Վիքիպեդիա

Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)

Երեք կիրճ (չինարեն՝ 三峽), հիդրոէլեկտրակայան, որը գտնվում է Չինաստանում՝ Յանցզի գետի վրա, որը երկարությամբ երրորդն է աշխարհում[4]։ Գտնվում է Հուբեյ նահանգնի Իչան քաղաքային շրջանի Սանդուպին քաղաքի մերձակայքում։ Երեք կիրճ ջրամբարի բետոնե ամբարտակը խոշորագույններից է աշխարհում։ Ջրամբարը լցնելիս այնտեղից տեղափոխվել է 1,3 մլն մարդ, որն ամենամեծ վերաբնակեցումն է արհեստական կառույցների կառուցման պատմության մեջ[5]։

Երեք կիրճ
Տեսակgravity dam?, Նավամբարձիչ և հիդրոէլեկտրակայան
Երկիր Չինաստան
ՏեղադրությունSandouping Town?
ՎայրSandouping Town?
Մասն էCascade of hydropower stations on Yangtze River?
Շինարարության սկիզբ1992
Բացման ամսաթիվ2003
Շահագործման սկիզբ2003
Անվանված էThree Gorges?
ՍեփականատերChina Yangtze Power?
ՕպերատորChina Yangtze Power?
Ամբարտակ և ջրհեռ
Ամբարտակի տեսակպատնեշ
ImpoundsՅանցզի
Բարձրություն (հիմք)185 մ
Երկարություն2309 մ
ԲԾՄ185 մետր, 4 մետր
Ջրամբար
Գետի ավազան1 000 000 կմ²
Էլեկտրակայան
Տեսակհիդրոէլեկտրակայան
Տեղադրված հզորություն18 200 (2009)[1]; 22 500 (2012)[2]
Տարեկան արտադրանք3,7314E+17 ջոուլ[3]
Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)ը գտնվում է Չինաստանում
Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)
«Երեք կիրճ» հիդրոէլեկտրոկայան

Ընդհանուր տեղեկություններ

խմբագրել

Հէկի շինարարությունը սկսվել է 1992 թվական, պաշտոնական շահագործումը՝ 2012 թվականի հուլիսի 4-ին։

Հէկի կառույցների կազմը.

  • բետոնե գրավիտացիոն ամբարտակ 2309 մ երկարությամբ և 185 մ բարձրությամբ,
  • ձախափնյա հէկի շենք 14 հիդրոագրեգատուվ,
  • ձախափնյա հէկի շենք 12 հիդրոագրեգատով,
  • ձախափնյա հէկի ստորգետնյա շենք 6 հիդրոագրեգատով,
  • երկթելանի, հնգաստիճան անցախուց (հիմնականում նախատեսված է բեռնատար նավերի համար),
  • նավամբարձիչ (հիմնականում նախատեսված է մարդատար նավերի համար, որոնց բեռնատարողությունը 3 000 տոննա է)։

Հէկի երեք շինություններում տեղադրված են 700 մվտ հզորությամբ 32 հիդրոագրեգատներ, որոնց հաշվարկային ճնշումը 80,6 մվտ է։ 2012 թվականին ավելացվել է ստորգետնյա մեքենայական դահլիճ։

Հէկի կառուցման ժամանակ ձևավորվել է 1 045 կմ² մակերեսով խոշոր ջրամբար։ Առավելագույն թույլատրելի բարձրությունը վերին Բեֆա ծովի մակարդակից 175 մ է, որը առաջին անգամ ձեռք է բերվել 2010 թվականին։ Այսպիսով, ճնշումային մակարդակը տարվա ընթացքում փոփոխվում է 79 մ³-ից 109 մ³, առավելագույնը հասել է ամառային մուսսոնների ժամանակ։

Ջրամբարը ստեղծելու ժամանակ 27820 հա տարածք անցել է ջրի տակ, ջրածածկ են եղել Վանսյան և Ուշան քաղաքները[6]։

