Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)

Երեք կիրճ (չինարեն՝ 三峽), հիդրոէլեկտրակայան, որը գտնվում է Չինաստանում՝ Յանցզի գետի վրա, որը երկարությամբ երրորդն է աշխարհում[4]։ Գտնվում է Հուբեյ նահանգնի Իչան քաղաքային շրջանի Սանդուպին քաղաքի մերձակայքում։ Երեք կիրճ ջրամբարի բետոնե ամբարտակը խոշորագույններից է աշխարհում։ Ջրամբարը լցնելիս այնտեղից տեղափոխվել է 1,3 մլն մարդ, որն ամենամեծ վերաբնակեցումն է արհեստական կառույցների կառուցման պատմության մեջ[5]։

Երեք կիրճ
Տեսակgravity dam?, Նավամբարձիչ և հիդրոէլեկտրակայան
Երկիր Չինաստան
ՏեղադրությունSandouping?
ՎայրSandouping?
Մասն էQ4216607?
Շինարարության սկիզբ1992
Բացման ամսաթիվ2003
Շահագործման սկիզբ2003
Անվանված էThree Gorges?
ՍեփականատերChina Yangtze Power?
ՕպերատորChina Yangtze Power?
Ամբարտակ և ջրհեռ
Ամբարտակի տեսակպատնեշ
ImpoundsՅանցզի
Բարձրություն (հիմք)185 մ
Երկարություն2309 մ
ԲԾՄ185 մետր, 4 մետր
Ջրամբար
Գետի ավազան1 000 000 կմ²
Էլեկտրակայան
Տեսակհիդրոէլեկտրակայան
Տեղադրված հզորություն18 200 (2009)[1]; 22 500 (2012)[2]
Տարեկան արտադրանք3,7314E+17 ջոուլ[3]
Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)ը գտնվում է Չինաստանում
Երեք կիրճ (էլեկտրակայան)
«Երեք կիրճ» հիդրոէլեկտրոկայան

Ընդհանուր տեղեկություններ խմբագրել

Հէկի շինարարությունը սկսվել է 1992 թվական, պաշտոնական շահագործումը՝ 2012 թվականի հուլիսի 4-ին։

Հէկի կառույցների կազմը.

  • բետոնե գրավիտացիոն ամբարտակ 2309 մ երկարությամբ և 185 մ բարձրությամբ,
  • ձախափնյա հէկի շենք 14 հիդրոագրեգատուվ,
  • ձախափնյա հէկի շենք 12 հիդրոագրեգատով,
  • ձախափնյա հէկի ստորգետնյա շենք 6 հիդրոագրեգատով,
  • երկթելանի, հնգաստիճան անցախուց (հիմնականում նախատեսված է բեռնատար նավերի համար),
  • նավամբարձիչ (հիմնականում նախատեսված է մարդատար նավերի համար, որոնց բեռնատարողությունը 3 000 տոննա է)։

Հէկի երեք շինություններում տեղադրված են 700 մվտ հզորությամբ 32 հիդրոագրեգատներ, որոնց հաշվարկային ճնշումը 80,6 մվտ է։ 2012 թվականին ավելացվել է ստորգետնյա մեքենայական դահլիճ։

Հէկի կառուցման ժամանակ ձևավորվել է 1 045 կմ² մակերեսով խոշոր ջրամբար։ Առավելագույն թույլատրելի բարձրությունը վերին Բեֆա ծովի մակարդակից 175 մ է, որը առաջին անգամ ձեռք է բերվել 2010 թվականին։ Այսպիսով, ճնշումային մակարդակը տարվա ընթացքում փոփոխվում է 79 մ³-ից 109 մ³, առավելագույնը հասել է ամառային մուսսոնների ժամանակ։

Ջրամբարը ստեղծելու ժամանակ 27820 հա տարածք անցել է ջրի տակ, ջրածածկ են եղել Վանսյան և Ուշան քաղաքները[6]։

2008 թվականին հէկի ներդրումների ընդհանուր ծավալը կազմել է մոտ 26 մլրդ դոլար, որոնց թվում են շուրջ 10 մլրդ-ի շինարարություն, նույնքան էլ ծախսեր գնացել է վերաբնակեցման և մոտ 6 մլրդ դոլար՝ տոկոսների, վարկերի վրա։

Տնտեսական նշանակություն խմբագրել

«Երեք կիրճ» հիդրոէլեկտրակայանը հսկայական նշանակություն ունի Չինաստանի տնտեսության համար։ Այն արտադրում է Չինաստանի էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը և դարձել է Չինաստանի էներգահամակարգի միացյալ կենտրոնը։ Ի սկզբանե նախատեսվում էր, որ հէկերից պետք է պահել 10 % էլեկտրականություն։ Սակայն կառուցման 20 տարիների ընթացքում էլեկտրաէներգիայի սպառումը կտրուկ աճեց, և 2011 թվականին հէկը գործադրեց Չինաստանի էլեկտրանէներգիայի միայն 1,7 %-ը։

