Կարապետ Բագրատունի

Կարապետ Բագրատունի;
Ծնվել է	մայիսի 30, 1779
Ծննդավայր	Հունուտ, Սպեր, Էրզրում, Էրզրումի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	հունիսի 3, 1856 (77 տարեկան)
Մահվան վայր	Ախալցխա, Թիֆլիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	քահանա

Կարապետ արքեպիսպոս Բագրատունի, (ավազանի անունը՝ Հովհաննես, մայիսի 30, 1779(1779-05-30)^[1], Հունուտ, Սպեր, Էրզրում, Էրզրումի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն^[1] - հունիսի 3, 1856(1856-06-03)^[1], Ախալցխա, Թիֆլիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]), եկեղեցական-հասարակական գործիչ, Կարինի և Վիրահայոց թեմերի առաջնորդ։

Կենսագրություն

Նախնական կրթությունն ստացել է (1791 թվականից) Ակնի հոգևոր առաջնորդ Միքայել արքեպիսկոպոսի մոտ, այնուհետև Կ. Պոլսում ուսանել աստվածաբանություն, ճարտասանություն, քերականություն և լեզուներ։ 1801 թվականին Ակնում ձեռնադրվել է վարդապետ, ապա նշանակվել Կարնո և Ակնի վիճակների վանքապատկան կալվածքների հոգաբարձու։ 1808 թվականից՝ Կարնո հայոց հոգևոր թեմի առաջնորդ։ 1811 թվականին Եփրեմ Ա Ձորագեղցին նրան շնորհել է արքության պատիվ և տիտղոս։ Կարնո թեմում ծավալել է տնտեսական և հոգևոր-մշակութային արդյունավետ գործունեություն։ Հիմնել է իր անունը կրող Կարապետյան վարժարանը։ Աջակցել է ռուսական զորքին ու արքունիքին 1829 թվականին՝ Էրզրումի գրավման ժամանակ։ Երբ Ադրիանապոլսի պայմանագրրով (2.9.1829) Էրզրումի, Բայազետի և Կարսի փաշայությունները վերադարձվել են Թուրքիային, Կարապետ Բագրատունին, վախենալով թուրքերի վրեժխնդրությունից, Էրզրումի և շրջակայքի հայության անունից, 29 պատվավոր քաղաքացիների հետ, ռուսական բանակի հրամանատար Ի. Ֆ. Պասկևիչին է ներկայացրել (15.12.1829) աղերսագիր՝ խնդրելով թույլատրել տեղի հայերին գաղթել Ռուսական կայսրության սահմանները։ Կարապետ Բագրատունու հորդորանքով և առաջնորդությամբ 1830 թվականին Էրզրումից և շրջակա հարյուրավոր գյուղերից մոտ 50 հզ. (7298 ընտանիք) հայ գաղթել և բնակություն է հաստատել Ախալցխայում, Ախալքալաքում, Ծալկայում, Լոռի-Փամբակում և Շորագյալում։ Կարապետ Բագրատունու ջանքերով Էրզրում քաղաքի և շրջակա գյուղերի վանքերից ու եկեղեցիներից հավաքվել և Ախալցխա են տեղափոխվել հոգևոր-մշակութային արժեքներ (որոնց թվում՝ «Ծուղրութի Ավետարան»-ը)։ Դրանք հիմնականում զետեղվել են Ախալցխայի նորակառույց (1835–1837) Ս. Փրկիչ եկեղեցում։ Կարապետ Բագրատունու օժանդակությամբ ու մասնակցությամբ են ստեղծվել Ախալցխայի նոր, աջափնյա մասը՝ Պլանը, 100-ից ավելի գյուղեր՝ Ախալցխայի, Ախալքալաքի, Ծալկայի գավառներում, մոտ 60 եկեղեցի, Նոր Կարապետյան դպրոցը (1842–1844, այժմ՝ քանդված), Ախալքալաքի Ս. Մեսրոպյան արական դպրոցը ևն։ 1837 թվականի հունվարի 20-ին Կարապետ Բագրատունին նշանակվել է Վրաստանի և Իմերեթի հայոց թեմի առաջնորդ ու այդ պաշտոնում մնացել մինչև մահը։ 1837 թվականի սեպտեմբերին Ախալցխայում դիմավորել և ընդունել է Անդրկովկասի նորանվաճ երկրամասերն այցելած Նիկոլայ I ցարին։ Կարապետ Բագրատունու խնդրանքով կայսրը մեկ տարով ևս երկարաձգել է Ախալցխայի հայ գաղթականների՝ հարկեր չվճարելու արտոնությունը։ Ռուսական կառավարությանը մատուցած ծառայությունների համար Կարապետ Բագրատունին պարգևատրվել է (20.10.1830) Ս. Աննայի առաջին աստիճանի շքանշանով։ Թաղված էր Ախալցխայի Ս. Փրկիչ եկեղեցու գավթում, որտեղից 1953 թվականին աճյունը տեղափոխվել է քաղաքային գերեզմանատուն։ Ախալքալաքի Ս. Խաչ եկեղեցու բակում կանգնեցվել է Կարապետ Բագրատունու հուշարձանը (2000, քանդ.` Լ. Գրիգորյան)։

Գրականություն

Գալամդարյան Վ., Կարապետ արքեպիսկոպոս Բագրատունի, «Էջմիածին», 1956, դ 11–12։
Գեղամյանց Հ., Կարապետ արքեպիսկոպոս. կենսագրություն, Երևան, 1999։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

Աղբյուր

«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, Երևան, 2002։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 305)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]

Կարապետ Բագրատունի

Ծնվել է	մայիսի 30, 1779(1779-05-30)^[1]
Ծննդավայր	Հունուտ, Սպեր, Էրզրում, Էրզրումի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն^[1]
Մահացել է	հունիսի 3, 1856(1856-06-03)^[1] (77 տարեկան)
Մահվան վայր	Ախալցխա, Թիֆլիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]
Մասնագիտություն	քահանա