Նյուֆաունդլենդ (շան ցեղատեսակ)
Նյուֆաունդլենդ (անգլ.՝ Newfoundland), շան ցեղատեսակ, որոնց սկզբնական շրջանում Կանադայում օգտագործել են որպես աշխատանքային շներ։ Սրանք մեծ շներ են՝ երկար և խիտ, սև կամ շագանակագույն մորթիով և խիտ աղվամազով։ Երբեմն թաթերին և կրծքին կան սպիտակ պուտիկներ։ Նյուֆաունդլենդի մատերի արանքում կա ձևավորված մաշկ։
| Նյուֆաունդլենդ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | շան ցեղատեսակ և ծառայողական շուն |
| Բնաշխարհ |  Կանադա |
| Առանձնահատկություններ | |
| Զանգված արու | 68 կգ[1] |
| Զանգված էգ | 54 կգ[1] |
| Հասակ արու | 71 սմ[1] |
| Մորթի | հաստ և ուղիղ |
| Գույն | սև, սպիտակ՝ սև պուտիկներով (լանդսիր) շագանակագույն (ոչ կանադական ստանդարտ) մոխրագույն (միայն ԱՄՆ-ում) |
| Կյանքի տևողություն | 8-10 տարի [1] |
| Կյանքի տևողություն | 8-10 տարի [2] |
| Դասակարգում և տեսականմուշ | |
| FCI | Բաժին 50 # 2 |
| NZKC | 3 համանմուշ |
| Շուն (Canis lupus familiaris) | |
Ցեղատեսակի առաջացում խմբագրել
Շների հայրենիքը համարվում է Հյուսիսային Ամերիկայի Նյուֆաունդլենդ կղզին։
Մասնագետների շրջանում դեռևս հստակ կարծիք չկա ցեղատեսակի ձևավորման մասին։ Կանադական շների տեղեկատուն այս շնատեսակի ծագման վերաբերյալ նշում է երեք փաստ[2].
- այժմ անհետացած սև գայլի և ասիական մաստիֆի խաչասերում
- վիկինգների շների և տեղական գայլերի խաչասերում
- մաստիֆի, հովվաշան և ջրային շների խաչասերում, որոնք ներմուծվել են եվրոպացիների կողմից 15-17-րդ դարերում։
Ամերիկյան շնաբույծների ակումբը նյուֆաունլենդի առաջացման տարբերակներից մեկն է համարում պիրենեյական մեծ շների և գայլերի խաչասերումը։ Ի դեպ պիրենեյան մեծ շները Կանադա են հասել բասկ ձկնորսների շնորհիվ[3]։
Խորհրդային գիտնական կենսաբան Իգոր Իվանովիչ Ակիմուշկինը նույնպես մի շարք վարկածներ է առաջ քաշել[4].
- նյուֆաունդլենդը վիկինգների շների և տեղական այլ շների խառնուրդ չէ, այլ ուղղակի վայրենացած տարատեսակ
- նյուֆաունդլենդի նախնիները համարվում են տեղական լայկաները։
Նյուֆաունդլենդը չափազանց բարի և հավատարիմ շուն է, ով մշտապես պատրաստ է հասնել օգնության։
Ցեղատեսակի ստանդարտներ խմբագրել
Ստանդարտ FCI № 50[5][6] խմբագրել
Ծագում՝ չկա ստույգ տեղեկություն։
Պատրոնատ՝ FCI:
Օգտագործում՝ լծկան շուն ծանր ապրանքների տեղափոխման համար։ Ջրային շուն։
Դասակարգում FCI՝ 2-րդ խումբ (պինչեր, , շնաուցեր և շվեյցարական զենենհունդեր։ Սեկցիա՝ 2.2 մոլոսներ, լեռնային շներ)։ Չստուգված աշխատանքային որակներ։
Արտաքին տեսք՝ նյուֆաունդլենդը մեծածավալ, ծանրաքաշ շուն է, մկանուտ է, վարժ շարժուձևով։
Համաչափություն՝ իրանի երկարությունը վզակոթից մինչև պոչի հիմքը հավասար է վզկաոթից մինչև գետին հեռավորությանը։ Իրանը կոմպակտ է։ Էգի իրանը առավել երկարաձիգ է և սակավ քաշով, քան որձինը։ Վզակոթից մինչև կրծքի ներքևի մասը ավելի մեծ է, քան կրքի ներքևի մասից մինչև գետին։
Վարք և խառնվածք՝ նյոֆաունդլենդը բարի է և մեղմ բնավորություն ունի։ Ուրախ է, հետաքրքրասեր։ Հայտնի է իր հեզությամբ և հանգստությամբ։
Գլուխ՝ մեծածավալ է։ Էգի գլուխը համեմատաբար արուի, մի փոքր զիջում է չափերով։
