Խորհրդային կայսրություն
Խորհրդային կայսրություն, քաղաքական կլիշե, Խորհրդային Միության ազդեցության ոչ պաշտոնական բնութագիրը մի շարք Անկախ պետությունների վրա տրված Սառը պատերազմում նրա հակառակորդների կողմից:
Կարևոր է հիշել, որ պաշտոնապես ԽՍՀՄ առաջնորդները գտնվում էին գաղափարական ընդդիմության մեջ իմպերիալիզմի նկատմամբ, ԽՍՀՄ-ը չուներ գաղութներ և Խորհրդային Միությունում կայսրության ինստիտուտը չէր հիմնադրվել: Միաժամանակ մի շարք պատմաբաններ պնդում են[1][2][3], որ ԽՍՀՄ քաղաքական համակարգն ուներ կայսրության համար բնորոշ հատկանիշներ[4]: Գիտնականների շրջանում կա նաև կարծիք, որ ԽՍՀՄ-ը ուներ ինչպես բազմազգ, այնպես էլ մոնոէթնիկ կազմավորման նշաններ[2]: Բացի այդ, գոյություն ունի տեսակետ ԽՍՀՄ արտաքին քաղաքականության գաղութային բնույթի մասին[3]: XX դարի որոշ ձախակողմյաններ ԽՍՀՄ քաղաքականությունը կոչում էին սոցիալ-իմպերիալիզմ՝ 1950-ականների վերջից հետո (հատկապես հաճախ տերմինն օգտագործում էին մաոիստներն ու խոձայիստները):
Չնայած վերոնշյալին, որոշ հետազոտողներ, ընդունելով, որ ԽՍՀՄ-ում առկա են գաղութային կայսրության որոշակի հատկանիշներ, բերում են փաստարկներ և տարբեր փաստեր ԽՍՀՄ-ի և իր արբանյակ պետությունների միջև տնտեսական, մշակութային և քաղաքական հարաբերությունների վերաբերյալ, որոնք բնորոշ չէին որևէ գաղութային կայսրության համար[5]: Այսպիսով, գոյություն ունի տեսակետ, որ ԽՍՀՄ-ը պատմական զարգացման եզակի արդյունք էր պետության և հասարակության համար, բայց չէր հանդիսանում կայսրություն հասարակական գիտակցության մեջ հասունացած և ընդունված իմաստով։
Պատմաբան Դ. Ա. Վոլկոգոնովի կարծիքով, «թագավորական կայսրության կործանման արդյունքում առաջացավ մեկ այլ, անհամեմատ ավելի բռնապետական կայսրություն»:
Խորհրդային Միության Ազդեցությունը
Խորհրդային կայսրությունը ներառում էր ԽՍՀՄ-ը եւ մի շարք արբանյակային պետություններ[6]: Այս պետությունները, լինելով Սոցիալիստական երկրների տնտեսական համագործակցությունի անդամներ, ԽՍՀՄ ամենամոտ դաշնակիցներն էին ։ Արևելյան Եվրոպայի երկրները նույնպես մասնակցել են Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպմանը ("Արևելյան բլոկ")։
Բուլղարիա
Կուբա
Չեխոսլովակիա
Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետություն
Հունգարիա
Մոնղոլիա
Լեհաստան
Ռումինիա
Վիետնամ
Ալբանիա (ՍԵՏՀ-ից դուրս եկավ 1961 թվականին )
Հյուսիսային Կորեա Նա բարեկամական հարաբերություններ է պահպանել ԽՍՀՄ - ի հետ[7], բայց ԿԺԴՀ-ի կառավարությունը ձեռնպահ է մնացել սոցիալիզմի երկրների կառույցներին ամբողջությամբ միանալուց (օրինակ ՝ լինելով միայն ՍԵՏՀ-ի դիտորդ երկիր):
ԽՍՀՄ և Երրորդ աշխարհ
Շատ երկրների ղեկավարները Երրորդ աշխարհից աջակցում էին ԽՍՀՄ-ին որպես Սառը պատերազմի մասնակցի: Խորհրդային քաղաքական տերմինաբանության մեջ դրանք այն երկրներն էին, որոնք ընտրել էին «սոցիալիստական զարգացման ուղին» (ԽՍՀՄ-ի «զարգացած սոցիալիզմի» երկրներին էին պատկանում Արևելյան Եվրոպայի երկրները և ԿԱՄՊ-ի (Կոմունիստական Աշխարհի Միջազգային Փոխհամագործակցություն) անդամները): Մոսկվան իր դաշնակիցներին ապահովում էր ռազմական և տնտեսական օգնությամբ՝ քաղաքական զիջումների դիմաց: Մի շարք դեպքերում խորհրդային ղեկավարությունը կորցնում էր ազդեցությունը դաշնակիցների վրա: Դրա պատճառը լինում էր ԽՍՀՄ-ին հավատարիմ տեղական իշխանությունների թուլացումը կամ տապալումը։
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Սոցիալական երկրները ԽՍՀՄ ընդդիմության մեջ
Որոշ սոցիալիստական պետությունների կառավարություններ բացահայտորեն դատապարտում էին ԽՍՀՄ քաղաքականության շատ ուղղություններ: Չնայած նրանք վարում էին Սովետականին նման քաղաքականություն, Մոսկվայի հետ նրանց հարաբերությունները հաճախ դուրս չէին գալիս պաշտոնական համաձայնագրերի շրջանակներից, երբեմն առաջանում էին ճգնաժամային իրավիճակներ, որոշ դեպքերում վերաճելով զինված բախումների:
.svg){kind=small}
Ծանոթագրություն
- ↑ Dave, Bhavna Kazakhstan: Ethnicity, language and power. — Abingdon, New York: Routledge, 2007. — 242 с. — ISBN 9780415363716
- ↑ 2,0 2,1 Beissinger, Mark R. Soviet Empire as "Family Resemblance"(անգլ.) // Slavic Review. — 2006. — В. 2. — Т. 65. — С. 294—303.
- ↑ 3,0 3,1 Olaf Caroe Soviet Colonialism In Central Asia(անգլ.) // Foreign Affairs. — 1953. — Т. 32. — № 1. — С. 135—144. —
- ↑ После империи Афанасьев Ю., Гайдар Е., Гавров С., Иноземцев B., Ливен Д., Паин Э., Пелипенко А., Урнов М., Филиппов А., Ясин Е. и др. — М., 2007. — 224 с. ISBN 978-5-903135-01-1.
- ↑ «БЫЛ ЛИ СССР КОЛОНИАЛЬНОЙ ИМПЕРИЕЙ?». EUSP (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-02-22-ին. Վերցված է 2022-02-22-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Cornis-Pope, Marcel History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. — Կաղապար:Нп3, 2004. — С. 29. — ISBN 978-9027234520
- ↑ Shin, Gi-Wook Ethnic nationalism in Korea: genealogy, politics, and legacy. — Stanford University Press, 2006. — С. 94. — ISBN 978-0804754088
Գրականություն
- Хронология и география советского империализма (անգլ.) Congressional Record: Proceedings and Debates of the 92d Congress, First Session. — Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office, 1971. — Vol. 117, Pt. 20. — P. 26495-26497.
- Дмитрий Волкогонов Ленин. — М.: АСТ, 1999. — 477 с. — ISBN 5-237-00824-0