Կասպիական արշավանք
Պետրոս I-ի կասպիական արշավանք (ռուս.՝ Персидский поход, պարս.՝ جنگ ایران و روس), ռուսական կայսրության նախաձեռնությամբ կազմակերպված արշավանք է Կասպից ծովի առափնյա շրջաններում հաստատվելու համար[1]։ 1715 թվականին Պետրոս I-ը Ա. Վոլինսկու գլխավորությամբ դեսպաններ է ուղարկում Պարսկաստան։ Նրան հանձնարարված էր հանգամանորեն ուսումնասիրել երկրում տիրող դրությունը և տեղեկություններ հավաքել Պարսկաստանի տիրապետության տակ գտնվող ժողովուրդների մասին։ Հայ ժողովրդի քաղաքական ու տնտեսական վիճակի մասին ավելի մանրամասն տեղեկություններ ստանալու նպատակով Հայաստան ուղարկվեց Ռուսաստանում Իսրայել Օրու գործի շարունակող Մինաս վարդապետ Տիգրանյանը։
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | սեպտեմբերի 12, 1723 |
| Մասն է | Ռուս-պարսկական պատերազմ (1722-1723) |
| Վայր | Կովկաս |
| Հակառակորդներ | |
 Ռուսական կայսրություն Աջակիցներ՝
|  Իրան .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն Աջակիցներ՝  Կազիկումուխյան խանություն Շիրվանի խանություն |
| Հրամանատարներ | |
Պետրոս I Ֆյոդոր Ապրակսին Միխայիլ Մատյուշկին  Վախթանգ VI  Դավիթ Բեկ  Եսայի Հասան-Ջալալյան | Թահմազ II Ահմեդ III |
| Կողմերի ուժեր | |
* 22 հզր. հետևակ
| Անհայտ |
| Ռազմական կորուստներ | |
| Անհայտ | Անհայտ |
Իրավիճակը Պարսկաստանում խմբագրել
170px|մինի|աջից|Վախթանգ VI XVIII դարի առաջին երկու տասնամյակներին Պարսկաստանում դրությունը շարունակում էր վատթարանալ։ Պարսկական լծի տակ գտնվող ժողովուրդները, այդ թվում և հայերը, հարմար առիթ էին փնտրում պարսից լուծը թոթափելու համար։ Զենքի ուժով նրանց հնազանդ պահելու փորձերն այլևս հաջողություն չէին ունենում։ Պարսկաստանի դեմ առավել եռանդուն էր գործում Աֆղանստանը։ 1722 թվականին աֆղանները գրավեցին երկրի մայրաքաղաք Սպահանը։
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
Արշավանքի սկիզբ խմբագրել
Հյուսիսային պատերազմի ավարտից հետո Պետրոս I-ը ձեռնամուխ եղավ Կասպից ծովի արևմտյան երկրամասերի գրավմանը։ Պարսից շահին ապստամբությունից պաշտպանելու պատրվակով Պետրոս I-ը 1772 թվականին արշավանք է կազմակերպում Անդրկովկաս։ Դերբենտը գրավելուց հետո Պետրոս I-ը, սակայն, անակնկալ վերադառնում է Աստրախան` զորքերի առաջխաղացումը դեպի Կասպից ծովի հարավային ափերը հետաձգելով հաջորդ տարվան։
Հայ-վրացական համագործակցություն խմբագրել
Պարսկաստանում սկսած խառնակությունների ժամանակ Վրաստանի ազատագրման նպատակով ապստամբության նախապատրաստություններ էր տեսնում վրաց թագավոր Վախթանգ VI-ը։ Նա բանակցություններ էր վարում ցարական կառավարության հետ` Ռուսաստանի օժանդակություն ստանալու համար։ Վրաց թագավորը, իր հերթին, այդ ամենի մասին հայտնել էր Արցախի հայ ազատագրական ուժերին ու առաջարկել համատեղ հանդես գալ պարսից լծի դեմ։
Հայ ազատագրական պայքարի առաջնորդները նման իրավիճակում չէին կարող անտարբեր մնալ։ Ազատագրական պայքարը կազմակերպելու համար Վրաստանից հայ կամավորների ջոկատով Սյունիք մեկնեց Դավիթ-Բեկը։ Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալյանի կոչով մոտ 10.000 միացյալ զորաբանակով հայ մելիքներն ու հրամանատարները գնացին Գանձակի մոտ գտնվող Չոլաք վայրը[փա՞ստ]։ Նրանք Վախթանգ VI-ի բանակի հետ սպասում էին ռուսասկան զորքերի ժամանելուն։ Մոտ երկու ամիս սպասելուց հետո՝ 1722 թվականի աշնանը, լուր ստացվեց Պետրոս I-ի Դերբենտից վերադառնալու և արշավանքը հետաձգելու մասին։ Վրացական զորքերը վերադարձան Թիֆլիս։ Հայկական ուժերը, տուն դառնալով, ձեռնամուխ եղան Արցախի ինքնապաշտպանության կազմակերպմանը։
Տես նաև խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Աղբյուրներ խմբագրել
- Ա.Մելքոնյան, Ա.Սիմոնյան, Ա. Նազարյան, Հ.Մուրադյան, «Հայոց պատմություն, Նոր դարեր», 8-րդ դասարան Արխիվացված 2015-07-07 Wayback Machine, Զանգակ հրատարակչություն, Երևան, 2013