Վալենտին Պարնախ

ռուս բանաստեղծ և թարգմանիչ, երաժիշտ, պարող, խորեոգրաֆ

Վալենտին Յակովլևիչ Պարնախ (ռուս.՝ Валенти́н Я́ковлевич Парна́х, հուլիսի 27 (օգոստոսի 8), 1891, հուլիսի 27, 1891(1891-07-27)[1] կամ հուլիսի 15 (27), 1891[1], Տագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 29, 1951(1951-01-29)[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), ռուս բանաստեղծ և թարգմանիչ, երաժիշտ[2], պարող, խորեոգրաֆ։ «Բանաստեղծների պալատ» փարիզյան գրական խմբի հիմնադիր[3], խորհրդային ջազի պիոներ։ 1922 թվականի հոկտեմբերի 1-ին իր փորձարարական ջազային խմբի առաջին կատարումը սովորաբար համարվում է ԽՍՀՄ ջազի ծննդյան օր։

Վալենտին Պարնախ
Валенти́н Я́ковлевич Парна́х
Վալենտին Պարնախ
Նկարը՝ Պաբլո Պիկասոյի
Ծնվել էհուլիսի 27 (օգոստոսի 8), 1891, հուլիսի 27, 1891(1891-07-27)[1] կամ հուլիսի 15 (27), 1891[1]
ԾննդավայրՏագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել էհունվարի 29, 1951(1951-01-29)[1] (59 տարեկան)
Վախճանի վայրՄոսկվա, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանՆովոդեվիչյան գերեզմանոց
Մասնագիտությունբանաստեղծ, թարգմանիչ, ջազ երաժիշտ, պարուսույց և պարող
Լեզուռուսերեն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
ԿրթությունՉեխովի գիմնազիա
Գրական ուղղություններավանգարդիզմ
ԱմուսինEkaterina Robertovna Klasson?
 Valentin Parnakh Վիքիպահեստում

Մանկություն։ Տագանրոգ խմբագրել

 
Տագանրոգի տունը, որտեղ 1902 թվականից[4] ապրել է Պարնոխ ընտանիքը

Վալենտին Պարնախը (իսկական ազգանունը՝ Պարնոխ) ծնվել է 1891 թվականի հուլիսի 27-ին[5][6] Տագանրոգում՝ ռուսացած հարուստ հրեայի ընտանիքում։

Հայրը՝ Յակով Սողոմոնովիչ Պարնոխը (1857-1912), եղել է դեղագործ, դեղատան սեփականատեր և բավական հարուստ մարդ, համարվել է քաղաքային դումայի անդամ և Տագանրոգի պատվավոր քաղաքացի։ Ըստ ընտանեկան ավանդության՝ նրա նախնիները 15-րդ դարում՝ Իսպանիայից հրեաներին վտարելուց հետո, փախել են արևելք և 19-րդ դարի կեսերին բնակություն հաստատել Ազովի ծովի մոտի քաղաքներից մեկում։

Մայրը՝ Ալեքսանդրա Աբրամովնա Պարնոխը (ի ծնե՝ Իդելսոն, 1857-1895[7][8]), Սանկտ Պետերբուրգի իգական բժշկական դասընթացների շրջանավարտ էր։ 1877 թվականին ավարտել են այդ դասընթացի չորրորդ շրջանավարտները[6]՝ թվով 19 կին բժիշկ, որոնց թվում էր և Ալեքսանդրա Իդելսոնը՝ Ռուսաստանում բժշկի դիպլոմ ստացած առաջին կանանցից մեկը։ Մոր մահից հետո երեխաներին խնամել է խորթ մայրը՝ Ալեքսանդրա Իոսիֆովնա Լևենսոնը, որը 1903 թվականին դարձել է Յա. Ս. Պարնոխի չորրորդ երեխայի՝ Ալիսայի մայրը։

Վալենտինան ուներ 2 քույր՝ Սոֆյան և երկվորյակ-քույրը՝ Լիզավետան։ Երկուսն էլ հետագայում դարձել են բանաստեղծուհի։

9 տարեկանում Վալենտինան գրել է իր առաջին բանաստեղծությունը։ Այն սկսվում էր հետևյալ բառերով. «Մովսես, օ, եթե դու տեսնեիր / Խայտառակությունը քո ժողովրդի …»[5]։

