Վիքիպեդիա

Պատրիսիա Հայսմիթ

Պատրիսիա Հայսմիթ (անգլ.՝ Patricia Highsmith), ծնյալ Մերի Պատրիսիա Փլենգման (անգլ.՝ Mary Patricia Plangman), հունվարի 19, 1921(1921-01-19)[1][2][3][…], Ֆորտ-Ուերտ, Տեխաս[4] - փետրվարի 4, 1995(1995-02-04)[1][3][5][…], Լոկարնո, Շվեյցարիա[4][13]), ամերիկացի արձակագրուհի, ով լայն ճանաչման է արժանացել առաջին հերթին իր հեղինակած հոգեբանական դետեկտիվներով և Թոմ Ռիփլիի մասին մատենաշարով

Պատրիսիա Հայսմիթ
անգլ.՝ Patricia Highsmith
Ծննդյան անունանգլ.՝ Mary Patricia Plangman
Ծնվել էհունվարի 19, 1921(1921-01-19)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՖորտ-Ուերտ, Տեխաս[4]
Վախճանվել էփետրվարի 4, 1995(1995-02-04)[1][3][5][…] (74 տարեկան)
Վախճանի վայրԼոկարնո, Շվեյցարիա[4]
Գերեզմանcimitero di Tegna[6]
Գրական անունClaire Morgan[7]
Մասնագիտությունգրող, վիպասան, սցենարիստ և կոմիքսների սցենարիստ
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունԲերնարդ քոլեջ
Գրական ուղղություններՄոդեռնիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներStrangers on a Train?, The Price of Salt?[8], The Blunderer?[9], Deep Water?, A Game for the Living?, This Sweet Sickness?, The Cry of the Owl?, The Two Faces of January?, The Glass Cell?, A Suspension of Mercy?, Those Who Walk Away?, The Tremor of Forgery?, A Dog's Ransom?, Edith's Diary?, Small g: a Summer Idyll?, Տաղանդավոր միստր Ռիփլին (վեպ), Միսթր Ռիփլին հողի տակ, Միստր Ռիփլին ջրի տակ, The Boy Who Followed Ripley?, Little Tales of Misogyny?, The Black House? և Mermaids on the Golf Course?
Պարգևներ
Համատեղ ապրողAllela Cornell?[12]
Изображение автографа
 Patricia Highsmith Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Հայսմիթի մասին կենսագրական «Գեղեցիկ ստվերը» գրքի հեղինակ Էնդրյու Վիլսոնը պնդում է, որ նրա կյանքը հեշտ ու հարթ չի անցել։ Նա ալկոհոլամոլ էր, սիրավեպերն էլ մի քանի տարուց ավել չեն ձգվել։ Իր ծանոթների վրա թողել է դաժան ու մարդատյաց անձնավորության տպավորություն, անձնավորություն, որը գերադասում է շփվել ոչ թե մարդկանց, այլ կենդանիների հետ։ Բազմաթիվ կատուներ, հարյուրավոր խխունջներ էր պահում, որոնց մի մասին երբեմն հետը ման էր ածում՝ պատճառաբանելով, թե դրանք իրեն մի զարմանալի հանգստություն են ներշնչում[14]։ Հայսմիթի ծանոթներից մեկը՝ Օտտո Պանցլերը խորին զարմանքով նշել է. «Ես այդպես էլ չկարողացա հասկանալ, թե ինչպես կարող է մարդկային էակը այդ աստիճան վանող լինել»[15]։

Պատրիսիա Հայսմիթը չի ամուսնացել, երեխաներ չի ունեցել։ Ինքն իրեն բնորոշել է իբրև լեսբուհու։ 1978 թվականին Չարլզ Լաթիմերին հասցեագրած իր նամակում խոստովանել է. «... երկերեսանիություն կլիներ շրջանցել այդ թեման. յուրաքանչյուր ոք պիտի իմանա, որ ես քվիր եմ, այլ կերպ ասած՝ լեսբուհի»[16]։ Ժամանակակիցներից ոմանք կարծիք են հայտնել, որ Պատրիսիան սիրավեպ է ունեցել ամերիկացի մեկ այլ արձակագրուհու՝ Մերիջեյն Միքերի հետ[17]։

Հայսմիթը մահացել է 1995 թվականի փետրվարի 4-ին, շվեյցարական Լոկառնո քաղաքում, որտեղ բնակվում էր 1982 թվականից ի վեր[18]։

