Չիստոպոլ (թաթ.՝ Чистай), քաղաք (1781 թվականից) Ռուսաստանի Դաշնության Թաթարստանի Հանրապետությունում։ Չիստոպոլսկի շրջանի վարչական կենտրոնն է։ Ռուսաստանի կառավարության կարգադրությամբ 2014 թվականի հուլիսի 29-ի «Մոնոքաղաքների ցանկի հաստատման մասին» № 1398 որոշմամբ քաղաքը ներառվել է «Ռուսաստանի Դաշնության մոնոպրոֆիլ մունիցիպալ կառույցներ (մոնոքաղաքներ), որոնցում առկա են սոցիալ-տնտեսական դրության վատթարացման վտանգներ» կատեգորիայում։

Քաղաք
Չիստոպոլ
թաթ.՝ Чистай
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ՇրջանԹաթարստան
ՂեկավարԻվանով Դմիտրի Ալեկսեևիչ[1]
Հիմնադրված է18-րդ դար թ.
Այլ անվանումներՉիստոյե Պոլե
Տվյալ կարգավիճակում1781 թվականից
Մակերես9,24[2] կմ²
ԲԾՄ100 մ
Պաշտոնական լեզութաթարերեն և ռուսերեն
Բնակչություն60 564[3] մարդ (2017)
Խտություն3147,82 մարդ/կմ² մարդ/կմ²
Ազգային կազմռուսներ, թաթարներ, չուվաշներ
Ժամային գոտիUTC+3
Հեռախոսային կոդ84342
Փոստային դասիչ422980
Պաշտոնական կայքchistopol.tatarstan.ru
Չիստոպոլ (Ռուսաստան)##
Չիստոպոլ (Ռուսաստան)

Աշխարհագրություն խմբագրել

Քաղաքը գտնվում է Կամա գետի ձախ ափին՝ Նուրլատի երկաթուղային կայարանից 125 կմ դեպի հյուսիս։ Քաղաքի մակերեսը կազմում է 19,24 կմ²։

Քաղաքի հեռավորությունը մոտակա բնակավայրերից[4]

Պատմություն խմբագրել

Չիստոյե Պոլե գյուղի մասին առաջին հիշատակումները հայտնվել են 17-րդ դարի վերջի ու 18-րդ դարի սկզբի տարեգրություններում։ Գյուղի հիմնադրման մասին գոյություն ունեն մի քանի վարկածներ։ Առավել տարածվածմեկի համաձայն՝ գյուղի առաջին բնիկները եղել են Վոլգայի փախստական գյուղացիները և ճորտ թաթարները, ովքեր ստեղծել են բնակավայրը։ Սակայն 18-րդ դարի սկզբին նրանք տեղափոխվել են, իսկ գյուղը հրկիզվել է, և մնացել է մի մաքուր դաշտ։ Փրկված գյուղացիները սկսել են վերակառուցել իրենց տները, իսկ գյուղն իր անունը ստացել է մեծ հրդեհավայրի պատվին։

Բնակավայրը զարգացել է շատ արագ։ 1761 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ այստեղ ապրել է մոտ 1000 մարդ։

1781 թվականին Եկատերինա II-ի հրամանագրով այն ստացել է գավառային քաղաքի կարգավիճակ։

19-րդ դարի վերջին Չիստոպոլը հացահատիկի խոշոր առևտրի կենտրոն էր։ Մինչև 1917 թվականը եղել է Կազանյան նահանգի՝ նշանակությամբ երկրորդ քաղաքը (Կազանից հետո)։ 1920-1930-ական թվականներին քաղաքը եղել է Չիստոպոլի կանտոնի կենտրոնը։

Հայրենական Մեծ պատերազմի տարիներին այստեղ ապաստան են գտել ԽՍՀՄ Գրողների միության անդամները, որոնց թվում էին Բորիս Պաստեռնակը, Լեոնիդ Լեոնովը, Միխայիլ Մաքսիմովը։

Պատերազմի ժամանակ քաղաքում ապրում էին.

Բնակչություն խմբագրել

2017 թվականի հունվարի 1-ին Չիստոպոլը բնակչության թվով Ռուսաստանի Դաշնության 1112[5] քաղաքների շարքում գտնվում էր 274-րդ տեղում[6]։

Ազգային կազմ

Իշխանության մարմիններ խմբագրել

2014 թվականի հոկտեմբերի 17-ին քաղաքի ղեկավարը դարձել է Դմիտրի Ալեքսեևիչ Իվանովը։

Կլիմա խմբագրել

  • Օդի միջին ջերմաստիճանը 4,1 °C է։
  • Օդի հարաբերական խոնավությունը 69,8 % է։
  • Քամու միջին արագությունը 4,13 մ/վ է։


  Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Չիստոպոլ քաղաքում
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ տարին
միջին ջերմաստիճանը (°C) −10,9 −10,9 −5,8 4,5 13,4 18,5 20,3 17,7 12,1 4,4 −4,8 −10,1 4,1
Աղբյուր՝ Республика Татарстан - Метеоданные

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

 
Նիկոլսկի տաճար
 
Իխլաս մզկիթ
 
Չիստոպոլի մարզադաշտ
Պատկեր:Мемориал памяти (Чистополь).JPG
Անմահ կրակի հուշահամալիր
 
Ծառուղի
 
Սկարյատինսկի այգի
 
Սկարյատինսկի այգու ծառուղին
  • Քաղգործկոմի նախկին շենքը
  • Ջրմուղ աշտարակ
  • Ամուսնությունների գրանցման պալատ
  • Մելնիկովի տուն
  • Սբերբանկի կենտրոնական շենքը

Չիստոպոլի բանտ խմբագրել

  • Անատոլի Մարչենկո, դավանափոխ, մահացել է Չիստոպոլում 1986 թվականին,
  • Իգոր Օգուրցով, քաղաքական և հասարակական գործիչ, կրել է պատիժը Չիստոպոլի բանտում,
  • Նաթան Շարանսկի, Իսրայելի ներքին գործերի նախարար, կրել է պատիժը Չիստոպոլի բանտում,
  • Վազիֆ Մեյլանով, խորհրդային դավանափոխ, գրող, քաղբանտարկյալ[7]։

Կրոն խմբագրել

Ռուսական ուղղափառ եկեղեցի

  • Նիկոլսկի մայր տաճար
  • Կազանյան տաճար

Իսլամ

  • Մունիր մզկիթ
  • Իման մզկիթ
  • Անաս մզկիթ
  • Իխլաս մզկիթ

Մարդիկ, ովքեր կապված են քաղաքի հետ խմբագրել

  • Վասիլի Բաժանով, խորհրդային ածխային արդյունաբերության կազմակերպիչ, ծնվել է Չիստոպոլ քաղաքում 1899 թվականին։
  • Գաբդուլլա Բատտալով, խորհրդային հայրենասեր, Բեռլինում նացիստների կողմից ենթարկվել է մահապատժի։ Սովորել է Չիստոպոլի միջնակարգ դպրոցում։
  • Սալիխ Բատալով, թաթար գրող։
  • Ալեքսանդր Բուտլերով, ռուս քիմիկոս, ծնվել է քաղաքում 1828 թվականին։
  • Տատյանա Վինոկուր, խորհրդային լեզվաբան, ով ապրում էր քաղաքում Հայրենական Մեծ պատերազմի ժամանակ։
  • Սոֆիա Գուբայդուլինա, խորհրդային կոմպոզիտոր, ծնվել է քաղաքում 1931 թվականին։
  • Գեորգի Գուսլյակով, Ռուսաստանի հերոս
  • Պորֆիրի Իվանով,
  • Գայազ Իսխակի, Իվանովեցների շարժման հիմնադիր, որոշ ժամանակ պահվել է քաղաքի հոգեբուժական հիվանդանոցում։
  • Անատոլի Կալաշնիկով, Խորհրդային Միության հերոս, սովորել է քաղաքում։
  • Պալլադի, ռուս գիտնական-չինագետ, ծնվել է քաղաքում 1817 թվականին։
  • Անատոլի Կիրյագով, խորհրդային դավանափոխ, որոշ ժամանակ պահվել է քաղաքի հոգեբուժական հիվանդանոցում։
  • Իվան Կոշկին, ավարտել է Չիստոպոլի պրապորշչիկների դպրոցը։
  • Վիկտոր Մարինին, Խորհրդային Միության հերոս[8]։
  • Պավել Մարինին, Խորհրդային Միության հերոս[9]։
  • Վիկտորին Մոլչանով, ռուս ռազմական գործիչ, ծնվել է քաղաքում։
  • Պյոտր Նիկոնորով, Խորհրդային Միության հերոս[10]
  • Վալենտին Պարնախ, խորհրդային գրող
  • Բորիս Պաստեռնակ, ռուս գրող

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Руководитель Исполнительного комитета Чистопольского муниципального района». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  2. «Социально-экономическая характеристика Чистопольского муниципального района». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  3. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 июля 2017). Проверено 31 июля 2017. Архивировано 31 июля 2017 года.
  4. АвтоТрансИнфо: ГРУЗОПЕРЕВОЗКИ, ПЕРЕВОЗКИ, ГРУЗЫ, АВТОПЕРЕВОЗКИ
  5. Հաշվի առնելով Ղրիմի քաղաքները։
  6. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года. Таблица «31. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2017 года». RAR-архив (1,0 Mб)
  7. «Чистопольская тюрьма». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  8. Герой Советского Союза Маринин Виктор Иванович
  9. Герой Советского Союза Миронов Павел Андреевич
  10. Герой Советского Союза Никоноров Пётр Михайлович

Արտաքին հղումներ խմբագրել