Պատնեշի երկրորդ գործառույթը Յանցզի գետի ջրային ռեժիմի կարգավորումն է։ Վերջին 2000 տարիների ընթացքում կործանարար հեղեղումներ են տեղի ունեցել ավելի քան 200 անգամ։ Միայն 20-րդ դարում աղետալի փլուզումների ժամանակ մահացել է շուրջ կես միլիոն մարդ։ Հէկը պետք է մասամբ պաշտպանել Յանցզի գետի ստորին հոսանքում՝ ավերիչ ջրհեղեղների ժամանակ։

Նաև նախատեսվում է ավելացնել տարեկան 5 % թողք Յանցզիից Հուանհեի ավազան, ինչը կրկնակի ավելացնում է նրա ջրառատությունը և թույլ է տալիս ընդլայնել Հյուսիսային Չինաստանի ոռոգվող տարածքները։

Նավագնացություն ամբարտակով խմբագրել

Նավանցումներ խմբագրել

Ենթադրվում է, որ նավանցումների կառուցումը կմեծացնի ամբարտակի բեռնատարությունը 10-ից 100 միլիոն տոննայով, ինչի արդյունքում փոխադրման գները կնվազեն 30-37 %-ով։ Նավարկությունը կդառնա անվտանգ, քանի որ կիրճերը իրենց վտանգավորությամբ վատ համբավ ունեին[7]։ Ավելի մեծ քանակի տեղումների ժամանակ կարող են բարձրանալ գետի ուղղությամբ վերև՝ Շանհայից 2400 կիլոմետր վերև՝ մինչև Չունցինա[8][9]։ Նավանցումի ջրարգելակների ներդիրի երկարությունը 280 մ է, լայնությունը՝ 35 մ, խորությունը՝ 5 մ (918 114 x x 16.4 ֆուտ)։ Այն 30 մետր ավելի երկար է, քան նավանցումի ջրարգելակների ծովային ուղիները, բայց խորությամբ զիջում է երկու անգամ։ Մինչև Երեք կիրճի պատնեշի կառուցումը ապրանքաշրջանառության առավելագույն հատվածում կազմել է 18,0 մլն տոննա։

2004-2007 թվականներին շրջանառության միջոցով ապրանքաշրջանառությունը կազմել է ընդհանուր առմամբ 198 մլն տոննա։ Գետի հնարավորությունները աճել է շուրջ 6 անգամ, ընդ որում՝ փոխադրման արժեքը նվազել է 25 %-ով։ Ենթադրվում է, որ թողունակության կամուրջները կհասնեն 100 մլն տոննա[7]։

Նավանցումի ջրարգելակի տեսակը ներկայացնում է առանց ներդիրի։ Թասակները ներկայացնում են բավականին խոցելի հոդավոր դիզայն, ճեղքվածքը՝ որոնց կհանգեցնի խախտման գործունեության ողջ թեմաները, դարպասները։ Կազմված է երկու թելերից, առանձին բարձրացման և առանձին իջեցման համար։ Այն ապահովում է ավելի արդյունավետ աշխատանք։

Նավամբարձիչ խմբագրել

Նավանցումի ջրարգելակը հագեցած է նավամբարձիչի համար, մինչև 3000 տոննա[10] (ինքնատիպ նախագծով նախատեսված էր բարձրացվող բեռի կարողությունները 11 500 տոննայի)։ Բարձրությունը տատանվում է կախված վերին և ստորին մակարդակներից, առավելագույն բարձրությունը 113 մետր է[11]։ Նավամբարձիչի շահագործման ժամանակ նավերը տեղափոխելու համար անհրաժեշտ է 30-ից 40 րոպե, համեմատ 3-ից 4 ժամի, եթե նրանք շարժվում են նավանցումի ջրարգելակով[12]։ Դրա նախագծման և շինարարության հիմնական բարդությունը եղել է ապահովել անհրաժեշտություն, շահագործման պայմաններում էական փոփոխությունները կապված են ջրի մակարդակի փոփոխման հետ։ Պահանջվում է ապահովել նավամբարձիչի աշխատանքը, որպեսզի ջուրը թափվի 30 մետրից 12 մետր։