 
Վալենտինն ու Լիզան Տագանրոգի տան պատշգամբում, 1910

Վալենտին Պարնախը ոսկե մեդալով ավարտել է Տագանրոգի արական գիմնազիան[9][10]։ Գիմնազիայում, ի տարբերություն իր ընկերների, հաճույքով սովորել է լատիներեն և այլ լեզուներ, ֆրանսերենին տիրապետում էր մանկուց[6]։ Հետագայում սովորել է գերմաներեն, իսպաներեն և պորտուգալերեն։

Ուսումնառությունը համալսարանում խմբագրել

1910 թվականին 45 հրեաների հետ միասին (ամբողջ Ռուսաստանում «սահմանված» տոկոսային նորմի համաձայն) ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ[5]։ Սկզբում սովորել է իրավաբանական ֆակուլտետում, այնուհետև՝ պատմա-բանասիրական ֆակուլտետի հռոմեական բաժնում։ Միաժամանակ հասցրել է զբաղվել երաժշտությամբ Միխայիլ Գնեսինի ղեկավարությամբ և դրամատիկական արվեստով Վսևոլոդ Մեյերխոլդի ստուդիայում։ Ալեքսանդր Բլոկի հանձնարարությամբ Պարնախի բանաստեղծությունները հրատարակվել են Վ. Մեյերխոլդի «Սեր 3 նարնջի հանդեպ» ամսագրում (№ 3, 1914), ավելի ուշ այնտեղ տպագրվել է նրա պարային էսսեն։

Ճանապարհորդություններ խմբագրել

1915 թվականի հունիսի 4-ից ոչ շուտ Ստոկհոլմով և Լոնդոնով գնացել է Ֆրանսիա, որտեղ ապրել է մոտ 6 տարի[5]։ Ճանապարհորդել է Արաբիայում և Պաղեստինում, Իսպանիայում, Եգիպտոսում և Սիցիլիայում, փնտրել ու ուսումնասիրել է հին և միջնադարյան հրեական մշակույթի հետքերը, իսկ եվրոպական գրադարաններում և արխիվներում բացել է պոեզիայի մի շերտ՝ ստեղծված ինկվիզիցիայի զոհերի կողմից (հիմնականում հրեաներ, գրվել են իսպաներեն և պորտուգալերեն

Փարիզում մտերիմ է եղել Իլյա Էրենբուրգի հետ, Դովիդ Կնուտի (1900-1955), Ալեքսանդր Գինգերի (1897-1965), Բորիս Պոպլավսկու (1903-1935) և ուրիշների հետ ստեղծել է «Բանաստեղծների պալատ» ռուսական գրական խումբը, ֆրանսիական ավանգարդ պարբերականներում տպագրել բազմաթիվ հոդվածներ, թարգմանություններ, էսսեներ։

1921 թվականի հունիսի 10-ին Վ. Պարնախը Փարիզի «Մոնտեն» պատկերասրահում Ֆրանսիս Պիկաբիայի և Տրիստան Տցարայի կազմակերպված դադաիստների երեկոյի ժամանակ ելույթ է ունեցել «Հրաշալի տնային թռչուն» պարով»[11] («Հրաշալի որսամիս»/«La Volaille miraculeuse»[3])։ Նույն թվականի հոկտեմբերի 21-ին Պարնախը ելույթ է ունեցել Փարիզի «Քամելեոն» սրճարանում՝ Սերգեյ Շարշունի կազմակերպած երեկոյան ծրագրում[11]։

1921 թվականի նոյեմբերին Վալենտին Պարնախը գլխավոր միմիկական դեր է խաղացել «Սարսափի թատրոն» սինկրետիկ դրամա-բուֆում, որը Փարիզում բեմադրել էր Պարնախի վաղեմի ծանոթ Պավել Վեյսբրեմ-Կուկլիմատը[12]։