Ստեղծագործություններ

խմբագրել

Իր՝ գրեթե հինգ տասնամյակ ձգված ստեղծագործական գործունեության ժամանակամիջոցում Պատրիսիա Հայսմիթը գրել է քսաներկու վեպ և բազմաթիվ պատմվածքներ, որոնց մի մասը, լայն ճանաչման արժանանալով, նաև էկրանավորվել է (նրա ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանվել է շուրջ երկուսուկես տասնյակ ֆիլմ)։ Ուսումնասիրողների զգալի մասը, սերտ առնչություններ նկատելով Հայսմիթի ստեղծագործության և էկզիստեցիալիստական գրականության միջև[19], նշում է, որ նա հարցականի տակ է դնում անձի ինքնության և տարածված, ընդունված բարոյախոսության հասկացությունները[20]։ Բրիտանացի անվանի գրող Գրեհեմ Գրինը նրան բնորոշել է իբրև մի պոետի, որը կանխազգում է տագնապը[21]։

Հայսմիթի առաջին իսկ վեպը («Անծանոթ ուղեկիցներ») վերածվել է թատերախաղի ու բեմականացվել, ինչպես նաև արժանացել բազմակի էկրանավորումների (հիշարժան է հատկապես այդ վեպի հիման վրա 1951 թվականին Ալֆրեդ Հիչքոքի ստեղծած ֆիլմը)։ Նույնպիսի և նույնիսկ ավելի մեծ հաջողություն է գրանցել 1955 թվականին լույս ընծայած «Տաղանդավոր միսթր Ռիփլին» վեպը. դարձյալ՝ թատերական ու ռադիոբեմականացումներ, բազմակի էկրանավորումներ, գրական մրցանակներ... Թոմ Ռիփլիի մասին իր հնգապատումում Հայսմիթը կերտել է այնպիսի հանցագործի կերպար, որի առաջացրած հիացմունքը միախառնվում է զզվանքի հետ[22]։ Հայսմիթի ստեղծագործությունը բնորոշելու տեսակետից կարևոր է նշել նաև, որ 1952 թվականին, Կլեր Մորգան կեղծանվամբ, հրատարակել է այսպես կոչված՝ լեսբիական առաջին վեպը՝ երջանիկ ավարտով։ Խոսքը «Աղի գինը» վեպի մասին է, որը 38 տարի անց վերահրատարակվել է նրա իսկ անուն-ազգանունով, «Քերոլ» խորագրի ներքո, իսկ 2015 թվականին՝ նաև էկրանավորվել։

Պարգևներ

խմբագրել
  • 1946 — Օ. Հենրիի անվան մրցանակ «Դեբյուտային լավագույն պատմվածք» անվանակարգում՝ Harper’s Bazaar ամսագրում լույս տեսած «Հերոսուհին» պատմվածքի համար
  • 1951 — Առաջադրվել է Էդգար Ալան Պոյի անվան մրցանակի «Դեբյուտային լավագույն վիպակ» անվանակարգում՝ «Պատահական ուղեկիցներ»-ի համար[23]
  • 1956 — Առաջադրվել է Էդգար Ալան Պոյի անվան մրցանակի «Լավագույն վեպ» անվանակարգում՝ «Տաղանդավոր միսթր Ռիփլին» վեպի համար
  • 1957 — Ֆրանսիական «Դետեկտիվ գրականություն» մրցանակաբաշխության գլխավոր մրցանակ՝ «Տաղանդավոր միսթր Ռիփլին» վեպի համար
  • 1963 — Էդգար Ալան Պոյի անվան մրցանակ «Լավագույն պատմվածք» անվանակարգում՝ «Կրիան» պատմվածքի համար
  • 1963 — Ամերիկայի դետեկտիվ գրողների հատուկ մրցանակ՝ «Կրիան» պատմվածքի համար
  • 1964 — Մեծ Բրիտանիայի կրիմինալիստ-գրողների ընկերակցության Դագգեր մրցանակ՝ «Լավագույն արտասահմանյան վեպ» անվանակարգում՝ «The two faces of January» վեպի համար[24]
  • 1975 — Ֆրանսիական «Սև հումոր» մրցանակաբաշխության գլխավոր մրցանակ՝ «L’Amateur d’escargot» երկի համար
  • 1979 - Grand Master կոչում՝ դետեկտիվ գրողների շվեդական ակադեմիայից
  • 1987 - Լյուսիեն Բառիեր գրական մրցանակ, Festival du Cinéma Américain de Deauville[25]
  • 1989 - Ֆրանսիայի մշակույթի նախարարության Արվեստների և գրականության շքանշանի ասպետ[26]
  • 1991 - Գրականության ասպարեզում Նոբելյան մրցանակի թեկնածու
  • 1993 - Արտասահմանյան լավագույն գրական երկի համար մրցանակ՝ Finnish Crime Society-ից[27]
  • 2008 - Մեծագույն դետեկտիվ գրող (Greatest Crime Writer), The Times[28]