2008 թվականին հէկի ներդրումների ընդհանուր ծավալը կազմել է մոտ 26 մլրդ դոլար, որոնց թվում են շուրջ 10 մլրդ-ի շինարարություն, նույնքան էլ ծախսեր գնացել է վերաբնակեցման և մոտ 6 մլրդ դոլար՝ տոկոսների, վարկերի վրա։

Տնտեսական նշանակություն

խմբագրել

«Երեք կիրճ» հիդրոէլեկտրակայանը հսկայական նշանակություն ունի Չինաստանի տնտեսության համար։ Այն արտադրում է Չինաստանի էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը և դարձել է Չինաստանի էներգահամակարգի միացյալ կենտրոնը։ Ի սկզբանե նախատեսվում էր, որ հէկերից պետք է պահել 10 % էլեկտրականություն։ Սակայն կառուցման 20 տարիների ընթացքում էլեկտրաէներգիայի սպառումը կտրուկ աճեց, և 2011 թվականին հէկը գործադրեց Չինաստանի էլեկտրանէներգիայի միայն 1,7 %-ը։

Պատնեշի երկրորդ գործառույթը Յանցզի գետի ջրային ռեժիմի կարգավորումն է։ Վերջին 2000 տարիների ընթացքում կործանարար հեղեղումներ են տեղի ունեցել ավելի քան 200 անգամ։ Միայն 20-րդ դարում աղետալի փլուզումների ժամանակ մահացել է շուրջ կես միլիոն մարդ։ Հէկը պետք է մասամբ պաշտպանել Յանցզի գետի ստորին հոսանքում՝ ավերիչ ջրհեղեղների ժամանակ։

Նաև նախատեսվում է ավելացնել տարեկան 5 % թողք Յանցզիից Հուանհեի ավազան, ինչը կրկնակի ավելացնում է նրա ջրառատությունը և թույլ է տալիս ընդլայնել Հյուսիսային Չինաստանի ոռոգվող տարածքները։

Նավագնացություն ամբարտակով

խմբագրել

Նավանցումներ

խմբագրել

Ենթադրվում է, որ նավանցումների կառուցումը կմեծացնի ամբարտակի բեռնատարությունը 10-ից 100 միլիոն տոննայով, ինչի արդյունքում փոխադրման գները կնվազեն 30-37 %-ով։ Նավարկությունը կդառնա անվտանգ, քանի որ կիրճերը իրենց վտանգավորությամբ վատ համբավ ունեին[7]։ Ավելի մեծ քանակի տեղումների ժամանակ կարող են բարձրանալ գետի ուղղությամբ վերև՝ Շանհայից 2400 կիլոմետր վերև՝ մինչև Չունցինա[8][9]։ Նավանցումի ջրարգելակների ներդիրի երկարությունը 280 մ է, լայնությունը՝ 35 մ, խորությունը՝ 5 մ (918 114 x x 16.4 ֆուտ)։ Այն 30 մետր ավելի երկար է, քան նավանցումի ջրարգելակների ծովային ուղիները, բայց խորությամբ զիջում է երկու անգամ։ Մինչև Երեք կիրճի պատնեշի կառուցումը ապրանքաշրջանառության առավելագույն հատվածում կազմել է 18,0 մլն տոննա։

2004-2007 թվականներին շրջանառության միջոցով ապրանքաշրջանառությունը կազմել է ընդհանուր առմամբ 198 մլն տոննա։ Գետի հնարավորությունները աճել է շուրջ 6 անգամ, ընդ որում՝ փոխադրման արժեքը նվազել է 25 %-ով։ Ենթադրվում է, որ թողունակության կամուրջները կհասնեն 100 մլն տոննա[7]։

Նավանցումի ջրարգելակի տեսակը ներկայացնում է առանց ներդիրի։ Թասակները ներկայացնում են բավականին խոցելի հոդավոր դիզայն, ճեղքվածքը՝ որոնց կհանգեցնի խախտման գործունեության ողջ թեմաները, դարպասները։ Կազմված է երկու թելերից, առանձին բարձրացման և առանձին իջեցման համար։ Այն ապահովում է ավելի արդյունավետ աշխատանք։

