքը կատարել է 2006 թվականին։ Նա Մայքլ Լոպես-Ալեգրիայի և Միխայիլ Թյուրինի հետ միասին կազմեց արշավախմբի 14-րդ հիմնական անձնակազմը:
14-րդ և 15-րդ արշավախմբերը
14-րդ արշավախումբը մեկնարկել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Discovery STS-116 շաթլով։ ISS-ի հետ միացումը տեղի է ունեցել դեկտեմբերի 11-ին: Ուիլյամսը փոխարինեց երկրորդ բորտինժեներ Թոմաս Ռայթերին։ Ուիլյամսի հետ կապված մաքոքային թռիչքների ժամանակացույցի փոփոխության պատճառով որոշում է կայացվել նրան թողնել ISS-ի հաջորդ արշավախմբի անձնակազմի կազմում:
Ոչ լրիվ 195 օրվա ընթացքում Ուիլյամսը չորս անգամ դուրս է եկել բաց տիեզերք (16.12.2006, 31.01.2007, 04.02.2007[7], 08.02.2007)։ Ելքերի ընթացքում իրականացվել են կայանի էլեկտրամատակարարման և ջերմապաշտպանության ապահովման աշխատանքներ:
Ուղեծրում գտնվելու ընթացքում Ուիլյամսը 2007 թվականի ապրիլի 16-ին հեռակա մասնակցել է մարաթոնին, որն ամեն տարի անցկացվում է Բոստոնում։ Մարաթոնյան վազքի համար զրոյական ծանրության պայմաններում կառուցվել է հատուկ սիմուլյատոր։ Ուիլյամսը՝ 14000 կրծքանշանով, մեկնարկել է մարաթոնի մյուս մասնակիցների հետ միաժամանակ, երբ կայանը գտնվում Էր Խաղաղ օվկիանոսի վրա, իսկ ավարտել է Ռուսաստանի տարածքը: 42 կիլոմետր 195 մետրը հաղթահարելու համար Ուիլյամսը ծախսել է 4 ժամ 23 րոպե[8][9]։
2007 թվականի հունիսի 19-ին նրան փոխարինելու եկավ բորտինժեներ-2 Քլեյթոն Անդերսոնը։ Հունիսի 23-ին Ուիլյամսը երկիր է ժամանել Atlantis STS-117-ով[6]։
Աշխատանք որպես ISS-32 և ISS-33
Երկրորդ թռիչքին Սունիթա Ուիլյամսը մեկնել է 2012 թվականի հուլիսի 15-ին «Սոյուզ ՏՄԱ-05Մ» տիեզերանավով՝ որպես թռիչքային ինժեներ, ՄՏԿ-ում ստանձնել է ՄՏԿ-32-ի թռիչքային ինժեների, այնուհետև ՄՏԿ-33-ի հրամանատարի պարտականությունները՝ դրանով իսկ դառնալով կայանի երկրորդ կին հրամանատարը[10][11]։ Ուիլյամսը երեք անգամ բաց տիեզերք է դուրս եկել ճապոնացի տիեզերագնաց Ակիհիկո Հոսիդեի հետ՝ սահմանելով կանանց ռեկորդ ելքերի քանակով (յոթ) և դրանց գումարային տևողությամբ (49 ժամ 40 րոպե):
Թռիչքն ավարտվել է 2012 թվականի նոյեմբերի 19-ին, դրա տևողությունը կազմել է 126 օր 23 ժամ 13 րոպե 27 վրկ:
Սունիթա Ուիլյամսի անցկացրած ընդհանուր ժամանակը երկու տիեզերական թռիչքների ժամանակ կազմում է 321 օր 17 ժամ 15 րոպե 30 վրկ:
Թռիչք Starliner-ի անձնակազմի կազմում
2024 թվականի հունիսի 5-ին, ժամը 14:52 UTC-ին (Մոսկվայի ժամանակով 17:52-ին) մեկնարկել է Բարրի Ուիլմորի հետ միասին ամերիկյան Starliner Boe-CFT մասնավոր տիեզերանավով դեպի ISS: Atlas-5 N22 (AV-085) հրթիռակրի արձակումը Starliner մարդատար տիեզերանավով (CFT mission) իրականացվել է ԱՄՆ Կանավերալ հրվանդանի կայանի SLC-41 հարթակից United Launch Alliance ընկերության մեկնարկային թիմերի կողմից՝ ՆԱՍԱ-ի մասնագետների և ԱՄՆ տիեզերական ուժերի 45-րդ տիեզերական թևի մարտական հաշվարկների մասնակցությամբ[12]։
Պարգևներ
Ընտանիք
Նա ամուսնացած է Մայքլ Ուիլյամսի հետ, ում հետ ծանոթացել է ուղղաթիռների փորձարկման ժամանակ՝ իրենց կարիերան սկսելու տարիներին։ Զույգը երեխաներ չունի։ Ընտանիքը պահել է Գորբի (Gorby) անունով Ջեք-Ռասել-տերիեր ցեղատեսակի շանը։