Երկեր

խմբագրել

Վեպեր

խմբագրել
  • Պատահական ուղեկիցներ (Strangers on a Train, 1950)
  • Աղի գինը (The Price of Salt, 1953)
  • The Blunderer (1954)
  • Տաղանդավոր միսթր Ռիփլին (The Talented Mr. Ripley, 1955)
  • Deep Water (1957)
  • Կենաց ու մահու խաղ (A Game for the Living, 1958)
  • This Sweet Sickness (1960)
  • The Two Faces of January (1961)
  • Բվի կռինչը (The Cry of the Owl, 1962)
  • The Glass Cell (1964)
  • Սպանություններ հորինողը (A Suspension of Mercy, aka The Story-teller, 1965)
  • Հեռացողները (Those Who Walk Away, 1967)
  • The Tremor of Forgery, 1969
  • Միսթր Ռիփլին գետնի տակ (Ripley Under Ground, 1970)
  • Փրկագին՝ շան համար (A Dog’s Ransom, 1972)
  • Ռիփլիի խաղը (Ripley’s Game, 1974)
  • Edith’s Diary (1977)
  • Ռիփլիին հետևած տղան (The Boy Who Followed Ripley, 1980)
  • People Who Knock on the Door (1983)
  • Found in the Street (1987)
  • Միսթր Ռիփլին ջրի տակ (Ripley Under Water, 1991)
  • Small g: a Summer Idyll (1995)

Պատմվածքների ժողովածուներ

խմբագրել
  • Eleven (1970)
  • Little Tales of Misogyny (1974)
  • The Animal Lover’s Book of Beastly Murder
  • Slowly, Slowly in the Wind (1979)
  • The Black House (1981)
  • Mermaids on the Golf Course (1985)
  • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987)
  • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002)
  • Man’s Best Friend and Other Stories (2004)

Մանուկների համար

խմբագրել
  • Miranda the Panda Is on the Veranda (1958) Դորիս Սանդերսի հեղինակակցությամբ (մանկական գիրք՝ ոտանավորներով ու նկարազարդումներով)
  • Plotting and Writing Suspense Fiction (1966) (ընդարձակված և վերամշակված հրատարակություն, 1981)

Էսսեներ

խմբագրել
  • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction, pg. 92. By H. R. F. Keating, Windward, 0-7112-0249-4[29]
  • "Scene of the Crime" (1989), Granta, No. 29, Ձմեռ

Խառը ստեղծագործություններ

խմբագրել

Էկրանավորումներ

խմբագրել

Հայսմիթի մի շարք ստեղծագործություններ վերամշակվել ու հարմարեցվել են թատրոնում, ռադիոյով կան հեռուստասեսությամբ ներկայացվելու համար, ընդ որում՝ որոշ գործեր բեմականացվել կամ էկրանավորվել են մեկից ավելի անգամներ[32][33][34]։ 1978 թվականին Հայսմիթը գլխավորել է Բեռլինի միջազգային կինոփառատոնի ժյուրին[35]։

  • 1951 — Անծանոթ ուղեկիցներ
  • 1961 — Պայծառ արևի տակ
  • 1963 — Մարդասպանը
  • 1977 — Ամերիկացի ընկերը
  • 1977 — Ասեք նրա, որ սիրում են իրեն
  • 1981 — Խոր ջրեր
  • 1987 — Բվի կռինչը
  • 1999 — Տաղանդավոր միսթր Ռիփլին
  • 2002 — Ռիփլիի խաղը
  • 2005 — Ռիփլին ջրի տակ
  • 2009 — Բվի կռինչը
  • 2014 — Հունվարի երկու դեմքերը
  • 2015 — Քերոլ
  • 2016 — Ծուղակ

