Արթուր Ադսոն
Արթուր Ադսոն (էստ․՝ Artur Adson, փետրվարի 3, 1889[1][2][3], Տարտու, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 5, 1977[1][2][3], Ստոկհոլմ, Շվեդիա[4]), էստոնացի բանաստեղծ, գրող, դրամատուրգ և թատերական քննադատ[5]։
Արթուր Ադսոն էստ․՝ Artur Adson | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 3, 1889[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Տարտու, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | հունվարի 5, 1977[1][2][3] (87 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Ստոկհոլմ, Շվեդիա[4] |
| Գերեզման | Սկուգսչյուրկոգորդեն |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ, լրագրող, գրող, թատերական քննադատ, դրամատուրգ և censor |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն,  Էստոնիա և  Շվեդիա |
| Կրթություն | Տարտուի համալսարան |
| Պարգևներ |  |
| Ամուսին | Մարիա Ունդեր |
 Artur Adson Վիքիպահեստում | |
Վաղ տարիներ խմբագրել
Արթուր Ադսոնը (ծննդյան անունը՝ Կարլ Արթուր Ադսոն) ծնվել է 1889 թվականի հունվարի 22-ին (փետրվարի 3) Տարտուում։ Հաճախել է Տարտուի, Սյանայի և Վիրուի դպրոցները։ Դպրոցը ավարտելուց հետո 1907 թվականից 1910 թվականը Պսկովում սովորել է տեղագրագիտություն, այնուհետև աշխատել է տեղագրագետ։ 1913 թվականին Տալլինում եղել է ծառայող և լրագրող։ 1925—1926 թվականներին Տարտուի համալսարանում սովորել է գրականություն։ 1913 թվականին նա ծանոթացել է իր ապագա կնոջ՝ բանաստեղծուհի Մարիե Ունդերի հետ, իսկ 1927 թվականին նրանք ամուսնացել են[6]։
Գրական գործունեություն խմբագրել
1917 թվականին Արթուր Ադսոնը եղել է Սիուրուի գրական շարժման անդամ, որը մեծ ազդեցություն է ունեցել էստոնական գրականության վրա։ Ավելի ուշ Ադսոնը դարձել է Տարապիտա գրական խմբակի ակտիվ անդամ։ Բացի դա, Ադսոնը եղել է Հարավային Էստոնիայի վիրուական բարբառի ամենաանվանի բանաստեղծներից մեկը։ Հանդես է եկել նաև որպես պահպանողական թատրոնի և գրականության քննադատ, նա մեծ ազդեցություն է ունեցել էստոնական գրականության վրա։ Նա նաև ճանաչման է հասել որպես դրամատուրգ։
Տարագրություն խմբագրել
1944 թվականի սեպտեմբերին՝ մինչ խորհրդային զինվորների կողմից Էստոնիայի գրավումը, կնոջ հետ արտագաղթել է Շվեդիա։ Այնտեղ նա գտել է դիվանապահի աշխատանք։ Երկուսն էլ շարունակել են աշխատել գրական գործունեությամբ։
Ադսոնը մահացել է 1977 թվականի հունվարի 5-ին Ստոկհոլմում, 87 տարեկան հասակում։ Կնոջ հետ միասին թաղվել են Ստոկհոլմի Սկուգսչյուրկոգորդենի գերեզմանոցում։ 2016 թվականին նրանց աճյունները վերաթաղել են Տալլինի Ռախումյաե գերեզմանոցում[6]։
2017 թվականի տվյալներով Արթուր Ադսոնի և նրա կնոջ հեղինակային իրավունքների 62,5 % տոկոսը պատկանում է գերմանական դաշնային Բավարիա երկրամասին, իսկ մնացած 37,5 %-ը՝ Շվեդիայի էստոնական մշակութային ընկերությանը (էստ․՝ Eesti Kultuuri Koondis Rootsis)[6]:
Բանաստեղծությունների ժողովածուներ խմբագրել
- «Henge palango» (1917)
- «Vana laterna» (1919)
- «Roosikrants» (1920)
- «Kaduvik» (1927)
- «Katai, kibuvits nink kivi» (1928)
- «Pärlijõgi» (1931)
- «Lehekülg ajaraamatust» (1937)
- «Rahumäe kannel» (1973)
Պիեսներ խմբագրել
- Läheb mööda (1923)
- Toomapäev (1928)
- Neli Kuningat (1931)
- Lauluisa ja Kirjaneitsi (1930)
- Iluduskuninganna (1932)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119349167 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Don Rubin, Peter Nagy, Philippe Rouyer, World Encyclopedia of Contemporary Theatre: Europe, Taylor & Francis, 1995, ISBN 0-415-05928-3, p 248
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Copyrights to works of Estonian poets Under, Adson in German hands