Ոսկեհազարուկ

Ոսկեհազարուկ
Centaurium erythraea ծաղիկները
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Բոգածաղկավորներ Ընտանիք Բոգազգիներ Ցեղ Ոսկեհազարուկ
Լատիներեն անվանում
Centaurium Hill, 1756
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Ոսկեհազարուկ, գետնալեղի (լատին․՝ Centaurium), բոգազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։

Կենսաբանական նկարագիր

Centaurium erythraea

Տերևներն ամբողջական են, ծաղիկները՝ բազմածաղիկ ծաղկաբույլերով, պսակը՝ երկար խողովակաձև, վարդագույն կամ սպիտակ։ Պտուղը գլանաձև տուփիկ է։ Հայտնի է 40-50 տեսակ (տարածված ամենուրեք), Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունում՝ 7։ Առավել տարածված է ոսկեհազարուկ հովանոցայինը (լատին․՝ C․ umbellatum), երկամյա բույս է, 10-40 սմ բարձրությամբ, թույլ ճյուղավորված արմատով և արմատամերձ տերևների վարդակով։ Ծաղիկները վառ վարդագույն են, ձուլաթերթ ծաղկաբույլերով, սերմերը մանր են, անկանոն, կլորավուն, դարչնագույն։ Ծաղկում է ամռանից մինչե աշուն։

Տարածում

Տարածված են Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Արևմտյան Ասիայում, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունում՝ Եվրոպական մասում, Կովկասում, սակավ՝ Միջին Ասիայի հանրապետություններում, Ալթայի երկրամասում։

Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունում ոսկեհազարուկի մի քանի տեսակները (մոտ 6) հանդիպում են Երևանի շրջակայրում, Էջմիածինում, Արմավիրում, Աբովյանում, Արտաշատում, Մեղրիում, Իջևանում, Կապանում, Վայքում, Գորիսում, Գավառում, Սևանի շրջաններում։

Նշանակություն

Դեղաբույս է, պարունակում է գլիկոզիդներ և ալկալոիդներ, պատրաստուկներն (թուրմ, եփուկ) օգտագործում են որպես ախորժաբեր, մարսողությունը կանոնավորող միջոց։

Կիրառման եղանակներ

10 գ չոր հումքը եփել մեկ բաժակ ջրում 15 րոպե տևողությամբ։ Խմել 1/2 ճաշի գդալ, օրական 3-4 անգամ, ուտելուց 30 րոպե առաջ։

Ջրաթուրմ

Մեկ ճաշի գդալ մանրացրած չոր հումքը թրմել մեկ բաժակ եռացրած ջրում 30 րոպե։

Դասակարգում

Հոմանիշներ

Centaurium davyi.

Centaurium calycosum

• Erythraea Borkh.}
• Gyrandra Griseb.
• Schenkia Griseb.
• Zeltnera G. Mans.

Տեսակներ

• Centaurium arizonicum (A.Gray) A.Heller
• Centaurium beyrichii (Torr. & A.Gray ex Torr.) B.L.Rob.
• Centaurium breviflorum (Shinners) B.L.Turner
• Centaurium calycosum (Buckl.) Fern.
• Centaurium davyi (Jeps.)
• Centaurium erythraea Rafn
• Centaurium exaltatum (Griseb.) W.Wight ex Piper
• Centaurium glanduliferum (Correll) B.L.Turner
• Centaurium littorale (D.Turner) Gilmour
• Centaurium maryannum B.L.Turner
• Centaurium muehlenbergii (Griseb.) W.Wight ex Piper
• Centaurium multicaule B.L.Rob.
• Centaurium namophilum Reveal, C.R.Broome & Beatley
• Centaurium nudicaule (Engelm.) B.L.Rob.
• Centaurium pulchellum (Sw.) Druce
• Centaurium quitense (Kunth) B.L.Rob.
• Centaurium sebaeoides (Griseb.) Druce
• Centaurium spicatum (L.) Fritsch
• Centaurium texense (Griseb.) Fern.
• Centaurium trichanthum (Griseb.) B.L.Rob.
• Centaurium venustum (Gray) B.L.Rob.

Գրականություն

• Гроссгейм А. А. Род 1151. Золототысячник — Centaurium // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1952. — Т. XVIII. — С. 527—535. — 802 с. — 3000 экз.
• Mansion G. A new classification of the polyphyletic genus Centaurium Hill (Chironiinae, Gentianaceae): description of the New World endemic Zeltnera, and reinstatement of Gyrandra Griseb. and Schenkia Griseb. // Taxon. — August 2004. — В. 53 (3). — С. 719—740.
• Золототысячник // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907

Արտաքին հղումներ

• Kurzinfo zur Schweizer Tausendgüldenkraut-Briefmarke 2003
• Centaurium-Arten in Nordamerika

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 629)։