Պարնախի բանաստեղծությունների առաջին գիրքը տպագրվել է Փարիզում, այն նկարազարդել են Նատալյա Գոնչարովան և Միխայիլ Լարիոնովը, իսկ նրանցից մեկը նախադրել է Պաբլո Պիկասոյի նկարած Պարնախի դիմանկարը։ Պարնախը ռուսերեն է թարգմանել Շառլ Բոդլերի, Պոլ Վեռլենի, Արթյուր Ռեմբոյի, Ֆրանսիս Պիկաբիայի, Նոել Գարնեի, Վալերի Լարբոյի, Ժյուլ Սյուպերվիելի, Բլեզ Սանդրարի, Ժան Կոկտոյի, Տրիստան Տցարայի, Լուի Արագոնի, Սելինա Արնոյի, Ժորժ Ռիբմոն-Դեսսենի ստեղծագործությունները ֆրանսերենից, Պեդրո Կալդերոն դե լա Բարկայի, Լուիս Գոնգորայի, Ֆեդերիկո Գարսիա Լորկայի, Ռաֆայել Ալբերտիի ստեղծագործություններն իսպաներենից, Լուիշ դի Կամոենսինը՝ պորտուգալերենից, Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեինը, Նիկոլաուս Լենաուինը, Յոհաննես Բեխերինը, Ռիխարդ Գյուլզենբեկինը, Ժան Արպինը, Մաքս Էրնստինը՝ գերմաներենից, Յարոսլավ Իվաշկևիչինը՝ լեհերենից։ Ֆրանսերեն է թարգմանել Ալեքսանդր Պուշկինի ստեղծագործությունները։

Խորհրդային ջազի պիոներ խմբագրել

1921 թվականի հուլիսին Փարիզի «Տրոկադերո» նորաձև սրճարանում Պարնախը «Ջազի արքա Լուիս Միտչելի» կատարմամբ առաջին անգամ ջազ է լսում[2]։ Այդ երաժշտությունը նրան ցնցում է։

1922 թվականի օգոստոսի երկրորդ կեսին Պարնախը վերադարձել է Ռուսաստան՝ իր հետ բերելով մի շարք գործիքներ ջազ-բենդի համար[5]։ «Իզվեստիա» ամսագիրը օգոստոսի վերջին, հայտարարելով նրա ժամանումը, առաջին էջում տպագրել էր. «Մոսկվա է ժամանել Փարիզի բանաստեղծների պալատի նախագահ Վալենտին Պարնախը, որը ցույց կտա նոր երաժշտության, պոեզիայի և էքսցենտրիկ պարի բնագավառի իր՝ Բեռլինում, Հռոմում, Մադրիդում, Փարիզում մեծ հաջողությամբ ցուցադրված աշխատանքները»[13]։ Սկզբում բնակություն է հաստատել Տվերի ծառուղու գրողների հանրակացարանի ձախ կողաշենքում՝ Օսիպ և Նադեժդա Մանդելշտամների մոտ։ Մանդելշտամները նրան տրամադրել էին առանձին սենյակ։ Մինչև 1924 թվականը նրանք հարևաններ էին. Մանդելշտամների սենյակ կարելի էր հասնել միայն Պարնախի սենյակով[5]։

Պարնախը Ռուսաստանում առաջին անգամ ռուսերենով գրել է «ջազ» բառը («Գերմաներեն՝ յաց, ֆրանսերեն՝ ժազ, անգլերեն՝ ջազ»,- 1922 թվականին գրել է նա Բեռլինի «Իրեր» ռուսալեզու ամսագրում, որը տպագրում էր Իլյա Էրենբուրգը[13]): Արտերկրից գնելով ջազ-բենդի համար լիարժեք սարքավորումներ՝ բանջո, սաքսոֆոն, ոտքի ոտնակով հարվածային գործիքներ, մեղմոցի հավաքածու, բոլոր տեսակի տարօրինակ աղմուկի գործիքներ՝ Մոսկվայում ստեղծում է անսամբլ՝ անվանելով «ՌԽՖՍՀ-ում Վալենտին Պարնախի անվան ջազ-բենդի առաջին էքսցենտրիկ նվագախումբը»։

Առաջին համերգը տեղի է ունեցել 1922 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Մոսկվայում՝ Թատերական արվեստի կենտրոնական տեխնիկումի բեմում (ավելի ուշ՝ Ռուսաստանի թատերական արվեստի համալսարան)։ Տոմսերն արժեին 1,5-10 միլիոն ռուբլի[13]։ Անսամբլի դաշնամուրը նվագում էր ապագա հայտնի կինոսցենարիստ Եվգենի Գաբրիլովիչը, հարվածային գործիքները՝ դերասան Ալեքսանդր Կոստոմոլոցկին։ Սաքսոֆոնիստը զորագնդի նախկին երաժիշտ Մեչիսլավ Կապրովիչն էր, կոնտրաբասիստը՝ Սերգեյ Տիզենգայզեն[13]։ Գաբրիլովիչը հիշում էր, որ նվագախումբը շատ ուներ էկզոտիկ հարվածային գործիքներ, այդ թվում նաև հազվադեպ հանդիպող ֆլեքսատոն։ Հենց այդ համերգն է եղել ռուսական ջազի մեկնակետը, և 60 տարի անց խորհրդային երաժիշտներն սկսել են հոկտեմբերի 1-ը նշել որպես Ռուսական ջազի ծննդյան օր[14]։

