Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ախալքալաք)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Խաչ առաջնորդանիստ եկեղեցի
Սուրբ Խաչ Առաջնորդանիստ Եկեղեցի, Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցի։ գործող եկեղեցի Վրաստանի Սամցխե-Ջավախեթի մարզի Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի վարչական կենտրոն Ախալքալաք քաղաքի կենտրոնում[1]։
| Սուրբ Խաչ Առաջնորդանիստ եկեղեցի | |
|---|---|
 Եկեղեցին 2013 թվականին | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի |
| Երկիր |  Վրաստան |
| Տեղագրություն | Սամցխե-Ջավախք |
| Տարածաշրջան | Ախալքալաքի մունիցիպալիտետ |
| Դավանանք |  Հայ առաքելական |
| Թեմ | Վիրահայոց թեմ |
| Օծման թվական | 1956 |
| Հոգևոր կարգավիճակ | Գործող |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 1854 |
| Կառուցման ավարտ | 1856 |
| Հիմնադրված | 1830-ական թթ․ |
| 16 | |
| Երկարություն | 24․7 |
| Լայնություն | 16 |
| Շինանյութ | Անմշակ քար, կրաշաղախ, փայտ |
 | |
 | |
 Surb Khach church of Akhalkalaki Վիքիպահեստում | |
Պատմություն խմբագրել
Սուրբ Խաչ եկեղեցու կառուցման մասին շինարարական արձանագրությունը, որը տեղադրված է եղել եկեղեցու արևմտյան ճակատին, տարիներ առաջ ոչնչացվել է, այնուամենայնիվ շինարարության պատմությանն առնչվող պատմական վկայություններ են պահպանվել Հայ առաքելական եկեղեցու դիվանական վավերագրերում։ Վերջիններիս ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ եկեղեցին կառուցվել է 1830-ական թվականներին Կարին քաղաքից տեղափոխված հայ գաղթականների կողմից[1]։
Հայտնի է, որ 1854 թվականին եկեղեցին քայքայված էր այն աստիճան, որ ախալքալաքաբնակ մահտեսի (Երուսաղեմ ուխտի գնացած քրիստոնյա հայ) Կարապետ Յաղուբյանցը դիմում է հոգևոր իշխանությոններին, որպեսզի ստանա իր միջոցներով քայքայված եկեղեցու տեղոմ նոր եկեղեցի կառուցելու թույլտվություն։ Ստանալով Ներսես Ե կաթողիկոսի թույլտվությունը` Կ․ Յաղուբյանցը սկսում և 1856 թվականին ավարտում է նոր եկեղեցու կառուցումը[1][2][3][4]։
Եկեղեցու արևելյան ճակատին ագուցված է 9-ից 10-րդ դարերին բնորոշ գեղարվեստական առանձնահատկություններով գեղաքանդակ խաչքար, որի չափերն են 76 x 60 սմ։ Նույն ժամանակաշրջանին վերաբերող մեկ այլ խաչքար էլ ագուցված է խորանի մեջ։
Սուրբ Խաչ եկեղեցին նախքան տարածաշրջանոմ ԽՍՀՄ կարգերի հաստատոմը, ունեցել է եկեղեցապատկան եկամտաբեր որոշ շինություններ։
Եկեղեցո բակում է գտնվում եկեղեցական-հասարակական գործիչ, արքեպիսկոպոս Կարապետ Բագրատունու արձան
Վերանորոգումներ խմբագրել
1870, 1880, 1895 թվականներին Սորբ Խաչ եկեղեցում կատարվել են որոշակի վերանորոգումներ[1][3][5][6]։
Հայտնի է, որ 1884 թվականին Ախալցխայի կրոնական առաջնորդ Խորեն վարդապետ Ստեփանեն Ախալքալաք կատարած կարճատև այցի ընթացքում իրականացրել է մանրածավալ վերանորոգումներ[1][7]
1895 թվականին եկեղեցու տանիք նորոգելու նպատակով կազմվել է շինարարութան նախագիծ և հաստատման նպատակով ներկայացվել նահանգային վարչությանը[1][8]։ 1899 թվականին հաստատվել է եկեղեցու հողածածկ ցածր տանիքը նոր, ավելի բարձր փայտամածով փոխարինելու վերաբերյալ նախագիծը, և նույն թվականին էլ աշխատանքները մոտեցել են ավարտին։ Շինարարության համար ծախսվել է շորջ 6000 ռուբլի, որից 4000-ը տրամադրել է եկեղեցին, իսկ մնացածը հավաքվել է հանգանակությունների շնորհիվ[1][9][10]։
Վերջին նորոգումներից մեկը կատարվել է 1977 թվականին տեղական իշխանության միջոցներով[1][11]։
Ճարտարապետություն խմբագրել
Սուրբ Խաչ եկեղեցին 24,7 x 16 մ արտաքին չափեր ունեցող ընդարձակ դահլիճով գմբեթավոր տաճար է։ Ծածկերն ու գմբեթը ներքուստ պահում են երեք զույգ սյուները։ Ավագ խորանի երկու կողմում գտնվում են երկուական ավանդատները։ Ունի մեկ մուտք, որը գտնվում է եկեղեցու արևմտյան կողմում։ Մուտքի դիմաց կա է 1856 թվականին կառուցված երկհարկ զանգակատուն։ Եկեղեցին կառուցված է հիմնականում անմշակ քարով, կրաշաղախով, փայտով։ Ներսից և դրսից սվաղված է[1]։
Պատկերասրահ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Սամվել Կարապետյան (2006). Ջավախք (PDF). Երևան: Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպություն. էջեր 67–69. ISBN 5-8080-0651-1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3245, թ. 1։
- ↑ 3,0 3,1 Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 6408, թ. 1, 7։
- ↑ Վրաստանի ազգային դիվան, ֆ. 204, ց. 1, գ. 985, թ. 2։
- ↑ Վրաստանի ազգային դիվան, ֆ. 204, ց. 1, գ. 985, թ. 1-22։
- ↑ «Մոլորակ», 1997, N 14, էջ 4։
- ↑ «Արձագանք», 1885, N 22, էջ 309։
- ↑ Վրաստանի ազգային դիվան, ֆ. 204, ց. 1, գ. 985, թ. 1:
- ↑ Վրաստանի ազգային դիվան, ֆ. 204, ց. 1, գ. 985, թ. 7, 12:
- ↑ «Մշակ», 1899, N 203, էջ 2։
- ↑ «Էջմիածին», 1978, Գ, էջ 624։
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ախալքալաք) կատեգորիայում։ |