Հիդրոէլեկտրակայան
Հիդրոէլեկտրակայան (ՀԷԿ), Էլեկտրակայանների տեսակ, որտեղ ջրի հոսքի էներգիան փոխակերպվում է էլեկտրական էներգիայի։
Հայաստանի հիդրոէլեկտրակայնները
խմբագրել10 կՎտ հզորության առաջին պարզունակ ՀԷԿը Հայաստանում կառուցվել է Դիլիջանում (1903)՝ Աղստև գետի ջրով աշխատող սղոցարանի հիման վրա։ Դրան հաջորդել են Ողջիի, Ջրախորի և Սյունիքի ՀԷԿերը։ 1908-09-ին Դեբեդ գետի վրա կառուցվել է Ալավերդու ՀԷԿը (1080 կՎտ)՝ հզորությամբ երկրորդը Ռուսական կայսրությունում։ 1908-1911 թվականներին Հրազդան գետի վրա կառուցվել են կոնյակի և կաշվի գործարանների էլեկտրամատակարարման համար նախատեսված ՀԷԿեր՝ համապատասխանաբար 50 և 25 կՎտ հզորություններով։ Մինչև առաջին համաշխարհային պատերազմը Հայաստանում կառուցվել է 9 ՀԷԿ՝ 2150 կՎտ ընդհանուր հզորությամբ։
1923-1926 թվականներին կառուցված առաջին հիդրոհանգույցը Երևանի ՀԷԿ-1 էր (4,56 ՄՎտ)՝ ԽՍՀՄ հիդրոէներգետիկայի առաջնեկը։ 1932-ին շարք է մտել Երևանի ՀԷԿ-2 (2, 4 ՄՎտ)՝ ԽՍՀՄ առաջին ավտոմատացված ՀԷԿը։ Երկուսն էլ էլեկտրաէներգիա են մատակարարել Երևանին, Արարատի ցեմենտի գործարանին և Այղր լճի ջրհան կայանին։ 1928-ին ավարտվել է Գյումրու հիդրոէլեկտրակայանի (5, 28 ՄՎտ) շինարարությունը։
1928-1932 թվականներին կառուցվել է Ձորագետի հիդրոէլեկտրակայանը (22 ՄՎտ), որի արտադրած էլեկտրաէներգիան բարձր լարման էլեկտրահաղորդման գծերով հաղորդվել է Վանաձոր, Ալավերդի և Ստեփանավան։ 1936 թվականին՝ միաժամանակ շարք են մտել Քանաքեռի հիդրոէլեկտրակայանը (102 ՄՎտ) և Շաքիի հիդրոէլեկտրակայանը (840 կՎտ)։ 1938 թվականին էլեկտրահաղորդման գծերով միմյանց են միացվել Երևանի, Գյումրու, Ձորագետի և Քանաքեռի ՀԷԿերը՝ սկիզբ դնելով Հայկական էներգահամակարգին։
1948 թվականին շարք է մտել Սևան-Հրազդան կասկադի գլխային հիդրոհանգույցը՝ Սևանի հիդրոէլեկտրակայանը (34,ՀԷԿ2 ՄՎտ), որը ԽՍՀՄ-ում կառուցված առաջին ստորգետնյա ՀԷԿն էր։ 1946-1953 թվականներին կառուցվել է կասկադի ամենահզոր՝ Գյումուշի հիդրոէլեկտրակայանը (224 ՄՎտ)։ Հետագա տարիներին շարք են մտել Սևան-Հրազդան կասկադի մնացած հիդրոհանգույցները․ 1956-ին՝ Արզնիի հիդրոէլեկտրակայանը (70,5 ՄՎտ), 1959-ին՝ Աթարբեկյանի հիդրոէլեկտրակայանը (81,6 ՄՎտ), 1962-ին՝ Երևանի հիդրոէլեկտրակայանը (88 ՄՎտ)։ 1970-ին գործարկվել է Որոտանի կասկադի երրորդ հիդրոհանգույցը՝ Տաթևի հիդրոէլեկտրակայանը (157,2 ՄՎտ), 1977-ին՝ կասկադի երկրորդ, ամենահզոր կայանը՝ Շամբի հիդրոէլեկտրակայանը (171 ՄՎտ), իսկ 1988-ին՝ կասկադի գլխային հիդրոհանգույցը՝ Սպանդարյանի հիդրոէլեկտրակայանը (76 ՄՎտ)։
| Կարգավիճակ | Հիդրոէլեկտրակայան | Երկիր | Աշխարհագրական կոորդինատներ | Հզորություն (ՄՎտ) |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Երեք կիրճեր (Հիդրոէլեկտրակայան) անգլ.՝ Three Gorges Dam |  |
30°49′15″ հս․ լ. 111°00′08″ ավ. ե.HGЯO | 22,500 |
| 2. | Իտայպու |   |
25°24′31″ հվ. լ. 54°35′21″ ամ. ե.HGЯO | 14,000 |
| 3. | Սիլոդու ՀԷԿ | |
28°15′35″ հս․ լ. 103°38′58″ ավ. ե.HGЯO | 13,860 |
| 4. | Գուրի ՀԷԿ |  |
07°45′59″ հս․ լ. 62°59′57″ ամ. ե.HGЯO | 10,235 |
| 5. | Տուկուրի ՀԷԿ | |
03°49′53″ հվ. լ. 49°38′36″ ամ. ե.HGЯO | 8,370 |
| 6. | Գրանդ Կուլի ՀԷԿ |  |
47°57′23″ հս․ լ. 118°58′56″ ամ. ե.HGЯO | 6,809 |
![Իտայպուի ՀԷԿ, Բրազիլիա, Պարագվայ[1]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Itaipu_D%C3%A9cembre_2007_-_Vue_G%C3%A9n%C3%A9rale.jpg)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Pope, Gregory T. (December 1995), «The seven wonders of the modern world», Popular Mechanics, էջեր 48–56
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Արցախ ՀԷԿ
- International Hydropower Association
- Հիդրոէլեկտրակայան հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
- National Hydropower Association, USA
- Hydropower Reform Coalition
- Interactive demonstration on the effects of dams on rivers Արխիվացված 2019-07-25 Wayback Machine
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 393)։ 
|
| Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
|