Նավամբարձիչ

խմբագրել

Նավանցումի ջրարգելակը հագեցած է նավամբարձիչի համար, մինչև 3000 տոննա[10] (ինքնատիպ նախագծով նախատեսված էր բարձրացվող բեռի կարողությունները 11 500 տոննայի)։ Բարձրությունը տատանվում է կախված վերին և ստորին մակարդակներից, առավելագույն բարձրությունը 113 մետր է[11]։ Նավամբարձիչի շահագործման ժամանակ նավերը տեղափոխելու համար անհրաժեշտ է 30-ից 40 րոպե, համեմատ 3-ից 4 ժամի, եթե նրանք շարժվում են նավանցումի ջրարգելակով[12]։ Դրա նախագծման և շինարարության հիմնական բարդությունը եղել է ապահովել անհրաժեշտություն, շահագործման պայմաններում էական փոփոխությունները կապված են ջրի մակարդակի փոփոխման հետ։ Պահանջվում է ապահովել նավամբարձիչի աշխատանքը, որպեսզի ջուրը թափվի 30 մետրից 12 մետր։

Նավամբարձիչը բարձրացնելու շինարարությունը սկսվել է 2007 թվականի հոկտեմբերին և նախատեսվում էր ավարտին հասցնել 2014 թվականին[13][14][15]։ 2012 թվականի փետրվարին «Սինհուա» լրատվական գործակալությունը տեղեկացրել է, որ չորս աշտարակներ՝ որոնք պետք է ծառայեն կառույցներին, արդեն գրեթե կառուցված են[16]։ Հաղորդվում է, որ աշտարակի բարձրությունը 189 մետր է և շինարարության ավարտը նախատեսվում է 2015 թվականին։ Նավամբարձիչի առաջին փորձարկումները կայացել է 2016 թվականի հուլիսի 15-ին, որոնց ընթացքում բեռնատար նավը բարձրացվել է վերին Բիեֆինից (գետի, ջրամբարի կամ ջրանցքի հատված, որը հարում է հենարանային կառույցին), իսկ ռեկորդը կազմել է 8 րոպե[17]։

Ռելսային նավամբարձիչ

խմբագրել

Մտադրվում է կառուցել երկաթուղային ուղիներ՝ ապրանքներ փոխադրելու նպատակով։ Դրա համար գետի երկու կողմում պատրաստում են երկաթուղային ճանապարհներ։ 88 կիլոմետրանոց հյուսիսային ռելսային հատվածը կանցնի նավահանգստային Յանցզի գետի հյուսիսային կողմով[18]։ 95 կիլոմետրանոց հարավային հատվածը կանցնի Մեոպինյա հատվածով[18]։ 2012 թվականի վերջին սկսվել են երկաթուղային անցկացման նախապատրաստական աշխատանքները[19]։

 
Նավանցումի ջրարգելակ

Բնապահպանական հետևանքներ

խմբագրել

Երեք կիրճ էլեկտրակայանը 1 կվտ/ժ էլեկտրաէներգիա ստանալու համար վառում է 366 գրամ ածուխ[20], ինչպես ենթադրվում է՝ մտնելով մրցադաշտ էլեկտրակայանը կհանգեցնի սպառման 31 մլն տոննա ածուխի կրճատման, ինչի արդյունքում մթնոլորտ չի թափվի 100 մլն տոննա թունավոր գազեր, միլիոնավոր տոննա փոշի, 1 միլիոն տոննա ծծմբի երկօքսիդ, 370 հազար տոննա ազոտական օքսիդ և այլն։ Նաև հայտարարվել է, որ Յանցզի գետի մակարդակի բարձրացուման հետևանքով ջրամբարին թույլ կտա ավելի շատ էլեկտրաէներգիա արտադրել, որը նաև թույլ կտա նվազեցնել մթնոլորտային արտանետումների քանակը[21][22][23]։

