Ոսկեհազարուկ

Centaurium erythraea ծաղիկները

Թագավորություն	Բույսեր
Բաժին	Ծածկասերմեր
Դաս	Երկշաքիլավորներ
Կարգ	Բոգածաղկավորներ
Ընտանիք	Բոգազգիներ
Ցեղ	Ոսկեհազարուկ

Լատիներեն անվանում

Centaurium

Hill, 1756

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Ոսկեհազարուկ, գետնալեղի (լատին․՝ Centaurium), բոգազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։

Կենսաբանական նկարագիր

Centaurium erythraea

Տերևներն ամբողջական են, ծաղիկները՝ բազմածաղիկ ծաղկաբույլերով, պսակը՝ երկար խողովակաձև, վարդագույն կամ սպիտակ։ Պտուղը գլանաձև տուփիկ է։ Հայտնի է 40-50 տեսակ (տարածված ամենուրեք), Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունում՝ 7։ Առավել տարածված է ոսկեհազարուկ հովանոցայինը (լատին․՝ C․ umbellatum), երկամյա բույս է, 10-40 սմ բարձրությամբ, թույլ ճյուղավորված արմատով և արմատամերձ տերևների վարդակով։ Ծաղիկները վառ վարդագույն են, ձուլաթերթ ծաղկաբույլերով, սերմերը մանր են, անկանոն, կլորավուն, դարչնագույն։ Ծաղկում է ամռանից մինչե աշուն։

Տարածում

Տարածված են Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Արևմտյան Ասիայում, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունում՝ Եվրոպական մասում, Կովկասում, սակավ՝ Միջին Ասիայի հանրապետություններում, Ալթայի երկրամասում։

Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունում ոսկեհազարուկի մի քանի տեսակները (մոտ 6) հանդիպում են Երևանի շրջակայրում, Էջմիածինում, Արմավիրում, Աբովյանում, Արտաշատում, Մեղրիում, Իջևանում, Կապանում, Վայքում, Գորիսում, Գավառում, Սևանի շրջաններում։

Նշանակություն

Դեղաբույս է, պարունակում է գլիկոզիդներ և ալկալոիդներ, պատրաստուկներն (թուրմ, եփուկ) օգտագործում են որպես ախորժաբեր, մարսողությունը կանոնավորող միջոց։

Կիրառման եղանակներ

10 գ չոր հումքը եփել մեկ բաժակ ջրում 15 րոպե տևողությամբ։ Խմել 1/2 ճաշի գդալ, օրական 3-4 անգամ, ուտելուց 30 րոպե առաջ։

Ջրաթուրմ

Մեկ ճաշի գդալ մանրացրած չոր հումքը թրմել մեկ բաժակ եռացրած ջրում 30 րոպե։

Դասակարգում

Հոմանիշներ

Centaurium davyi.

Centaurium calycosum

Erythraea Borkh.}
Gyrandra Griseb.
Schenkia Griseb.
Zeltnera G. Mans.

Տեսակներ

Centaurium arizonicum (A.Gray) A.Heller^[1]
Centaurium beyrichii (Torr. & A.Gray ex Torr.) B.L.Rob.
Centaurium breviflorum (Shinners) B.L.Turner
Centaurium calycosum (Buckl.) Fern.
Centaurium davyi (Jeps.)
Centaurium erythraea Rafn
Centaurium exaltatum (Griseb.) W.Wight ex Piper
Centaurium glanduliferum (Correll) B.L.Turner
Centaurium littorale (D.Turner) Gilmour
Centaurium maryannum B.L.Turner
Centaurium muehlenbergii (Griseb.) W.Wight ex Piper
Centaurium multicaule B.L.Rob.
Centaurium namophilum Reveal, C.R.Broome & Beatley
Centaurium nudicaule (Engelm.) B.L.Rob.
Centaurium pulchellum (Sw.) Druce
Centaurium quitense (Kunth) B.L.Rob.
Centaurium sebaeoides (Griseb.) Druce
Centaurium spicatum (L.) Fritsch
Centaurium texense (Griseb.) Fern.
Centaurium trichanthum (Griseb.) B.L.Rob.
Centaurium venustum (Gray) B.L.Rob.

Ծանոթագրություններ

↑ G. Mansion считает этот вид синонимом Zeltnera arizonica (A.Gray) G.Mans. — См. Mansion G. A new classification of the polyphyletic genus Centaurium Hill (Chironiinae, Gentianaceae): description of the New World endemic Zeltnera, and reinstatement of Gyrandra Griseb. and Schenkia Griseb. // Taxon. — August 2004. — В. 53 (3). — С. 719—740.(չաշխատող հղում)

Գրականություն

Гроссгейм А. А. Род 1151. Золототысячник — Centaurium // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1952. — Т. XVIII. — С. 527—535. — 802 с. — 3000 экз.
Mansion G. A new classification of the polyphyletic genus Centaurium Hill (Chironiinae, Gentianaceae): description of the New World endemic Zeltnera, and reinstatement of Gyrandra Griseb. and Schenkia Griseb. // Taxon. — August 2004. — В. 53 (3). — С. 719—740.(չաշխատող հղում)
Золототысячник // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 629)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկեհազարուկ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկեհազարուկ» հոդվածին։

[1] G. Mansion считает этот вид синонимом Zeltnera arizonica (A.Gray) G.Mans. — См. Mansion G. A new classification of the polyphyletic genus Centaurium Hill (Chironiinae, Gentianaceae): description of the New World endemic Zeltnera, and reinstatement of Gyrandra Griseb. and Schenkia Griseb. // Taxon. — August 2004. — В. 53 (3). — С. 719—740.(չաշխատող հղում)

[1]