1922 թվականի դեկտեմբերին տեղի է ունեցել երկրորդ համերգը, այս անգամ՝ Մամուլի տանը (այժմ՝ Լրագրողների տուն)[13]։ 1923 թվականի ապրիլին նվագախումբը համերգ է տվել նկարիչների, բանաստեղծների, դերասանների և երաժիշտների «Թափառական էնտուզիաստ» միությունում[13]։

Պարնախի «Ջազ-բենդը» առաջին անգամ մասնակցել է պետական տոնակատարությունների (Մոսկվայում կառնավալային շքերթ Համառուսաստանյան գյուղատնտեսական և արհեստա-արդյունաբերական ցուցահանդեսի ժամանակ (1923): 1924 թվականի ամռանը Պարնախի «Ջազ-բենդը» նվագել է Կոմինտերնի V կոնգրեսի պատգամավորների համար։ Ռիչարդ Ուայթինգի «Japanese Sandman», Ջորջ Մայերի «For Me And My Gal», Հարոլդ Ուիկսի «Chong», «Sunflower» հայտնի երգերի հետ կատարվել են նաև «Ցուլը տանիքի վրա» բալետում Դարիուս Միյոյի երաժշտությունից հատվածներ[13]։

Թատրոն և պոեզիա խմբագրել

Վերադառնալով Ռուսաստան՝ տնօրինել է Վ. Մեյերխոլդի անվան թատրոնի երաժշտական և պարային բաժինը[15]։ Նույն թվականին Պարնախը Սերգեյ Էյզենշտեյնի հրավերով որպես պարուսույց աշխատել է Պրոլետկուլտի բանվորական առաջին թատրոնի դրամատիկական ստուդիայում։

«Վալենտին Պարնախի ղեկավարած էքսցենտրիկ նվագախումբը» Մալայա Դմիտրովկայի կինոթատրոնում (այժմ՝ Լենկոմ թատրոնի կառույց) կատարել է և՛ այդ ժամանակվա հիթեր, և՛ մոդեռնիզմի փորձարարական ստեղծագործություններ (օրինակ՝ Դարիուս Միյոյի շարերգը Ժանա Կոկտոյի «Ցուլը տանիքի վրա» բալետից)[15]։ Պարնախի անսամբլը հաջողությամբ մասնակցել է Մեյերհոլդի «Վեհանձն եղջյուրակիր» և «Դ.Ե.» ներկայացումներին՝ կատարելով «հայտնի ֆոքստրոտներ և շիմմաներ»[13]։ «Մարդ-զանգվածը» ներկայացման մեջ Վալենտին Պարնախը երիտասարդ դերասան Իգոր Իլյինսկիի համար բեմադրել է «Բանկիրի պարը ֆոնդային բորսայում»[13]։

1925 թվականին Մոսկվայում հեղինակի հաշվին տպագրվել է Պարնախի բանաստեղծությունների խորհրդային ժամանակների առաջին և միակ՝ «Մուտք պարերով» ժողովածուն[15]։

1925 թվականի վերջից մինչև 1931 թվականի վերջը Պարնախն ապրել է Ֆրանսիայում։ Մեկնելով Փարիզ՝ նա Մեյերհոլդի թատրոնում մնացել է որպես աշխատակից՝ նրա համար պատրաստելով մշակութային ինֆորմացիա[15]։

Հասունություն խմբագրել

1941 թվականին Մարինա Ցվետաևայի հետ տարհանվել է Չիստոպոլից։

1949 թվականին Վ. Պարնախին հաջողվում է տպագրել Վերածննդի դարաշրջանի բանաստեղծ Ագրիպա դը’Օբինյեի գիրքը։ դը’Օբինյեի բանաստեղծությունները]], քրիստոնեական արգելքների կողմից դատապարտվելով մոռացման, Պարնախի կողմից ստացել են հակակրոնական երանգ և որպես հատված տպագրվել նրա «Ողբերգական պոեմում» արձակի հետ միասին (բանաստեղծի հուշագրություններԲորիս Պաստեռնակը Պարնախի թարգմանությունները մեկնաբանել է որպես «շատ հաջող», իսկ դրանց մի մասն անվանել է «գերազանց ուժով, արտահայտչականությամբ և ճշտությամբ»[16]։