Դրա հետ մեկտեղ, շատ գիտնականները նշում են հնարավոր բացասական հետեւանքները հէկի կառուցման մասին:Ծանր ապրանքների հետևանքով ծածկի հունի թիվը էապես կկրճատվի, որը, ինչպես ենթադրվում է կարող է հանգեցնել ավելի մեծ խնդիրների՝ հատկապես ջրհեղեղների, ինչպես նաև փոփոխությունների տեսակների բազմազանության[24][25]։ Նաև նշվում է, որ շինարարությունը պատնեշ չի կարող հանդիսանալ մի շարք կենսաբանական տեսակների, որոնք բնակվում են գետի հարակից տարածքներում։ Ասվում է, որ ջերմաստիճանի փոփոխության և ջրային ռեժիմի հետևանքով «Երեք կիրճ» էլեկտրակայանը ազդում է մի շարք ձկնատեսակների վրա[26]։ Ինչ վերաբերում է չինական գետի դելֆինին, որը ամենայն հավանականությամբ վերացել է հէկի կառուցման սկզբում, ենթադրվում է, որ ջրամբարի կառուցումը վերջնականապես կոչնչացնի այդ տեսակը[27][28]։

Կառուցման պատմություն

խմբագրել

Երեք կիրճ հէկի կառուցման գաղափարը տվել է Սուն Յատսեն[29] դեռ 1918 թվականին։

ժամանակակից շինարարությունն այսպիսին է.

  • 1992 թվական՝ հէկի կառուցման սկիզբը։
  • 1994 թ. մայիսի 14՝ պատնեշի շինարարության սկիզբը։
  • 1997 թ. նոյեմբերի 8՝ Յանցզի գետի համընկնումը։
  • 2003 թ.՝ առաջին հիդրոգեներատորի կառուցումը[30][31]։
  • 2005 թվականի սեպտեմբեր՝ հէկի կայանը հասել է 9.8 գվ հզորության։
  • 2006 թվականի մայիսի 20՝ ամբարտակի կառուցուման ավարտը[32]։
  • 2008 թվականի օգոստոս՝ շինարարության ավարտը։ Հէկերի ներդրմամբ օգոստոսի 26-ին համախառն կայանը հասել է 18.2 գվ հզորության[33]։
  • 2008 թվականի հոկտեմբերի 29՝ առաջադրված բոլոր 26 հիդրոգեներատորների հիմնական շենքերի կառուցումը։
  • 2011 թվական՝ շահագործման է հանձնվել ստորգետնյա հէկի շենքը, և շինարարության ավարտը։
  • 2012 թվականի հուլիսի 4՝ պաշտոնապես հայտարարվել է ամբողջությամբ շինարարության ավարտը և 32-րդ էներգաբլոկի շահագործման սկիզբը։

Պատկերասրահ

խմբագրել
  •  
    «Սանսյա»
  •  
    Ջրամբար
  •  
    Մասի կառույցների դասավորությունը «Սենսյա»