Գեղարվեստական երկեր Հայսմիթի մասին

խմբագրել

Գիտական գրականություն Հայսմիթի կյանքի ու ստեղծագործության մասին

խմբագրել
Գրքեր

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Internet Movie Database — 1990.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #11855087X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  6. ↑ Find A Grave — 1996.
  7. ↑ Library of Congress Authorities — Library of Congress.
  8. ↑ http://www.nytimes.com/2003/08/31/books/review/31HARRIST.html
  9. ↑ http://lccn.loc.gov/54006048
  10. ↑ http://awards.omnimystery.com/mystery-awards-grand-prix.html
  11. ↑ https://www.babelio.com/prix/63/Humour-noir
  12. ↑ http://www.elisarolle.com/queerplaces/a-b-ce/Allela%20Cornell.html
  13. ↑ «Mary P Highsmith». FamilySearch. The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (From the United States Social Security Administration Death Master File).
  14. ↑ Мейсон Карри Режим гения. Распорядок дня великих людей = Daily Rituals How Artists Work. — М.: Альпина Паблишер, 2013. — 302 с. — ISBN 978-5-9614-4415-5
  15. ↑ «Mystery Girl | The Talented Mr. Ripley | Biz | News | Entertainment Weekly». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  16. ↑ Andrew Wilson Introduction // Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith. — Bloomsbury USA. — ISBN 978-1408811191
  17. ↑ A passion that turned to poison
  18. ↑ «Patricia Highsmith». Wikipedia.
  19. ↑ Shore, Robert (2000 թ․ հունվարի 7). «The talented Ms Highsmith». The Guardian. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 29-ին.
  20. ↑ Wilson, Andrew (2003 թ․ մայիսի 24). «Ripley's enduring allure». Telegraph.co.uk. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  21. ↑ Highsmith, Patricia (1970). «Foreword». Eleven (1st ed.). William Heinemann Ltd. էջ xi. ISBN 043433510X.
  22. ↑ Литературный сетевой ресурс Litportal
  23. ↑ «Edgars Database». TheEdgars.com. Mystery Writers of America. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 11-ին.
  24. ↑ «Books and Writers». booksandwriters.co.uk. Crime Writers' Association. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 11-ին.
  25. ↑ «Le Prix Littéraire Lucien Barrière». Festival du Cinéma Américain de Deauville. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 12-ին.
  26. ↑ Patricia Highsmith. Internationales Biographisches Archiv 02/2005 от 15.01.2005
  27. ↑ Wright, Lance. «The Vuoden Johtolanka (Clue) Award». Omnimystery. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 11-ին.
  28. ↑ Berlins, Marcel (2008 թ․ ապրիլի 17). «The 50 Greatest Crime Writers, No 1: Patricia Highsmith». The Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 26-ին.
  29. ↑ Keating, H. R. F (1982 թ․ օգոստոսի 16). «Whodunit?: a guide to crime, suspense, and spy fiction». Windward – via Open WorldCat.
  30. ↑ Gross, Miriam, ed. (1977 թ․ օգոստոսի 16). «The World of Raymond Chandler». Weidenfeld and Nicolson – via catalog.loc.gov Library Catalog.
  31. ↑ Keating, H. R. F. (1987 թ․ օգոստոսի 16). «Crime and Mystery: The 100 best books». Xanadu – via The Open Library.
  32. ↑ Arn, Jackson (2015 թ․ նոյեմբերի 25). «Adaptation: Patricia Highsmith». Film Comment. Film Society of Lincoln Center. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 11-ին.
  33. ↑ Nolan, Monica (Fall 2015). «Everyone Is Guilty: The Films of Patricia Highsmith» (PDF). Noir City. Film Noir Foundation. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  34. ↑ Morris, Bill (2015 թ․ նոյեմբերի 25). «The Filmable Miss Highsmith». The Millions. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 28-ին.
  35. ↑ Berlinale. «Juries 1978». Internationale Filmfestspiele Berlin. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  36. ↑ Dawson, Jill (2016). «The Crime Writer». Hodder & Stoughton. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 28-ին.
  37. ↑ Murray-Smith, Joanna (2015). «Switzerland». Dramatists Play Service. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 28-ին.
  38. ↑ Sydney Theatre Company (November–December 2014). «Switzerland». Վերցված է 2017 թ․ մարտի 28-ին.
  39. ↑ Peters, Fiona (2011). Anxiety and Evil in the Writings of Patricia Highsmith. Ashgate Publishing. էջեր 17–18. ISBN 9781409423348.
  40. ↑ Hillerman, Tony; Herbert, Rosemary, eds. (2005). A New Omnibus of Crime. Oxford University Press. էջ 194. ISBN 9780195182149.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատրիսիա Հայսմիթ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պատրիսիա_Հայսմիթ&oldid=9768604» էջից