Վ. Պարնախը մահացել է 1951 թվականի հունվարի 29-ին Մոսկվայում։ Թաղված է Նովոդևիչյան գերեզմանատանը։ Վալենտին Յակովլևիչին հրաժեշտ տալն իրենց պարտքն էին համարել Ֆաինա Ռանևսկայան, Իլյա Էրենբուրգը, Միխայիլ Գնեսինը, Լեոնիդ Ուտյոսովը, Դմիտրի Շոստակովիչը և մշակութային այլ գործիչներ[17]։

Գրիգորի Կոզինցևը «Смерть жирафовидного истукана» մահախոսականում գրել է. «16-րդ դարի մոլեգին պոեզիայի նյութերի որոնումներ և ջազ։ Միավորումը հնարավոր էր միայն այդ դարաշրջանում։ Լուիս դե Գոնգորա և սաքսոֆոն։ Մտավորականությունը միշտ ինչ-որ տեղ է շարժվում։ Դեպի ժողովուրդը, եկեղեցին, դեպի իրեն։ Պեչորին և Պարնախ»[18]։

Մշակութային ազդեցություն խմբագրել

  • 2006 թվականին «Սուրգանովա և Նվագախումբ» ռոք-խումբն իր «КругоСветка» ալբոմում ներառել էր «Անձրև» երգը, որը գրվել էր Ֆեդերիկո Գարսիա Լորկայի բանաստեղծության և Վ. Պարնախի թարգմանության հիման վրա։
  • 2012 թվականի հոկտեմբերին Մոսկվայում անցկացվել են ռուսական ջազի 90-ամյակին և հայրենական ջազային առաջին նվագախմբի հիմնադիր Վ. Պարնախին նվիրված մի շարք միջոցառումներ[19]։ Մոսկվայի «Մաքուր լճակների պատկերասրահում» անցկացված հոբելյանական երեկոյի շրջանակներում ցուցադրվել է «Վալենտին Պարնախ. ոչ այստեղ և ոչ հիմա» վավերագրական ֆիլմը (ռեժիսոր՝ Միխայիլ Բասով)՝ «Պոլէթիլենային պար» արտ-պրոյեկտը (Յուրի Ֆեսենկո, Միխայիլ Բասով)[20]։ Հոկտեմբերի 7-ին «Վալենտին Պարնախ. ոչ այստեղ և ոչ հիմա» ֆիլմը վերացուցադրվել է Ալեքսեյ Կոզլովի ակումբում[21]։

Հիշատակ խմբագրել

  • 1990-ական թվականներին Տագանրոգում գործում էր Ջազի սիրահարների ակումբ, որը կրում էր Վալենտին Պարնախի անունը[22]։
  • 2012 թվականի մարտին Տագանրոգի քաղաքային դուման որոշում է ընդունել ստեղծելու Տագանրոգի Վալենտին Պարնախի անվան ջազային նվագախումբ[23]։ Այդ նվագախմբի առաջին համերգ-շնորհանդեսը տեղի է ունեցել 2013 թվականի ապրիլի 19-ին Տագանրոգի Մշակույթի քաղաքային տանը[22]։ Առաջին համերգի ծրագրում ներառվել էին Դյուկ Էլլինգտոնի, Կաունտ Բեյսիի, Գորդոն Գուդվինի հայտնի ստեղծագործություններ[22]։
  • 2012 թվականի նոյեմբերի 24-ին Տագանրոգում Պարնոխների ընտանիքի հայրական տան ճակատային մասում (Ալեքսանդրի փողոց, 62) հանդիսավորությամբ բացվել է հուշատախտակ[24]։ Հուշատախտակի վրա գրված է. «Այս տանն անցել են Պարնոխ տաղանդավոր ընտանիքի ներկայացուցիչների՝ բանաստեղծ, թարգմանիչ, գրական քննադատ Սոֆյա Պարնոկի (1885-1933), բանաստեղծ, թարգմանիչ, պարող, հայրենական ջազային առաջին նվագախմբի հիմնադիր Վալենտին Պարնախի (1891-1951), բանաստեղծ, թարգմանիչ, մանկական բանաստեղծությունների և հեքիաթների հեղինակ Ելիզավետա Տարախովսկայայի (1891-1968) մանկությունն ու պատանեկությունը»[25]։
  • 2013 թվականի մարտին Տագանրոգի Պ. Ի. Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցում անցկացվել է Վ. Պարնախի անվան էստրադային և ջազային երաժշտության քաղաքային փառատոն[26][27]։
  • 2016 թվականի հուլիսի 27-ին Վալենտին Պարնախի 125-ամյակի առթիվ Տագանրոգի գավառագիտական թանգարանում անցկացվել է երեկույթ[28]։ Ներկաներին ցուցադրվել է Միխայիլ Բասովի «Վալենտին Պարնախ. ոչ այստեղ և ոչ հիմա» վավերագրական ֆիլմը[28]։