Նավամբարձիչը բարձրացնելու շինարարությունը սկսվել է 2007 թվականի հոկտեմբերին և նախատեսվում էր ավարտին հասցնել 2014 թվականին[13][14][15]։ 2012 թվականի փետրվարին «Սինհուա» լրատվական գործակալությունը տեղեկացրել է, որ չորս աշտարակներ՝ որոնք պետք է ծառայեն կառույցներին, արդեն գրեթե կառուցված են[16]։ Հաղորդվում է, որ աշտարակի բարձրությունը 189 մետր է և շինարարության ավարտը նախատեսվում է 2015 թվականին։ Նավամբարձիչի առաջին փորձարկումները կայացել է 2016 թվականի հուլիսի 15-ին, որոնց ընթացքում բեռնատար նավը բարձրացվել է վերին Բիեֆինից (գետի, ջրամբարի կամ ջրանցքի հատված, որը հարում է հենարանային կառույցին), իսկ ռեկորդը կազմել է 8 րոպե[17]։

Ռելսային նավամբարձիչ խմբագրել

Մտադրվում է կառուցել երկաթուղային ուղիներ՝ ապրանքներ փոխադրելու նպատակով։ Դրա համար գետի երկու կողմում պատրաստում են երկաթուղային ճանապարհներ։ 88 կիլոմետրանոց հյուսիսային ռելսային հատվածը կանցնի նավահանգստային Յանցզի գետի հյուսիսային կողմով[18]։ 95 կիլոմետրանոց հարավային հատվածը կանցնի Մեոպինյա հատվածով[18]։ 2012 թվականի վերջին սկսվել են երկաթուղային անցկացման նախապատրաստական աշխատանքները[19]։

 
Նավանցումի ջրարգելակ

Բնապահպանական հետևանքներ խմբագրել

Երեք կիրճ էլեկտրակայանը 1 կվտ/ժ էլեկտրաէներգիա ստանալու համար վառում է 366 գրամ ածուխ[20], ինչպես ենթադրվում է՝ մտնելով մրցադաշտ էլեկտրակայանը կհանգեցնի սպառման 31 մլն տոննա ածուխի կրճատման, ինչի արդյունքում մթնոլորտ չի թափվի 100 մլն տոննա թունավոր գազեր, միլիոնավոր տոննա փոշի, 1 միլիոն տոննա ծծմբի երկօքսիդ, 370 հազար տոննա ազոտական օքսիդ և այլն։ Նաև հայտարարվել է, որ Յանցզի գետի մակարդակի բարձրացուման հետևանքով ջրամբարին թույլ կտա ավելի շատ էլեկտրաէներգիա արտադրել, որը նաև թույլ կտա նվազեցնել մթնոլորտային արտանետումների քանակը[21][22][23]։

Դրա հետ մեկտեղ, շատ գիտնականները նշում են հնարավոր բացասական հետեւանքները հէկի կառուցման մասին:Ծանր ապրանքների հետևանքով ծածկի հունի թիվը էապես կկրճատվի, որը, ինչպես ենթադրվում է կարող է հանգեցնել ավելի մեծ խնդիրների՝ հատկապես ջրհեղեղների, ինչպես նաև փոփոխությունների տեսակների բազմազանության[24][25]։ Նաև նշվում է, որ շինարարությունը պատնեշ չի կարող հանդիսանալ մի շարք կենսաբանական տեսակների, որոնք բնակվում են գետի հարակից տարածքներում։ Ասվում է, որ ջերմաստիճանի փոփոխության և ջրային ռեժիմի հետևանքով «Երեք կիրճ» էլեկտրակայանը ազդում է մի շարք ձկնատեսակների վրա[26]։ Ինչ վերաբերում է չինական գետի դելֆինին, որը ամենայն հավանականությամբ վերացել է հէկի կառուցման սկզբում, ենթադրվում է, որ ջրամբարի կառուցումը վերջնականապես կոչնչացնի այդ տեսակը[27][28]։

Կառուցման պատմություն խմբագրել

Երեք կիրճ հէկի կառուցման գաղափարը տվել է Սուն Յատսեն[29] դեռ 1918 թվականին։

ժամանակակից շինարարությունն այսպիսին է.

  • 1992 թվական՝ հէկի կառուցման սկիզբը։
  • 1994 թ. մայիսի 14՝ պատնեշի շինարարության սկիզբը։
  • 1997 թ. նոյեմբերի 8՝ Յանցզի գետի համընկնումը։
  • 2003 թ.՝ առաջին հիդրոգեներատորի կառուցումը[30][31]։
  • 2005 թվականի սեպտեմբեր՝ հէկի կայանը հասել է 9.8 գվ հզորության։
  • 2006 թվականի մայիսի 20՝ ամբարտակի կառուցուման ավարտը[32]։
  • 2008 թվականի օգոստոս՝ շինարարության ավարտը։ Հէկերի ներդրմամբ օգոստոսի 26-ին համախառն կայանը հասել է 18.2 գվ հզորության[33]։
  • 2008 թվականի հոկտեմբերի 29՝ առաջադրված բոլոր 26 հիդրոգեներատորների հիմնական շենքերի կառուցումը։
  • 2011 թվական՝ շահագործման է հանձնվել ստորգետնյա հէկի շենքը, և շինարարության ավարտը։
  • 2012 թվականի հուլիսի 4՝ պաշտոնապես հայտարարվել է ամբողջությամբ շինարարության ավարտը և 32-րդ էներգաբլոկի շահագործման սկիզբը։