Երես՝ քթածայր՝ մեծ, լավ արտահայտված պիգմենտացիայով։ Գույնը սև՝ սև-սպիտակ շների մոտ և շագանակագույն՝ շագանակագույն շների մոտ։ Մռութը՝ արտահայտիչ քառակուսի, խորը և կարճ։ Մազածակույթը մռութի վրա փափուկ է և կարճ։ Այտերը փափուկ են։ Ատամնանստվածքը մկրատաձև է կամ ուղիղ։ Աչքերը՝ համեմատաբար փոքր, խորը ներս ընկած, իրարից հեռու տեղադիրք ունեցող։ Կոպերը կախ ընկած չեն։ Աչքերի երանգավորումը՝ թունդ շագանակագույն սև ու սև-սպիտակ շների մոտ, բաց շագանակագույն՝ շագանակագույն շների մոտ։ Ականջները՝ համեմատաբար փոքր, եռանկյունաձւ տեսքով, կլորաձև վերջավորությունով։
Վիզ՝ ուժեղ է, մկանուտ։ Լավ հենված է ուսերին։ Բավականաչափ երկար է։
Մեջք՝ լայն։
Գոտկատեղ՝ ուժեղ և չափազանց մկանուտ։
Պոչ՝ գործում է որպես ղեկ, երբ նյուֆաունդլենդը լողում է։ Ուժեղ է, մկանուտ, հիմքում՝ լայն։
Հասակ և քաշ՝ միջին բոյը արուների մոտ հասնում է 71 սմ (28 դյույմ), մեծ էգերի մոտ՝ 66 սմ (26 դյույմ)։ Միջին քաշը 68 կգ է որձերի մոտ, 54 կգ՝ էգերի մոտ։
Նյուֆաունդլենդը տարբեր ոլորտներում խմբագրել
Առաջին նամականիշը, որտեղ պատկերված է նյուֆաունդլենդը մարվել է 1887 թվականին։ Դրանք էին՝ վարդագույն՝ (1887 թիվ), սև՝ (1894 թիվ), և նարնջագույն՝ (1896 թիվ) ½ ցենտ արժողությամբ[7]։ Նյուֆաունդլենդի նկարով նամականիշներ թողարկել են Կանադան, Մոնակոն, Անգոլան, Պարագվայը, Անտիգուա և Բարբուդան, Ավստրալիան, Սեն Պիեռ և Միքելոնը, Սոմալիլենդը։
2006 թվականին Նոր Զելանդիայի դրամահատարանը թողարկեց մետաղադրամների շարք՝ շների նկարներով։ Դրանց շարքում կար արծաթե մետաղադրամ՝ նյուֆաունդլենդի նկարով։ Մետաղադրամի քաշը 31,1 դրամ է։ Նկարը պատկերված է գունավոր ջնարակի վրա։ Գումարը 3000 ռիել է, նախատեսված էր Կամբոջայի Թագավորության համար։ Հատվել է 5000 օրինակով[8]։
Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել
Ի պատիվ անգլիացի նկարիչ Էդվին Հենրի Լանդսիրի նյուֆաունդլենդի տարատեսակներից սև-սպիտակ, պուտիկավոր տեսակը կոչվեց Լանդսիր։ Նկարիչը բազմաթիվ կտավներ է վրձնել նյուֆաունդլենդի պատկերով։
Բացի սև, շագանակագույն, սև-սպիտակ տարատեսակներից, ամերիկյան շների ակումբում թույլատրված է նաև մոխրագույն տեսակը, որը, սակայն, ընդունված չէ համաշխարհային կինոլոգների ասոցիացիայի կողմից (АКС, 28.06.1990)[9]:
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://www.fci.be/Nomenclature/Standards/050g02-en.pdf
- ↑ Canada’s Guide to Dogs
- ↑ «American Kennel Club». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.
- ↑ Акимушкин И. И. Мир Животных. — 3-е изд., испр. и доп. — М.: Мысль, 1993. — С. 462. — ISBN 5-244-00444-1
- ↑ Стандарт FCI № 50 от 6.11.1996 Արխիվացված 2005-12-31 Wayback Machine (անգլ.)
- ↑ «Стандарт FCI № 50 от 24.07.1996». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.
- ↑ «Gibbons Stamp Monthly Newfoundland Stamps and Postal History — Part 1: Prior to 1910 April 2005». Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.
- ↑ «Серебряная монета «Ньюфаундленд»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.
- ↑ Ньюфы сейчас на очень хорошем старте
Գրականություն խմբագրել
- «Водолаз, или ньюфаундлендская собака». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Newfoundland հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նյուֆաունդլենդ (շան ցեղատեսակ)» հոդվածին։ |