Ընտանիք խմբագրել

  • Յակով Պարնոխ Սոլոմոնովիչ (1853-1912) − հայրը, դեղագետ, դեղատան սեփականատեր, Տագանրոգի քաղաքային դումայի անդամ, Տագանրոգի պատվավոր քաղաքացի։
  • Սոֆյա Պարնոկ (1885-1933) − քույրը, ռուս բանաստեղծուհի, թարգմանչուհի։
  • Ելիզավետա Տարախովսկայա Յակովլևնա (1891-1968) − քույրը, ռուս բանաստեղծուհի, թարգմանիչ։
  • Եկատերինա Ռոբերտովնա Կլասսոն (1901-1980) − կինը, նկարիչ, արվեստագետ, թարգմանիչ։
  • Ռոբերտ Էդուարդովիչ Կլասսոն (1868-1926) − աները, ռուս և խորհրդային ինժեներ-տեխնոլոգ և գյուտարար, իր ժամանակների ռուս խոշորագույն էներգետիկներից մեկը։
  • Ալեքսանդր Պարնախ Վալենտինովիչ (1936) − որդին, թարգմանիչ։
  • Թամարա Իվանովնա Պարնախ (1938) − հարսը, ԲՄԿԳՀԻ գիտական աշխատակից (Բամբակեղենի մշակման կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտի)։
  • Նատալյա Ալեքսանդրովնա Պարնախ (1965) − թոռնուհին, դիզայներ։
  • Մաքսիմ Ալեքսանդրովիչ Պարնախ (1957) − թոռը, նկարիչ, մանկավարժ։
  • Ալեքսանդր Մաքսիմովիչ Պարնախ (1986) − ծոռը, դիզայներ, երաժիշտ։
  • Յուլիա Դմիտրիևնա Սեմիբրատովա (1995) − ծոռնուհին, ուսանողուհի (մաթեմատիկոս, Ուրբանում Իլլինոյսի համալսարան)։

Լրացուցիչ փաստեր խմբագրել

  • Սկսելով գրական գործունեությունը՝ Սոֆյա և Վալենտին Պարնոխները որոշել են ձևափոխել իրենց ազգանունը։ Սոֆյան դրան տվել է ավելի «եվրոպական» հնչերանգ, իսկ Վալենտինը, հետաքրքրվելով իր հրեական արմատներով, ձևափոխել է ազգանունը՝ համապատասխանեցնելով սեֆարդական արտասանության։
  • Պարնախի կերպարը մասամբ ծառայել է որպես Պարնոկի՝ Օսիպ Մանդելշտամի «Եգիպտական դրոշմանիշ» (1928) պատմվածքի հերոսի նախատիպ (Պարնախն այդպես է ստորագրել վաղ հրատարակությունների տակ)։
  • 2007 թվականին Տագանրոգում Իգոր Բոնդարենկոյի ջանքերով տպագրվել է «Տագանրոգը գրականության մեջ» գիրքը, որի կենսագրական որոշ հոդվածներ (մասնավորապես, Պարնախի մասին հոդվածը[29]) ռուսական գրատպության մեջ առաջին անգամ հղվում են «Վիքիպեդիա» հանրագիտարանին։
  • Վալենտին Պարնախը նկարահանվել է Գրիգորի Ալեքսանդրովի «Ուրախ երեխաներ» հանրահայտ երաժշտական կոմեդիայի էպիզոդում՝ «Վալենտին Պարնախ. ոչ այստեղ և ոչ հիմա» ֆիլմը նկարահանելու գործընթացի ժամանակ։