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Реестр плотин — Классификация по установленной мощности ГЭС
  2. ↑ В Китае закончено строительство плотины «Три ущелья»
  3. ↑ 3,0 3,1 https://www.ctg.com.cn/en/resource/cms/article/808360/1383041/2022103116494388154.pdf
  4. ↑ Acker, Fabian (2009 թ․ մարտի 2). «Taming the Yangtze». IET magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  5. ↑ «Гидроэлектростанция Три ущелья» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 25-ին.
  6. ↑ «Китай успешно завершил „стройку века“ на Янцзы». В. Овчинников. «Российская газета» № 244 (4801) от 27 ноября 2008.
  7. ↑ 7,0 7,1 长江电力(600900)2008年上半年发电量完成情况公告 – 证券之星 (The Three Gorges sluice year transported goods volume may amount to 100,000,000 tons)
  8. ↑ Joseph J. Hobbs, Andrew Dolan (2008). World Regional Geography. Cengage Learning. էջ 376. ISBN 978-0-495-38950-7.
  9. ↑ «The Three Gorges Dam». Washington Post. 1997. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. «A maximum depth of 574 feet. This is expected to allow 10,000-ton ocean-going cargo ships and passenger liners to navigate 1,500 miles inland to Chongqing.»
  10. ↑ MacKie, Nick (2005 թ․ մայիսի 4). «China's west seeks to impress investors». BBC. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  11. ↑ «Its Buildings with Biggest Indices». China Three Gorges Project. 2002. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  12. ↑ MacKie, Nick (2005 թ․ մայիսի 4). «China's west seeks to impress investors». BBC. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  13. ↑ «Three Gorges dam ready to go». The Taipei Times. 2006 թ․ մայիսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  14. ↑ «China Completes Three Gorges Dam». CBS News. 2006 թ․ մայիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  15. ↑ «三峡升船机开工建设_荆楚网 (Three Gorges ship lift operation construction)». CnHubei. 2007 թ․ նոյեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  16. ↑ «Tower columns for Three Gorges shiplift to be built». YICHANG, Hubei Province: Xinhua. 2012 թ․ փետրվարի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 21-ին. «The entire shiplift will be completed in 2015.»
  17. ↑ «Phase I Field Trial of Ship Lift at Three Gorges Dam Successfully Ends» (English). CHINA THREE GORGES PROJECT. 2016 թ․ օգոստոսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. ↑ 18,0 18,1 湖北议案提案：提升三峡翻坝转运能力 Արխիվացված 2013-05-10 Wayback Machine («Hubei’s Proposal: raise the Three Gorges dam-bypassing transportation capacity»), 2013-03-17
  19. ↑ 三峡翻坝铁路前期工作启动 建成实现水铁联运 Արխիվացված 2015-09-04 Wayback Machine (Preliminary work started on the Three Gorges Portage Railways. The project will implement a water-rail connection.) 2012-10-12
  20. ↑ «Three Gorges Dam» (Chinese). NDRC. 2007 թ․ մարտի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 15-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  21. ↑ «Greenhouse Gas Emissions By Country». Carbonplanet. 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  22. ↑ «Three Gorges Dam» (Chinese). TGP. 2006 թ․ հունիսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 15-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  23. ↑ «长江电力(600900)2008年上半年发电量完成情况公告 – 证券之星 (The Three Gorges sluice year transported goods volume may amount to 100,000,000 tons)». Xinhua. 2007 թ․ հունվարի 23. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. translation
  24. ↑ «三峡大坝之忧». The Wall Street Journal. 2007 թ․ օգոստոսի 28. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  25. ↑ Segers, Henrik; Martens, Koen (2005). The River at the Center of the World. Springer. էջ 73. ISBN 978-1-4020-3745-0.
  26. ↑ «Three Gorges Dam Case Study». American University, The School of International Service. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 20-ին.
  27. ↑ Xie, Ping. «Three-Gorges Dam: Risk to Ancient Fish.» Science 302-5648 (Nov 14, 2003): 1149.
  28. ↑ «Three Gorges Dam: A Blessing or an Environmental Disaster?». // flathatnews.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 13-ին.
  29. ↑ «Китай успешно завершил „стройку века“ на Янцзы». В. Овчинников. «Российская газета» № 244 (4801) от 27 ноября 2008.
  30. ↑ «Three Gorges Dam (китайский язык)». Xinhua. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  31. ↑ «Three Gorges Dam (китайский язык)». Xinhua. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  32. ↑ «三峡工程左右岸电站26台机组全部投入商业运行» (Chinese). China Three Gorges Project Corporation. 2008 թ․ հոկտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  33. ↑ 三峡工程左右岸电站26台机组全部投入商业运行 (Chinese). China Three Gorges Project Corporation (30 октября 2008).
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Երեք_կիրճ_(էլեկտրակայան)&oldid=9447302» էջից