2012 թվականին Ուիլյամսը ցանկություն էր հայտնել ընտանիք ընդունել հնդկական Ահմադաբադից մի աղջկա[16]։ Առայժմ հավաստի տվյալներ չկան այդ ցանկության իրականացման վերաբերյալ։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/williams-s.html
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 http://news.yahoo.com/soyuz-rocket-launches-mission-space-station-025639914.html
- ↑ 4,0 4,1 https://searchpub.nssc.nasa.gov/servlet/sm.web.Fetch/Agency_Awards_Historical_Recipient_List.pdf?rhid=1000&did=2120817&type=released
- ↑ «Сунита Уильямс побила рекорд по времени нахождения женщины в космосе — Космические новости «Русского переплёта», 18.06.2007». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-07-23-ին. Վերցված է 2010-02-05-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); no-break space character in|title=at position 69 (օգնություն) - ↑ 6,0 6,1 6,2 «Sunita 'Suni' Lyn Williams». Космическая энциклопедия ASTROnote. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-29-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Астронавты Майкл Лопес-Алегрия и Сунита Уильямс вышли в открытый космос». Newsru.com. 2007-02-04. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Астронавт завершила марафонский забег в космосе». Радио «Свобода». 2007-04-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Марафон в космосе». Triit. 2019-04-12. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Indian-American astronaut Sunita Williams takes command of the International Space Station» (անգլերեն). Daily Mail. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Sunita Williams takes over command at International Space Station» (անգլերեն). Times of India. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ С третьей попытки! novosti-kosmonavtiki.ru, 5 июня 2024.
- ↑ Sunita Williams receives Padma Bhushan
- ↑ «Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 437 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса" иностранных граждан»» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012-02-10-ին. Վերցված է 2011-04-12-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); no-break space character in|title=at position 62 (օգնություն) - ↑ Medalja za zasluge Արխիվացված է Դեկտեմբեր 1, 2017 Wayback Machine-ի միջոցով:(սլովեն.)
- ↑ «Astronaut Sunita Williams to adopt Gujarati girl». The Times Of India (անգլերեն). 2012-06-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-26-ին. Վերցված է 2019-01-18-ին.
Արտաքին հղումներ
- «Astronaut Bio: Sunita Williams (11/2012)» (անգլերեն). jsc.nasa.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-06-ին. Վերցված է 2019-05-03-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - Сунита «Суни» Лин Уилльямс — Космическая энциклопедия.
- Эксурсия по МКС с комментариями Суниты Уильямс — YouTube.
- Суни Уильямс (անգլ.) Internet Movie Database կայքում
- «Sunita L. Williams Oral History» (անգլերեն). historycollection.jsc.nasa.gov. Վերցված է 2019-05-03-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սունիթա Ուիլյամս» հոդվածին։ |