Մատենագրություն խմբագրել

Գրքեր խմբագրել

  • Le quai (Набережная) [2 рис. М. Ларионова]. — Париж։ Б. и., 1919. — 15 с.
  • Самум [3 рис. Н. С. Гончаровой]. — Париж։ Б. и., 1919. — 45 с.
  • Словодвиг (Mot dinamo). Стихи [8 ил. Н. С. Гончаровой; обл. и 7 ил. М. Ф. Ларионова]. — Париж։ La Cible, 1920.
  • Карабкается акробат [Портр. авт. раб П. Пикассо, рис. Л. Гудиашвили]. — Париж։ Изд-во «Франко-русская печать», 1922. — 64 с.
  • Вступление к танцам. Избр. стихи [Портр. авт. раб П. Пикассо]. — М.։ Ржевская тип. УИКа, 1925. — 82 с.
  • Антология авнгардной эпохи. Россия. Треть XX века. Поэзия. — Нью-Йорк—СПб։ Глагол, 1995. — 380 с.
  • Парнах В. Жирафовидный истукан։ 50 стихотворений, переводы, очерки, статьи, заметки. — М.։ Пятая страна, Гилея, 2000. — 222 с. — ISBN 5-901250-01-X.
  • Парнах В. Я. История танца (по изданию 1932 года, перевод с французского). — М.։ Собранiе, 2012. — 150 с. — ISBN 5-902797-03-9.[30]
  • Парнах В. Три книги. — М.։ Sam&Sam, 2012. — 276 с.[20]

Հրատարակություններ խմբագրել

  • Парнах В. Я. Стихотворения // Строфы века. Антология русской поэзии. / Под. ред. Е. Евтушенко. — М.։ Полифакт, 1999. — 350 с. — ISBN 5-89356-006-X.
  • Парнах В. Я. Стихотворения // От символистов до обэриутов. Поэзия русского модернизма. Антология. В 2 кн. Кн 1. — М.։ Эллис Лак, 2001. — 704 с. — ISBN 5-88889-047-2.
  • Парнах В. Я. ПАНСИОН МОБЕР. Воспоминания // ДИАСПОРА։ НОВЫЕ МАТЕРИАЛЫ. Том VII — СПб։ Феникс—ATHENAEUM, 2005. — С. 7-91.
  • Парнах В. Я. Стихотворения // Таганрог в литературе / Сост. И. М. Бондаренко. — Таганрог։ Лукоморье, 2007. — С. 194—195. — ISBN 978-5-902450-11-5.
  • Джаз-банд и самый левый театр. Письма В. Я. Парнаха Вс. Э. Мейерхольду (1922—1930). Публ., вст. ст. и коммент. О. Н. Купцовой // Документы и факты из истории отечественного театра ХХ века. Вып. 4 / Ред.-сост. В. В. Иванов. — М.։ Индрик, 2009. — С. 819—841.
  • «Мои танцы – эксцентрического характера…» Три танца Валентина Парнаха в спектаклях Мейерхольда։ «Жирафовидный истукан», «Этажи иероглифов» и «Эпопея». Публ., вступ. статья и коммент. О.Н. Купцовой // Мнемозина. Документы и факты из истории отечественного театра ХХ века / Ред.-сост. В.В. Иванов. Вып. 6. М.։ Индрик, 2014. С. 534–554.

Թարգմանություններ խմբագրել

  • Испанские и португальские поэты, жертвы инквизиции. Стихотворения, сцены из комедий, хроники, описания аутодафэ, протоколы, обвинительные акты, приговоры / Собрал, пер., снабдил статьями, биографиями и примеч. В. Парнах. — М.—Л.։ Academia, 1934. — 192 с.
  • Агриппа д’Обинье. Трагические поэмы; Мемуары / Пер. В. Я. Парнаха; вступ. ст. Р. М. Самарина. — М.։ Гослитиздат, 1949. — 152 с.
  • Испанские и португальские поэты, жертвы инквизиции. Стихотворения, сцены из комедий, хроники, описания аутодафэ, протоколы, обвинительные акты, приговоры / Собрал, пер., снабдил статьями, биографиями и примеч. В. Парнах. — СПб։ Гиперион, 2012. — 224 с. — ISBN 978-5-89332-184-5.[31]