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Реестр плотин — Классификация по установленной мощности ГЭС
  2. В Китае закончено строительство плотины «Три ущелья»
  3. 3,0 3,1 https://www.ctg.com.cn/en/resource/cms/article/808360/1383041/2022103116494388154.pdf
  4. Acker, Fabian (2009 թ․ մարտի 2). «Taming the Yangtze». IET magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  5. «Гидроэлектростанция Три ущелья» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 25-ին.
  6. «Китай успешно завершил „стройку века“ на Янцзы». В. Овчинников. «Российская газета» № 244 (4801) от 27 ноября 2008.
  7. 7,0 7,1 长江电力(600900)2008年上半年发电量完成情况公告 – 证券之星 (The Three Gorges sluice year transported goods volume may amount to 100,000,000 tons)
  8. Joseph J. Hobbs, Andrew Dolan (2008). World Regional Geography. Cengage Learning. էջ 376. ISBN 978-0-495-38950-7.
  9. «The Three Gorges Dam». Washington Post. 1997. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. «A maximum depth of 574 feet. This is expected to allow 10,000-ton ocean-going cargo ships and passenger liners to navigate 1,500 miles inland to Chongqing.»
  10. MacKie, Nick (2005 թ․ մայիսի 4). «China's west seeks to impress investors». BBC. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  11. «Its Buildings with Biggest Indices». China Three Gorges Project. 2002. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  12. MacKie, Nick (2005 թ․ մայիսի 4). «China's west seeks to impress investors». BBC. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  13. «Three Gorges dam ready to go». The Taipei Times. 2006 թ․ մայիսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  14. «China Completes Three Gorges Dam». CBS News. 2006 թ․ մայիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  15. «三峡升船机开工建设_荆楚网 (Three Gorges ship lift operation construction)». CnHubei. 2007 թ․ նոյեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  16. «Tower columns for Three Gorges shiplift to be built». YICHANG, Hubei Province: Xinhua. 2012 թ․ փետրվարի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 21-ին. «The entire shiplift will be completed in 2015.»
  17. «Phase I Field Trial of Ship Lift at Three Gorges Dam Successfully Ends» (English). CHINA THREE GORGES PROJECT. 2016 թ․ օգոստոսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. 18,0 18,1 湖北议案提案:提升三峡翻坝转运能力 Արխիվացված 2013-05-10 Wayback Machine («Hubei’s Proposal: raise the Three Gorges dam-bypassing transportation capacity»), 2013-03-17
  19. 三峡翻坝铁路前期工作启动 建成实现水铁联运 Արխիվացված 2015-09-04 Wayback Machine (Preliminary work started on the Three Gorges Portage Railways. The project will implement a water-rail connection.) 2012-10-12
  20. «Three Gorges Dam» (Chinese). NDRC. 2007 թ․ մարտի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 15-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  21. «Greenhouse Gas Emissions By Country». Carbonplanet. 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  22. «Three Gorges Dam» (Chinese). TGP. 2006 թ․ հունիսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 15-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  23. «长江电力(600900)2008年上半年发电量完成情况公告 – 证券之星 (The Three Gorges sluice year transported goods volume may amount to 100,000,000 tons)». Xinhua. 2007 թ․ հունվարի 23. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 9-ին. translation
  24. «三峡大坝之忧». The Wall Street Journal. 2007 թ․ օգոստոսի 28. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  25. Segers, Henrik; Martens, Koen (2005). The River at the Center of the World. Springer. էջ 73. ISBN 978-1-4020-3745-0.
  26. «Three Gorges Dam Case Study». American University, The School of International Service. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 20-ին.
  27. Xie, Ping. «Three-Gorges Dam: Risk to Ancient Fish.» Science 302-5648 (Nov 14, 2003): 1149.
  28. «Three Gorges Dam: A Blessing or an Environmental Disaster?». // flathatnews.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 13-ին.
  29. «Китай успешно завершил „стройку века“ на Янцзы». В. Овчинников. «Российская газета» № 244 (4801) от 27 ноября 2008.
  30. «Three Gorges Dam (китайский язык)». Xinhua. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  31. «Three Gorges Dam (китайский язык)». Xinhua. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  32. «三峡工程左右岸电站26台机组全部投入商业运行» (Chinese). China Three Gorges Project Corporation. 2008 թ․ հոկտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  33. 三峡工程左右岸电站26台机组全部投入商业运行 (Chinese). China Three Gorges Project Corporation (30 октября 2008).