Պիթեաս Մասալիացի (/ˈpɪθiəs/; հին հունարեն՝ Πυθέας ὁ Μασσαλιώτης Pythéas ho Massaliōtēs; լատիներեն՝ Pytheas Massiliensis, մոտ մ. թ. ա. 359, Massalia, Ֆրանսիա - մոտ մ. թ. ա. 289)[1], հին հույն աշխարհագրագետ, աստղագետ, հետազոտող-գիտնական, ծնունդով՝ հինհունական Մասալիա գաղութից (ներկայիս ֆրանսիական Մարսելից)[2][3]: Մեր թվականությունից առաջ մոտավորապես 325 թվականին գիտահետազոտական ճամփորդություն է կատարել հյուսիսարևելյան Եվրոպայով, սակայն այդ մասին նրա պատրաստած շարադրանքը, որ լայնորեն տարածված է եղել անտիկ ժամանակներում, չի պահպանվել և հայտնի է միայն այլ հեղինակների վկայակոչումների, հիշատակումների շնորհիվ[4]։ Այդ ճամփորդության ընթացքում նա այցելել է այժմյան Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա, եղել է առաջին գիտնական այցելուն, որ տեսել ու նկարագրել է Արկտիկան, բևեռային սառույցները, կելտական ու գերմանական ցեղերի կենսակերպը։ Տեսականորեն պատկերացրել ու նկարագրել է հավերժական ձյունի ու խավարի երկիրը (the country of the Hyperboreans), սառուցյալ գոտին և այն գոտիները, որտեղ ամռանը գիշերները չափազանց կարճ են, ու արևը գրեթե մայր չի մտնում։

Պիթեաս
հին հունարեն՝ Πυθέας
Ծնվել էմոտ մ. թ. ա. 359
Massalia, Ֆրանսիա
Մահացել էմոտ մ. թ. ա. 289
Մասնագիտությունճանապարհորդ հետազոտող և աստղագետ
Տիրապետում է լեզուներինհին հունարեն
 Pytheas Վիքիպահեստում

Պիթեասն է գիտություն ներմուծել աշխարհագրական ևս մեկ պատկերացման՝ ծայրհյուսիսային կետի՝ Տուլե կղզու գաղափարը։ Նա առաջիններից մեկն է եղել, ով գտել է, որ մակընթացությունների ու տեղատվությունների պատճառը լուսինն է։

Տվյալներ

խմբագրել

Մեր թվականության առաջին դարի նշանավոր հեղինակներից Պլինիոս Ավագը գրում է, որ պամիչ Տիմայոսը (ծնվել է մոտավորապես մ. թ. ա. 350 թվականին) հավատ է ընծայել սաթի հայտնաբերման մասին Պիթեասի պատմությանը[5]։ Մինչդեռ մեր թվականությունից առաջ առաջին դարում Ստրաբոնը վկայել է, որ մ.թ.ա. 4-3-րդ դարերում ապրած փիլիսոփա, գիտնական Դիկեարքոսը հավատ չի ընծայել Պիթեասի պատմություններին[6]։ Անտիկ ժամանակների այլ պատմիչներ ու գիտնականներ ևս Պիթեասին բնութագրել են իբրև ստախոսի ու ֆանտազյորի։ 19-20-րդ դարերի անգլիացի գրող, ճանապարհորդ, աշխարհագրագետ Հենրի Թոզերը, համադրելով երեք աղբյուր, կարծիք է հայտնել, որ մոտավորապես մ.թ.ա. 330 թվականին Պիթեասի ճանապարհորդությունն իրոք տեղի է ունեցել[7]։

Հիշատակ

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Warmington, Spawforth
  2. Kaplan, 2013
  3. Stein-Hölkeskamp, Elke; Engels, Johannes; Gärtner, Hans Armin; Albiani, Maria Grazia (2006). «Pytheas». Brill's New Pauly. doi:10.1163/1574-9347_bnp_e1016010.
  4. Cunliffe, Barry (2001). The Extraordinary Voyage of Pytheas the Greek. London, England: Penguin Group. էջեր 74–76. ISBN 0-7139-9509-2.
  5. Natural History, Book 37, Chapter 11.
  6. Geographica Book II.4.2 paragraph 401).
  7. Tozer, Henry Fanshawe (1897). A History of Ancient Geography. Cambridge: Cambriddge University Press. էջեր 152–154..

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիթեաս» հոդվածին։