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова
  2. 2,0 2,1 Баташев А. Советский джаз. — М.: Музыка, 1972. — 176 с.
  3. 3,0 3,1 Ливак Л. Героические времена молодой зарубежной поэзии // ДИАСПОРА: НОВЫЕ МАТЕРИАЛЫ. Том VII — СПб: Феникс—ATHENAEUM, 2005. — 752 с.
  4. Калло Е. Послесловие // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6—10 июня 2005 года. — М.—Симферополь—Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. — С. 207. — ISBN 5-93015-032-X.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Нерлер П. Вступительная статья к публикации Парнах В. Я. ПАНСИОН МОБЕР. Воспоминания // ДИАСПОРА: НОВЫЕ МАТЕРИАЛЫ. Том VII — СПб: Феникс—ATHENAEUM, 2005. — 752 с.
  6. 6,0 6,1 6,2 Парнах А. В. Заметки о моём отце // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6—10 июня 2005 года. — М. Симферополь—Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. — 304 с. — ISBN 5-93015-032-X.
  7. Некролог // Таганрогский вестник. — 1895. — 26 апр.
  8. Калло Е. Послесловие // «Серебряный век» в Крыму: взгляд из XXI столетия: Материалы Четвёртых Герцыковских чтений в г. Судаке 6—10 июня 2005 года. — М.—Симферополь—Судак: Дом-музей Марины Цветаевой, КЦГУ, 2007. — С. 213. — ISBN 5-93015-032-X.
  9. Энциклопедия Таганрога. — Р-н/Д: Ростиздат, 2003. — 512 с — ISBN 5-7509-0662-0.
  10. Цымбал А. Первый русский джазмен // Вехи Таганрога. — 2003. — № 18. — С. 24-26.
  11. 11,0 11,1 Сануйе Мишель. Дада в Париже. — М.: Ладомир, 1999. — 638 с. — ISBN 5-86218-345-0.
  12. Гонтмахер М. А. Евреи на Донской земле Արխիվացված 2021-03-01 Wayback Machine. — Ростов н/Д: Ростиздат, 2007. — С. 694.
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 13,8 Баташев А. Египетский поворот // Театр. — 1991. — № 10.
  14. Собств. корр. Календарь праздничных и памятных событий на октябрь 2013 года Արխիվացված 2016-09-16 Wayback Machine // www.b-port.com. — 2013. — 30 сент.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 Арензон Е. Р. Изобретатель строф и танцев… // Парнах В. Жирафовидный истукан: 50 стихотворений, переводы, очерки, статьи, заметки. — М.: Пятая страна, Гилея, 2000. — 222 с — ISBN 5-901250-01-X.
  16. Парнах Валентин՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
  17. Гейзер М. Фаина Раневская. — М.: Молодая гвардия, 2010. — С. 29. — ISBN 978-5-235-03372-6.
  18. Козинцев Г. М. Собрание сочинений в 5-и томах. Т. 2. — Л.: Искусство, 1983. — 527 с.
  19. Лебедь Л. 90 лет с русским джазом Արխիվացված 2014-03-01 Wayback Machine // Трибуна. — 2012. — 5 окт.
  20. 20,0 20,1 Бычков С. Джазу в России — 90 лет! // Московский Комсомолец. — 2012. — 3 окт.
  21. Дурново Г. GoaT's NoteS // Коммерсантъ Weekend. — 2012. — 5 окт.
  22. 22,0 22,1 22,2 Вовк Е. И все это — джаз! // Таганрогская правда. — 2013. — 16 апр.
  23. Скляр Т. Дали джазу! И МФЦ! // Таганрогская правда. — 2012. — 3 марта.
  24. Собств. корр. Джаз родом из Таганрога // Таганрогская правда. — 2012. — 27 ноября.
  25. Мошков К. Девятый «Джаз по-ростовски»: впечатления и открытия // Полный Джаз 2.0. — 2012. — 13 дек.
  26. Собств. корр. В Таганроге звучат ритмы джаза // www.tagancity.ru. — 2013. — 1 апр.
  27. Собств. корр. В ритмах джаза // Таганрогская правда. — 2013. — 5 апр.
  28. 28,0 28,1 Нейма Д. Таганрогский джаз // Таганрогская правда. — 2016. — 10 авг.
  29. Таганрог в литературе / Сост. И. М. Бондаренко. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — 369 с. — ISBN 978-5-902450-11-5.
  30. Собств. корр. Книга «История танца» Валентина Парнаха // www.mosantico.ru. — 2012. — 4 сент.
  31. Гулин И. «Ароматы кофе» Энтони Капеллы, «Мы не знаем» Виктора Боммельштейна и другие новинки // Коммерсантъ Weekend. — 2012. — 2 марта.

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել