Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի (Մայկոպ)

Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի, Մայկոպ քաղաքում գտնվող կրոնական կառույց։ Պատկանում էր Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմին։ Համակարգում էր Մայկոպում բնակվող առաքելական ռուսահայության հոգևոր կյանքը, գործել է 1901 թվականից, քանդվել խորհրդային իշխանության տարիներին։

Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Մայկոպ
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Հիմնական ամսաթվերը	1901
Հիմնադրված	1901

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Պատմություն

Ադըղեայի տարածքում հայերը բնակություն են հաստատել հնագույն ժամանակներից: 19-րդ դարում և 20-րդ դարի սկզբին զգալի թվով հայեր այստեղ են գաղթել Նոր Նախիջևանից, Ղրիմից, ժամանակակից Թուրքիայից (հիմնականում՝ Սամսունից, Տրապիզոնից, Օրդուից): Զբաղվել են անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, բանջարանոցային բույսերի մշակությամբ, ծխախոտագործությամբ, արհեստներով և առևտրով, հիմնել են ծխախոտի գործարան, 1899 թվականին՝ առևտրի տուն (Մայկոպում), մասնակցել մշակութային կյանքին:

Բժեդուխաբլ գյուղում, որը հիմնադրվել էր 1871 թվականին, որտեղ բնակություն են հաստատել ադըղներ, չերքեզներ, հույներ ու հայեր, 1880-ական թվականներին չերքեզ հայ մեծահարուստ Բարոկովի փողերով մեծ եկեղեցի է կառուցվել։ Չնայած այն հանգամանքին, որ գյուղում գերակշռում էին ոչ թե հայերը, այլ հույները, եկեղեցին հայ առաքելական էր։ Սկզբում Արմավիրից Բժեդուխաբլ գալիս էր եկեղեցու քահանան, հետո գյուղում հայտնվեց իր իսկ տեղացի քահանան։ Եկեղեցին ծառայում էր այն կառուցած բոլոր ազգերին։

Սկզբում Մայկոպի հայ համայնքը սեփական եկեղեցի չի ունեցել, Կուբանի օրացույցներում թվարկված են մի քանի փայտե քրիստոնեական եկեղեցիներ, որոնց թվում հավանաբար եղել է փայտե հայկական եկեղեցի։ Մայկոպի հայ համայնքը փոքր էր։ 1897 թվականի տվյալներով այստեղ ապրել է 381 հայ (265 տղամարդ և 116 կին), 1902 թվականին՝ 344 (168 և 176), 1908 թվականին՝ 540 (256 և 284), 1915 թվականին՝ 762 (392 և 319), 1916 թվականին՝ 639 (355 և 284): Չնայած իր փոքրաթիվությանը, հայ համայնքն ուներ բազմաթիվ հարուստ վաճառականներ, որոնց գործակցությունը տարածվում էր Կուբանի սահմաններից շատ հեռու:

Եկեղեցի

Եկեղեցու շինության տեղանքի հետ կապված խնդրի վերջնական լուծումից հետո հայ համայնքը ակտիվորեն սկսել է եկեղեցու կառուցումը, հայտնի է, որ այն օծվել է 1901 թվականի սեպտեմբերի 20-ին, և եկեղեցին անվանվել է «Սուրբ Գրիգոր»՝ ի պատիվ Գրիգոր Լուսավորչի։ Շինարարության արժեքը 13 հազար ռուբլի էր: Եկեղեցու առաջին ռեկտորը դարձավ Տեր-Վահան Ասկարյանցը։ Շինարարությունը կապվում էր նաև Հայ առաքելական եկեղեցու Աստրախանի թեմի առաջնորդ, խոշոր բանասեր և պատմաբան Արիստակես արքեպիսկոպոս Սեդրակյանի (Մելիք-Առաքելյան) անվան հետ։

Մեկ տարի անց՝ 1902 թվականին, մահացավ հայ համայնքի գլխավոր բարերարներից մեկը՝ Մխիթար Բաղդասարովիչ Թերզիյանը, այնուհետև թաղվեցին մյուս բարերարները։ Կոմունիստների իշխանության գալուց հետո արվեստի հովանավորների գերեզմանները պղծվեցին և ավերվեցին, աթեիստները փորձեցին ջնջել նույնիսկ տապանաքարերի մասին տեղեկությունները։ 2003 թվականի վերջին նախկին հայկական եկեղեցու տարածքում շինարարական աշխատանքների ժամանակ հայտնաբերվել է Մակար Թերզիևի պղծված գերեզմանը։ Քաղաքի հայ համայնքի մասին նյութերի անբավարար իմացության պատճառով տարածք հատկացնելը և դրա վրա եկեղեցու կառուցումը վերագրվել է միայն Մակար Բորիսովիչ Թերզիևին։

1905 թվականին նույն տարածքում բացվել է ծխական դպրոց։ 1909 թվականին հարուստ հոգաբարձուները դրա համար կառուցեցին առանձին շենք, որն ուներ հինգ սենյակ և հավաքների սրահ։ Դպրոցի գրադարանի ֆոնդը բաղկացած էր մոտ 800 գրքից։ Դպրոցին աջակցել են եկեղեցական եկամուտներն ու նվիրատվությունները։ Դպրոցի շենքը պահպանվել է և գտնվում է Ժուկովսկայա/Պրոլետարսկայա փողոցների խաչմերուկում։ 1908 թվականին հայկական եկեղեցու տարածքում ավարտվեց նաև հայ վաճառականների տան շինարարությունը, որն այժմ հանդիսանում է Հյուսիսային Կովկասի արևելյան ժողովուրդների թանգարանի մասնաճյուղը։

Ներկայումս եկեղեցու տեղում կառուցված է այլ շենք։

Տես նաև

• Սուրբ Հարություն եկեղեցի (Մայկոպ)